سبزينه هاي شور، نشاء توسعه در مراتع ساحلي

به گزارش ايرنا در روزگاران گذشته شاخصه هايي همچون ماهيان خاوياري، پنبه و چوب هاي جنگلي در توسعه اين خطه از كشور تاثيرگذار بود اما با تغيير شرايط طبيعي، اقليمي و نگرش هاي اقتصادي و اجتماعي نقش آفريني آنها روز به روز كمتر شد و اينك ميگو، گندم و يُد به بازيگران ميدان توسعه استان بدل شده اند و در آينده نزديك نيز سبزينه هاي شور وارد اين عرصه خواهد شد.
تمركز غير واقعي بر گردشگري ساحلي و درعين حال فقدان ساماندهي سواحل گلستان براي صنعت توريسم سبب شده تا اميد ها براي اثربخشي اين حوزه در توسعه استان كم رنگ و نقش آفريني اراضي نوار ساحلي در توسعه ضعيف باشد.
اما اينك محققان و پژوهشگران گلستان براي توسعه اقتصادي منطقه آستين همت بالا زدند تا از فرصت خدادادي و طبيعي سبزينه هاي شور براي رونق استان كمك بگيرند.
كشت گياهان شور پسند در بخشي از اراضي گلستان به عنوان آزمايشي (پايلوت) در حال اجراست، پروژه اي كه در راستاي طرح ملي توسعه مزارع شور در بخش هايي از مراتع شمال شرقي استان و در مجاورت منابع آبي نيمه شور اجرا مي شود تا گلستان را به سوي آينده اي شيرين ببرد.
اين پروژه هر چند در ابتداي راه است اما محققان گلستاني اميد به فراگير شدن اين زراعت شور دارند.
دسترسي به آب هاي شور و نيمه شور درياي خزر و خليج گرگان، وجود مراتع وسيع و باير و بلا معارض در نوار ساحلي استان، بالا بودن سطح آب هاي زير زميني لب شور، دسترسي به آب هاي نامتعارف مانند پساب مزارع ميگو و كانال هاي زهكشي و اراضي ناشي از پسروي آب درياي خزر از نكات مهمي است كه اجراي موفق اين طرح را در پهنه وسيعي از استان گلستان متصور مي سازد.
هرچند برخي صاحبنظران بر اين عقيده هستند كه رشد و فراگيري اين طرح مي تواند به عنوان رقيب بخش ميگو و يد در تصاحب مراتع گلستان شناخته شود، اما عده ديگري از كارشناسان به همسويي و همپوشاني اين سه صنعت درآمد زا تاكيد دارند.
محققان مركز تحقيقات منابع طبيعي و كشاورزي گلستان همسو با طرح كلان كاشت گياهان شور پسند با استفاده ار آب هاي شور و لب شور، احداث اولين مزرعه آزمايشي گونه هاي شور را با گونه 'ساليكورنيا' در حدود هشت هكتار از مراتع شمال غربي استان گلستان در مجاورت سايت پرورش ميگو گُميشان آغاز كرده اند.
مسوول و مدير اجرايي اين طرح در مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي گلستان در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاري جمهوري اسلامي اظهار داشت: مزرعه ساليكورنيا يك سايت آزمايشي تحقيقاتي است.
به گفته حسن مختارپور، ساليكورنيا اولين گياه كنار ساحل و متمايل به شوري بوده كه پس از پسرفت آب در خاك ظاهر مي شود و در كشورهاي زيادي روي اين محصول تحقيقات صورت مي گيرد.
وي تاكيد كرد كه كشت اين گونه در گلستان در آغاز يك راه طولاني قرار دارد و نبايد تا اتمام طرح، ظرفيت ها و توقعات از آن را بالا برد.
مختارپور افزود: ساليكورنيا يك گونه مرتعي است كه در اراضي شور كشور به ميزان قابل توجهي وجود دارد.
او اضافه كرد كه در مناطق ساحلي گلستان و در كرانه هاي درياي خزر در بندرگز، گميشان و بندرتركمن شاهد رشد اين گونه شورپسند هستيم كه به صورت خودرو و پس از عقب نشيني آب دريا به عنوان اولين گياه پيشقراول و تحمل كننده شوري زمين رشد مي كند.
