آلودگی هوا؛ تهدیدی نوظهور برای سلامت روان

به گزارش ایرنا؛ آنچه از پیامدهای آلودگی هوا بیان شده تابحال پیرامون بیماریهای جسمی بوده است؛ این در حالی است که به تاثیر مخرب این پدیده بر روان آدمی کمتر پرداخته می شود.

بر اساس پژوهش های علمی آلودگی هوا و در معرض این پدیده بودن؛ سلامت جسم و روح انسان ها را بطور توامان تهدید می‌کند و این یعنی با چالشی فراتر از آنچه تصور می شود روبه رو هستیم، مساله ای که اتخاذ تمهیدات کوتاه مدت و راهکارهای موقت برای مقابله با آن کافی نیست.

آلودگی هوای کلانشهرها از جمله اصفهان سالهاست بطور متناوب نفس‌ ساکنان آنها را به شماره می اندازد و بیشتر روزها وضعیت قرمز و آلوده برای عموم شهروندان است، شرایطی که مدارس و دانشگاه ها را در بازه هایی به تعطیلی می کشاند.

پیامدهای نگران کننده یک داستان تکراری

اگرچه داستان آلودگی هوا در کلانشهرها سالهاست که تکراری است؛ اما آنچه در این میان قابل انکار نیست اینکه دامنه پیامدهای این پدیده در نبود برنامه ریزی و اقدامِ ملموس اکنون به بیماری های روانی نیز گسترش یافته که دیری نمی پاید نمودهای این واقعیت تلخ نیز یکی پس از دیگری آشکار شود.

استاد دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در این رابطه معتقد است مطالعات علمی ظهور آثار عصبی شناختی و برخی اختلالات روانی و رفتاری را در افرادی که با پدیده آلودگی هوا مواجه بوده اند مرتبط می‌دانند.

یعقوب حاجی زاده در گفت و گو با ایرنا افزود: شواهد در حال ظهور ارتباط بین کیفیت هوای نامناسب داخل وخارج از منزل را با ضعف سلامت روان و بروز اختلالات روانی نشان می‌دهد.

وی ادامه داد: مطالعات علمی نشان داده آلاینده‌های هوا، به ویژه ذرات معلق، التهاب و استرس را در مغز تحریک می‌کنند که می تواند منجر به تظاهرات افسردگی شود.

استاد دانشگاه اصفهان با استناد به مقالات علمی مرتبط گفت: نتایج پژوهش‌ها نشان داده است میزان شیوع افسردگی به ازای هر ۱۰ میکروگرم بر متر مکعب افزایش سطح NO۲ (نیتروژن دی اکسید) ۲ برابر می شود.

گاز نیتروژن دی‌اکسید از مهمترین آلاینده های هوا با فرمول شیمیایی NO۲؛ در دمای معمولی زرد و در دماهای بالاتر به رنگ قهوه‌ای سرخ‌فام است و سمی و بویی بسیار تند و زننده دارد.

وی با بیان اینکه آلودگی هوا از همان دوران بارداری تا نوزادی،کودکی، نوجوانی، جوانی و بزرگسالی بر سلامت جسم و روان انسان تاثیر منفی می‌گذارد، افزود: تحقیقات نشان داده در معرض آلودگی هوا بودن در دوران جنینی و سالهای اولیه زندگی پیش از تولد با اختلالات شناختی در دوران کودکی مرتبط است.

وی ادامه داد: مطالعه ای دراسپانیا نشان داده است قرار گرفتن در معرض نیتروژن دی اُکسید و بنزن بر رشد ذهنی کودکان تاثیر منفی می گذارد، همچنین در طول بارداری، قرار گرفتن در معرض ذرات معلق زیر ۲ میکرون و نیتروژن دی اکسید ۲۹ تا ۷۴ درصد با افزایش احتمال اختلالات روانی نامشخص همراه بوده است.

وی ادامه داد: پژوهش ها نشان داده مسیر تماس با آلاینده ها در دوران جنینی با اوایل کودکی و دوران بزرگسالی متفاوت است، به عنوان مثال، دوران نوزادی و کودکی ممکن است این تماس از طریق بلع (غیر تغذیه ای و تغذیه ای)،استنشاق، انتقال از طریق جفت، انتقال پوستی و یا شیردهی باشد.

