اینکه دانش آموزان تمایل به انجام طرح های تحقیقاتی و پژوهشی داشته باشند، منوط به این مسئله است که امکانات مورد نیاز آنها از جمله آزمایشگاه ها و پژوهش سراها در اختیارشان باشد؛ این در حالی است که دانش آموزانی که در این عرصه گام نهاده اند، معتقدند کمبود امکانات پژوهشی یکی از دلایل اصلی فقدان گرایش دانش آموزان به پژوهشگری است.
برای آشنا شدن بیشتر با این دانش آموزان در مراسمی که برای تجلیل از پژوهشگران و فناوران برتر دانش آموزی برگزار شد، پای درددل برخی از آنها نشستیم. برخی از کمبود حمایت ها گفتند و برخی از فراهم نبودن بسترهای پژوهشی لازم برای دانش آموزان، برخی نیز کنکور را همانند زنجیری بر پای پژوهش دانستند که مانع فراغ بال دانش آموزان برای پرداختن به امور پژوهشی می شود.
کنکور، بستر پژوهشی را تنگ تر می‌کند
امیرمحمد ظریف دانش آموز پژوهشگر مشهدی می گوید: بحث پژوهش در مدارس به عنوان یک مقوله بسیار مهم است اما معتقدم باید پژوهش ها دسته بندی و به سه دسته دانش آموزی، دانشجویی و صنعت تقسیم شوند تا این پژوهش ها و تحقیقات بتوانند کاربردی تر و موثرتر باشند.
وی با بیان اینکه پژوهش در حوزه دانش آموزی با چالش های بسیاری مواجه است، اظهار داشت: بسیاری از اولیا مشتاق هستند که فرزندانشان در انجام طرح های تحقیقاتی و پژوهشی فعال باشند. البته در این راه هزینه های زیادی باید متقبل شوند اما برخی موسسات به اسم موسسه آموزشی و پژوهشی به جای انجام طرح های تحقیقاتی، فعالیت اقتصادی انجام می دهند و خروجی آن مشخص است که عملا دانش آموز کسب علم نداشته و در واقع هیچ پژوهشی نیز انجام نداده است.
ظریف ادامه داد: در این مسیر پژوهش سراها بهتر عمل می کنند تا از این طریق دانش آموزان کسب علم کرده و کارهای پژوهشی داشته باشند و خود من تا چند سال پیش نمی دانستم که مکانی به نام پژوهش سرا برای دانش آموزان وجود دارد و بسیاری از دانش آموزان از این مکان اطلاع چندانی ندارند.
این دانش آموز دوره متوسطه ضمن گلایه از نبود باشگاه پژوهش در مدارس تصریح کرد: تا سال گذشته این باشگاه در برخی مدارس فعال بود اما اکنون فعالیتی ندارد.
وی اضافه کرد: از آنجا که ما دانش آموزان دوره متوسطه دوم، کنکور سراسری را پیش رو داریم این موضوع باعث می شود بستر انجام فعالیت های پژوهشی برای ما تنگ تر شود و از سوی دیگر باید برای کنکور آماده شویم؛ از این رو نمی توانیم به کارهای تحقیقاتی بپردازیم و این برای ما مشکل ساز است.
ظریف با بیان اینکه پژوهش هزینه بر است، اظهار داشت: حمایت شدن دانش آموزان برای انجام طرح های تحقیقاتی و پژوهشی به عنوان یک موضوع مهم است که در این زمینه حمایت بیشتر موسسات و پژوهش سراها را می طلبد. حتی باید به این موضوع توجه شود که برخی از پژوهشگران در تیم های تحقیقاتی حضور می یابند اما به عنوان یک منبع مالی وارد این کار می شوند.
این دانش آموز پژوهشگر در عین حال درباره پژوهش سراهای دانش آموزی در دوره متوسطه نیز گفت: در این پژوهش سراها مشکلاتی وجود دارد که نیازمند رسیدگی بیشتر مسئولان وزارت آموزش و پرورش است.