وي به مزرعه ساليكورنيا در گُميشان اشاره كرد و گفت: گونه بومي ساليكورنيا در مجاورت استخرهاي پرورش ميگو در استان گلستان نشاء شده و با آب خروجي اين مزارع آبياري مي شود.
مختارپور يادآور شد: آب خروجي از استخرهاي پرورش ميگو يك مشكل زيست محيطي براي زيستگاه هاي آبي پيرامون سايت ميگو مانند تالاب بين المللي گميشان و درياي خزر محسوب مي شد كه هم اينك استفاده از آن با پرورش گونه هاي شورپسند، كمك مستقيمي به حفظ زيستمندان خزر خواهد كرد.
وي ادامه داد: براساس نظر كارشناسان شيلات و آبزي پروي، آب خروجي از مزارع ميگو قبل از هدايت به زيستگاه هاي آبي منطقه در استخرهاي بزرگ به مدت چند روز نگهداري مي شود تا بخشي از مواد مضر و زائد ته نشين شده و بار ميكروبي و آلودگي آن قبل از تخليه در تالاب و دريا كمتر شود.
به گفته وي، با استقرار چند پمپ، بخشي از آب قبل از تخليه به سوي مزارع ساليكورنيا هدايت مي شود تا اين زراعت شكل بگيرد.
وي همچنين گفت كه در خصوص اين گياه مسائل مختلفي همچون چگونگي زراعت، مدت زمان عمل آوري و ميزان برداشت تقريبي در دست بررسي و تحقيق است.
عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي گلستان اظهار داشت: از بهار 96 كشت ساليكورنيا به روش نشاء آغاز شد و در اواخر پاييز همان سال برداشت نخست از مزرعه صورت گرفت كه نتايج آن رضايت بخش بوده است.
وي گفت: بخشي از مزرعه به صورت گياه علوفه اي و از بخشي نيز بذر برداشت و تحقيقات در خصوص آن در دست اقدام است.
مختارپور اضافه كرد كه با همراهي و تعامل مسوولان ارشد استان تلاش مي شود كه از فرصت كشت اين گياه براي اشتغال در منطقه استفاده شود.
وي بر اين باور است كه اجراي مزرعه تحقيقاتي ساليكورنيا در مراتع مرزي غرب استان بخشي از يك طرح كلان است كه برآن اساس كشت گياهان و گونه هاي 'هالوفيت و شورپسند' با استفاده از آب هاي شور و غيرمتعارف انجام مي شود.
او همچنين به پروژه زهكشي اراضي شمال گلستان اشاره كرد و افزود: آب هاي استحصالي املاح دار از اين طرح بلااستفاده به سوي درياي خزر هدايت شده و شايد به سبب شوري بالا براي آبزيان تالابي و دريايي زياد مفيد به فايده نباشد نيز يك فرصت مناسب براي استفاده در كشت ساليكورنيا در اختيار علاقمندان قرار مي دهد.
وي با بيان اين كه كشت ساليكورنيا در هر منطقه اي كه به آب شور دسترسي داشته باشد قابل اجرا بوده و فقط اندكي به مكمل هاي غذايي و كود نياز دارد، گفت: از پودر خشك شده اين گياه به عنوان نمك سبز استفاده مي شود.
به گفته وي، نمك استخراجي از اين گياه علاوه بر دارا بودن املاحي مانند سديم و كلسيم داراي مقاديري منيزيم است.
مختارپور افزود كه ساليكورنيا گونه با ارزشي است كه در چرخه غذايي دام و انسان نقش تاثير گذاري برعهده دارد و روغن استحصالي از اين گياه از بهترين روغن هاي دنيا است.
وي بيان كرد: تلاش مي شود در آينده شركت هايي راه اندازي شود كه بتوانند سبزي خشك ساليكورنيا را براي نمك خشك برداشت كنند.
وي افزود: مقدار ساليكورنيا علوفه اي استحصالي از يك هكتار زمين حدود 40 تن و ميزان بذر استخراجي حدود يك تن بوده و از روغن آن در برخي كشورها به عنوان روغن خوراكي استفاده مي شود.
عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي گلستان اضافه كرد: هم اينك در استان هاي هرمزگان و آذربايجان غربي تحقيقاتي روي ساليكورنيا در حال اتجام است اما با توجه به شرايط آب و هوايي و درصد شوري متعادل تر آب هاي منطقه، گلستان در جايگاه مطلوبتري نسبت به آنها قرار دارد.