حاجی زاده افزود: با توجه به اینکه نیمی از بزرگسالان مبتلا به بیماری های روانی در سن ۱۱ سالگی و ۷۵ درصد تا ۲۴ سالگی علائم و نشانه ها را نشان می دهند، پیشگیری از بیماری روانی در اوایل زندگی بسیار مهم است.

وی اضافه کرد: یک مطالعه نشان داده میزان بُروز روان پریشی ها در مناطق شهری پُرترافیک بیشتر است و این موارد بطور معمول در دوران نوجوانی و اوایل بزرگسالی رخ می دهد.

به گفته وی؛ تجارب روان پریشی و افسردگی در میان نوجوانانی که بالاترین سطح مواجهه سالانه با آلاینده های هوا را داشتند، به طور قابل توجهی شایع تر بوده است.

استاد دانشگاه اصفهان با بیان اینکه همچنین شواهدی مبنی بر ارتباط آلودگی هوا با افسردگی وجود دارد، افزود: بر اساس پژوهش ها قرار گرفتن در معرض نیتروژن دی اکسید با همه پیامدهای ثانویه مرتبط است و این ارتباط برای «اختلال فکر»، یکی از علائم روان‌پریشی، قوی‌تر بوده است.

وی افزود: یک مطالعه دیگر نیز آلودگی هوا را بر اساس شاخص کیفیت هوا در ایالات متحده آمریکا و دانمارک ارزیابی کرد که بر اساس آن آلاینده های هوا و مواد آلی موجود در آن (مانند هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای) به طور قابل توجهی با افزایش خطر اختلالات روانپزشکی مرتبط بودند.

حاجی زاده ادامه داد: داده های این مطالعه نشان داد قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا با اختلال دوقطبی، افسردگی، اسکیزوفرنی و اختلال شخصیت مرتبط است.

این استاد دانشگاه افزود: یک بررسی نظام مند نیز ارتباط بین ذرات معلق زیر ۲ و نیم میکرون در هوا را با افسردگی، اضطراب، اختلال دوقطبی، روان پریشی و خودکشی در بزرگسالان نشان داده است.

وی خاطر نشان کرد: با این حال، نیاز به مطالعات طولی در مقیاس بزرگ‌تر با استفاده از نمونه‌های معروف و در نظر گرفتن عوامل منطقه ای مانند سر و صدای ترافیک، میزان مواجهه با آلاینده ها، دسترسی به فضای سبز و وضعیت اجتماعی-اقتصادی برای کمک به درک بهتر آثار آلودگی هوا بر سلامت روان هستیم.

کاهش تاب آوریِ اجتماعی زیر سایه سنگین آلاینده ها

در همین پیوند یک کارشناس روانشناسی در اصفهان نیز در گفت و گو با ایرنا افزود: نتیجه پژوهش‌ها نشان داده که «دی اُکسید کربن» حاصل از مصرف سوخت فُسیلی، «مُونواکسید کربن» ناشی از احتراق ناقص سوخت خودروها و همچنین آلاینده‌های سُربی اضطراب را تشدید می‌کند و با بروز رفتارهای ناسازگارانه، بیماری‌های روحی را بشدت افزایش می‌دهد.

مریم نکویی زاده با بیان اینکه سیستم عصبی مرکزی انسان در شرایط آلودگی هوا بشدت آسیب پذیر می‌شود، افزود: آلزایمر، پارکینسون و زوال عقل نیز از بیماری‌هایی است که بدنبال آسیب به این سیستم ایجاد می شود.

وی ادامه داد: همچنین نتایج پژوهش ها نشان داده آلودگی هوا موجب افزایش علائم اوتیسم و پیش فعالی، کاهش شنوایی حسی حرکتی و اختلالات یادگیری در کودکان می شود.

این روانشناس افزود: برخی پژوهش ها که رابطه بین سلامت روان و زندگی در مناطق صنعتی را بررسی کرده اند نشان می دهند افراد ساکن در مناطقِ دارای سطوح بیشتری از آلودگی هوا، در آزمون‌های اضطراب و افسردگی نمرات بالاتری کسب کرده‌اند.