رقابت‌زدگی مانع موفقیت پژوهش‌های دانش‌آموزی است
حجت الاسلام و المسلمین علی ذوعلم رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش نیز معتقد است چند آسیب اساسی در روند پژوهش‌محوری آموزش و پرورش وجود دارد؛ یکی از این آسیب‌ها که به روند موفق اجرای طرح‌های پژوهشی دانش‌آموزی لطمه می‌زند، رقابت‌زدگی است.
وی اظهار داشت: رقابت به معنای رایج یک امر پیش برنده در تعلیم و تربیت نیست، بلکه یک امر زیان ده است و توقع داریم هر دانش آموز خلاقیت و نو بودن را پیش ببرد تا رتبه خوبی بگیرد.
دانش آموزان زمینه کارآفرینی دارند
محمدحسین ابوالفتحی دیگر دانش آموز دوره متوسطه در پایه نهم از لرستان نیز گفت: موضوع پژوهش من درباره کارآفرینی بود که آیا زمینه کارآفرینی در دانش آموزان مدارس استعدادهای درخشان وجود دارد یا نه؟ چون این دانش آموزان بیشتر گرایش به رشته های پزشکی و مهندسی دارند.
وی تصریح می کند: بر اساس تحقیق و پژوهشی که انجام شد، دریافتیم که زمینه کارآفرینی در این دانش آموزان هم وجود دارد و می توان با برگزاری کلاس های آموزشی زمینه کارآفرینی را در این دانش آموزان افزایش داد.
ابوالفتحی در عین حال معتقد است که پیشرفت کارآفرینی در توسعه جامعه نقش موثری دارد و باید به سمت طرح های تحقیقاتی و پژوهشی در زمینه کارآفرینی حرکت کنیم البته در طول این مسیر حمایت ویژه از دانش آموزان به عنوان ملاک اساسی و اصلی به شمار می رود.
دانش‌آموزان را حمایت کنید
ملینا اخلاقی دانش آموز پایه نهم از شهرستان سمنان به عنوان یکی دیگر از پژوهشگران نمونه درباره طرحی که ارائه داده است، می گوید: طرح پژوهشی من تاثیر عصاره های گیاهی روی رشد برخی از باکتری ها بود که ما عصاره گیاه دارویی دارچین و چای سیاه را برای این تحقیق خود انتخاب کردیم تا خاصیت ضدباکتری این مواد مشخص شود.
وی ادامه می دهد: پژوهش ما روی گیاهان دارویی بود تا گیاه دارویی را جایگزین داروی شیمیایی کنیم چون عوارض جانبی کمتری دارد و داروهای شیمیایی معضل بزرگی است و تاثیرات و عوارض جانبی فراوانی دارد؛ به همین دلیل تحقیقی در این زمینه آماده کردیم.
وی تنها خواسته اش از وزارت آموزش و پرورش این است که آنها را حمایت کنند چون معتقد است دانش آموزان در این برهه از زمان می توانند یاریگر این وزارتخانه باشند و حتی با انجام طرح های تحقیقاتی می توانند به کشور هم کمک کنند.
سما جعفریان از دیگر پژوهشگران اهل زنجان نیز با ارائه مقاله و طرحی تحقیقاتی روی سیب زمینی، خود را به عنوان پژوهشگر نمونه می داند و می گوید: در مسابقات خوارزمی در رشته پژوهش مقاله ای تحت عنوان بررسی میزان تجمع نیترات در سیب زمینی ارگانیک و غیرارگانیک مصرفی شهر زنجان را نوشتم و تلاش کردم از این مقاله استفاده کاربردی شود.
وی ادامه می دهد: در شهر زنجان وجود سیب زمینی غیرارگانیک اما با ظاهری بازارپسند، یکی از مشکلات امروزی است؛ به همین منظور مقاله ای در این زمینه نوشتم چون این نوع سیب زمینی ها برای بدن مفید نبود و باعث بیماری های زیادی می شد.