وي ضمن تاكيد بر اقتصادي بودن كشت اين گونه و تاثير آن در ايجاد فرصت هاي شغلي، ارائه آمارهاي دقيق در خصوص ميزان درآمد ريالي و اشتغال افراد در هر هكتار را به تكميل مطالعات و به آينده موكول كرد و افزود: اين پروژه تحقيقاتي در آغاز راه قرار دارد و بايد براي رفع پاره اي از دغدغه ها و چالش هاي فرارو تصميم مناسب گرفته شود.
معاون فرماندار گميشان نيز به خبرنگار ايرنا گفت: با توجه به بيكاري جوانان شهرستان از همه ظرفيت ها براي رفع اين مشكل استفاده مي شود و تفاوت ندارد كه موضوع پرورش ماهي در قفس در پهنه آبي خزر ،پرورش ميگو و يا كشت گونه هاي مرتعي شور و يا دارويي باشد.
سيدعليرضا حسيني اظهار داشت: مزرعه ساليكورنيا كه در بيست كيلومتري شهر گُميش تپه واقع بوده آزمايشي و تحقيقاتي است و ما اميدواريم كه از نتايج مثبت اين طرح در مراتع وسيع شهرستان و اراضي ناشي از پسروي آب دريا در محدوده تالاب گميشان استفاده كنيم.
وي همچنين به يكي از ديگر طرح هاي همسو با اين روند اشاره كرد و گفت: در اين قالب نهال برخي درختچه ها، درخت ها و گونه هاي دارويي متناسب با منطقه گميشان به صورت رايگان در اختيار علاقمندان منطقه قرار مي گيرد تا علاوه بر كشت آزمايشي از منفعت هاي آن نيز بهره مند شوند.
عبدالحامد قرنجيك از فرهنگيان بازنشسته و از اهالي گُميش تپه هم به خبرنگار ايرنا گفت: شغل مردمان گميشان وابسته به تالاب، دريا و ماهيگيري است اما اين روزها صيادان با دستان خالي به خانه برمي گردند و بايد از هر روشي براي ايجاد اشتغال مردم استفاده شود.
وي با بيان اين كه كشت گياهان متناسب با شرايط آب و هوايي منطقه و داراي ثمر اقتصادي و فراهم كننده شغل، امري پسنديده است ابراز اميدواري كرد كه با نتايج مثبت اين تحقيقات شاهد راه اندازي مزارع بزرگ كشت گياهان مقاوم به شوري و ايجاد فرصت اشتغال براي جوانان منطقه باشيم.
به گزارش ايرنا ساليكورنيا از گياهان هالوفيت يا نمكدوست است، اين گونه ها تحمل شوري بالا و زندگي در خاك هاي شوره زار را دارند، ارتفاع اين گياه 30 تا 50 سانتيمتر است، ساقه‌ها بند بند و آبدار، برگ‌ها كوچك و به شكل فلس‌هاي تحليل رفته بوده به نحوي كه در نگاه نخست گياه بدون برگ به نظر مي‌رسد.
ساقه هاي اين گياه مصرف خوراكي براي انسان و دام دارد، بذر آن سرشار از روغن بوده و از نظر كيفيت با روغن گلرنگ برابري مي كند.
به گفته كارشناسان تحقيقات منابع طبيعي و كشاورزي، روغن به دست آمده از دانه هاي ساليكورنيا شامل تركيب بيوشيميايي (پروتئين، چربي، اسيد اسكوربيك، بتاكاروتن و كلروفيل)، محتويات معدني (سديم، پتاسيم، منيزيم، كلسيم، فسفر،آهن، روي و مس)، تركيب اسيد آمينه (اسيد گلوتاميك و آسپاراژين، متيونين و سيستئسن به مقدار كم) و غني از بتاكارتن است.
قابليت كاربرد ساليكورنيا به عنوان روغن خوراكي، تامين علوفه دام، در كنار كم توقع بودن و توان رشد آن در خاك هاي نامرغوب و استفاده از آب هاي غيرقابل همچون فاضلاب صنعتي و آب شور دريا، اين گونه را به گياهي مهم تبديل كرده است.
7333/1648/3091