نکویی زاده گفت: افزایش اضطراب خود عامل دیگر بیماری های روانی از جمله استرس، پرخاشگری و برخی اختلالات روان تنی و ذهنی است.

این روانشناس افزود: برایند یافته های علمی و پژوهشی اگرچه بطور صد در صد تایید نمی کند که آلودگی هوا موجب اختلالات روانی می شود اماکیفیت نامطلوب هوا می‌تواند با کاهش تاب آوری اجتماعی شدت بیماری روانی و هزینه های درمان و کنترل آنها در جوامع را افزایش دهد.

وی اضافه کرد: کاهش دسترسی بدن و مغز به هوای سالم و اکسیژن کافی می‌تواند سبب تصمیم‌گیری‌های آنی و رفتارهای تکانشی شود و احتمال خستگی و کُند شدن عملکرد ذهنی افراد را افزایش ‌دهد، به عبارتی آلودگی هوا سازگاری افراد با شرایط معمول را دشوارتر می‌کند.

نکویی زاده افزود: بسیاری از افراد برغم برخورداری از سلامت بدنی در شرایط آلودگی هوا دچار «خودبیمارانگاری» می شوند که این مساله با ظهور رفتارهای وسواس گونه سلامت روان آنها را تهدید می کند.

وی با بیان اینکه شرایط اضطراری آلودگی هوا بناچار ارتباطات اجتماعی و حضور در بیرون از خانه را کاهش می دهد، افزود: این موضوع به مرور بر شخصیت افراد تاثیر می گذارد و ممکن است بُرونگراها به درونگرایی گرایش پیدا کنند و در مراحل بعد نمود افسردگی و برخی رفتارها از جمله خودکشی در افراد دارای بیماری زمینه ای روانی دور از انتظار نیست.

نکویی زاده ادامه داد: چگونگی سازگاری افراد با تغییرات محیطی از جمله پدیده آلودگی هوا بر روی رفتارها و عملکردهای روانی اثر می‌گذارد که در نهایت می‌تواند در طولانی‌مدت اثرات سمی بر رشد و عملکرد مغز داشته باشد.

غفلت از تاثیر آلودگی هوا بر سلامت روان

این کارشناس بر این باور است که ارتباط بین آلودگی هوا و بیماری‌های روانی در ساز و کار مراقبت‌های بهداشتی- رفتاری مغفول مانده و نیازمند برنامه ریزی های درمانی و پیشگیرانه است.

نکویی زاده هشدار داد: از سوی دیگر نتایج نشان می‏ دهد در صورتی که افراد و جوامع در برابر تهدیدات ناشی از تغییرات اقلیمی به ویژه آلودگی هوا مقاوم نشوند و توانایی کاهش و کنترل پیامدهای منفی ناشی از آن‏ را نداشته باشند، علاوه بر تهدید سلامت جسمی و روانی با مشکلات و معضلات پیچیده‏ اجتماعی و اقتصادی در آینده‏ مواجه خواهند شد.

وی تصریح کرد: با از بین رفتن سلامت افراد و کاهش تاب آوری اجتماعی، جامعه توانایی مقابله با سایر بحران‏های طبیعی و انسانی را نخواهد داشت.

به گزارش ایرنا و بر اساس گزارش های هواشناسی از دو روز گذشته تا اواسط هفته پیش رو؛ کیفیت هوای اصفهان برای چندمین بار ناسالم، غبارآلود و همراه با کاهش دید خواهد بود.

اصفهان کمترین تعداد روزهای هوای پاک را درمقایسه با سایر کلانشهرهای ایران دارد و در حالی که صنایع آلوده کننده در شعاع ۵۰ کیلومتری آن پراکنده و روزانه بیش از ۸۰۰ هزار دستگاه خودرو در آن تردد می کند، به گفته کارشناسان شرایط جغرافیایی و اقلیمی آن به سبب قرارگیری در چاله کوه صفه و کم بودن وزش باد، شرایط آلودگی این خطه را به مراتب سخت تر کرده است.