این دانش آموز اضافه می کند: ما روی این سیب زمینی ها پژوهش هایی انجام دادیم. به همین منظور طرح استفاده از سیب زمینی ارگانیک را به خانه سلامت زنجان پیشنهاد دادیم چون سیب زمینی های غیرارگانیک که آزمایشگاه روی آنها انجام دادیم مشخص شد که میزان نیترات آنها پایین اما قابل استفاده هستند؛ با این حال از میزان نیترات موجود در سیب زمینی ارگانیک بالاتر بود.
وی ادامه می دهد: ما می خواهیم از پژوهش های دانش آموزی از نظر مالی بیشتر حمایت شود؛ چراکه معتقدیم پژوهشگر تنها بعد نگارش یک طرح تحقیقاتی یا پژوهشی را به عهده ندارد، هزینه های کارهای تحقیقاتی و پژوهشی بسیار بالا است که امیدواریم بیشتر مورد حمایت مسئولان اجرایی قرار گیرد.
پژوهش مانند اکسیژن است
محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش نیز در این باره می گوید: پژوهش مانند اکسیژن است و حیات آموزش و پرورش در گروی تحقیق و پژوهش است و ما نیازمند دانش آموزان پژوهشگر هستیم. پژوهش جزو تفکیک ناپذیر ماموریت آموزش و پرورش و یک ضرورت مهم و جدی است؛ چراکه حیات و تحقق همه ماموریت های ما بدون پژوهش امکانپذیر نیست.
وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه برای انجام فعالیت های پژوهشی و حمایت بیشتر از پژوهشگران نیازمند فرهنگ سازی هستیم، می گوید: پژوهشگری یک فرهنگ است و برای پژوهشگر بودن باید پژوهشی بودن را یاد گرفت. در اختیار داشتن دانش آموزان و پیوند با مقوله تربیت و پیوند با خلاقیت در مسیر زندگی، میدان بزرگی برای پژوهش کردن است و هر موضوعی در مدرسه می تواند موضوع مهمی برای پژوهش باشد.
به گفته حاجی میرزایی، در تمام مسائل و مشکلات کشور هیچ عرصه ای غنی تر از آموزش و پرورش برای اندیشیدن، تفکر و خلاقیت وجود ندارد. امروز رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش اعلام کرد که ۴۲ هزار معلم پژوهنده در سال جاری داشتیم که زیبنده آموزش و پرورش نیست. اگر ۷۰۰ هزار معلم داریم باید ۷۰۰ هزار پژوهنده نیز داشته باشیم.
وزیر آموزش و پرورش می گوید: قبول دارم که اکنون برخی مدارس به دلیل محدودیت اعتباری این امکان را برای انجام طرح های تحقیقاتی و پژوهشی دانش آموزان ندارند، اما همیشه در شرایط سختی و کمبودها، نیروی انسانی می تواند جانشین همه کاستی‌ها و کمبودها باشد. انگیزه و تلاش خانواده ها به این موضوع کمک می کند که پژوهش در آموزش و پرورش رونق گیرد. من از خیرانی که برای مدرسه سازی کمک می کنند، به امر پژوهش یاری دعوت می کنم.
حاجی میرزایی تاکید می کند: همچنین خیران را به امر تجهیز مدارس دعوت می کنم تا محیط مناسب تری برای دانش آموزان ایجاد شود، اما معتقد هستم همه باید دست به دست هم دهیم تا این کاستی ها به تدریج رفع شود.
وی با بیان اینکه برنامه های خاصی برای تجهیز این پژوهش سراها داریم، تصریح می کند: سال گذشته این برنامه اجرا شد. از میان ۷۵۰ منطقه، حدود ۶۵۰ منطقه اکنون پژوهش سرا دارند و به تدریج همه مناطق به پژوهش سرا مجهز خواهند شد. امیداست پژوهش سراها فقط مختص دانش آموزان خاص نباشد و همه دانش آموزان برای پژوهش مجال کافی در اختیار داشته باشند. امید است روزی همه دانش آموزان پژوهنده باشند.
نظر شما