مرجعیت علمی به کشور قدرت می‌دهد

به گزارش ایرنا دکتر محمدحسین خانجانی عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی شیلات دانشگاه جیرفت توانسته با ارائه مقالاتی که مورد استناد چشمگیر در محافل علمی قرار گرفته در میان ۲ درصد محققین برتر دنیا قرار گیرد.

وی که در دانشکده منابع طبیعی دانشگاه جیرفت در جنوب استان کرمان با سابقه پنج سال تدریس مشغول فعالیت است توانسته در حوزه فناوری نوین در پرورش آبزیان مقالات قابل توجه و اثرگذاری ارائه کند.

این پژوهشگر در پاسخ به اهمیت تولید مقالات در کشور می گوید: صرف تولید مقالات اهمیت ندارد بلکه باید از نظر کیفی مورد توجه باشند و در کشورهای مختلف مورد استناد قرار گیرند.

خانجانی با اشاره به تاثیرات مرجعیت علمی کشورها افزود: بسیاری از کشورهای دنیا به دنبال مرجعیت علمی هستند چون هر کشوری که قدرت علمی داشته باشد در بخش های دیگر هم قدرت پیدا می کند. اگر کشوری از نظر علمی جایگاه بالایی داشته باشد، قدرت اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و حتی دفاعی آن نیز افزایش پیدا می کند.

برخی کشورهای عربی به دنبال جذب پژوهشگران ایرانی

وی در پاسخ به این سئوال خبرنگار ایرنا که جایگاه ایران از نظر علمی و تولید مقالات کیفی در منطقه چگونه است گفت: ایران از لحاظ پژوهشگران پراستناد ۲ درصد دنیا در میان کشورهای اسلامی در رتبه اول قرار دارد و بعد از آن کشورهای ترکیه و عربستان قرار گرفته اند.

خانجانی اضافه کرد: سال گذشته یک هزار و ۹۴۱ پژوهشگر ۲ درصد داشتیم که امسال به ۲ هزار و ۱۳۸ نفر افزایش یافته که نشان می‌دهد کیفیت مقالات ایرانیان در حال رشد است و بر کیفیت به جای کمیت تمرکز می کند.

وی ادامه داد: چند سال است برخی کشورهای عربی برای ارتقای رتبه خود به دنبال جذب پژوهشگران دنیا هستند و در این زمینه کشور قطر افراد مختلفی را جذب می کند که برخی هم از ایران به دلیل حقوق خوب به این کشور رفته اند.

خانجانی گفت: کشوری همچون عربستان پژوهشگران برتر اروپایی را هم استخدام کرده و حقوق بالایی به آنها می دهد که مقالات باکیفیت بنویسند و رتبه آن کشور را در حوزه جهانی بالا ببرند.

تامین شغل مانع مهاجرت می شود

این استاد دانشگاه جیرفت درباره ضروریات و مواردی که باید رعایت شود تا به حفظ و ماندن محققان کشورمان در ایران کمک کند بیان کرد: باید به محققان انگیزه داد، حقوق و مزایای بیشتر در نظر گرفت و تسهیلات بیشتری فراهم کرد، همچنین فضایی فراهم کرد که بتوانند با ذهن آسوده کار را پیش ببرند.

وی تاکید کرد: پژوهش، ذهن آرام و بی دغدغه می خواهد و پژوهشگر باید انرژی و ذهن خود را بر روی موضوع متمرکز کند تا موفق شود.

خانجانی یادآور شد: کشور در چند سال گذشته رشد علمی خوبی داشته که بیشتر به دلیل تعداد بالای تحصیل کنندگان دکترا بوده است و اکنون که این افراد فارغ التحصیل شده اند، دولت باید به فکر شغل برای این افراد باشد تا مانع مهاجرت آنها شود.

یکی از راه های بهره گیری از تولیدات علمی ارتباط دانشگاه با صنعت است که خانجانی در این زمینه هم گفت: ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه یکی از کارهای وزارت علوم که چند سالی است رشد خوبی داشته و از مقالات کاربردی پژوهشگران استفاده می شود و به این ترتیب علم تولید شده در دانشگاه ها را به صنعت و جامعه انتقال می دهد.

مقالاتی که در جهان استناد شد

دانشگاه استنفورد هرسال فعالیت محققان دنیا را بر اساس انتشار مقالاتشان در سامانه اسکوپوس بررسی و بر اساس استناداتی که به مقالاتشان شده، دسته بندی می کند.

حداقل پنج مقاله مورد استناد علمی برای شروع بررسی محقق نیاز است که خانجانی با ۳۶ مقاله در سایت اسکوپوس که در مجموع ۷۰۰ سایتیشن یا استناد علمی در ۲۰۲۲ داشته، توانسته در چرخه بررسی دانشگاه استنفورد قرار گیرد.

بررسی ها در سال ۲۰۲۲ انجام شده و امسال اسامی منتشر و معرفی شدند که محمدحسین خانجانی در میان ۲ درصد محققان برتر معرفی شده قرار گرفته است.

در مورد مقالات ارائه شده و تحقیقات و موفقیت های خانجانی که به معرفی وی در میان ۲ درصد از محققان برتر دنیا در حوزه موضوعی کشاورزی، شیلات و جنگل داری منجر شد هم سئوالاتی از او پرسیدیم.

این استاد دانشگاه درباره نخستین مقاله مهم خود که مورد توجه جهانی قرار گرفته گفت: در سال ۲۰۲۰ یک مقاله در اولین مجله آبزی‌پروری دنیا با نام مروری در آبزی‌پروری Reviews in aquaculture چاپ شد و بسیار مورد استناد قرار گرفت که بازخورد بسیار خوبی نیز در سطح جهانی داشت به طوری که سه بار برای نشریات دیگر ترجمه شد.

خانجانی افزود: چاپ این مقاله موجب افزایش ارتباطات بین المللی ما با کسانی شد که در این حوزه فعالیت می کنند، به عنوان مثال با کسانی از اکوادر، برزیل، استرالیا و مکزیک که صاحب سبک در زمینه پرورش آبزیان هستند در ارتباط هستیم و مقالات مشترکی هم منتشر کردیم.

وی اضافه کرد: بعد از آن در چند مقاله دیگر دنیا هم مقالات بنده به چاپ رسید که مقدمه ای برای ورود ما در جمع پژوهشگران ۲ درصد دنیا شد.

سیستم آبزی پروری با تعویض آب محدود

خانجانی درباره نخستین مقاله خود که مورد توجه قرار گرفته و موضوع آن گفت: این مقاله در مورد سیستم پرورشی با تعویض آب محدود یا biofloc technology است.

وی با اشاره به مشکل کمبود منابع آب شیرین و اهمیت حفظ آن اظهار کرد: در این سیستم تعویض آب برای صرفه جویی، محدود می شود، از هواده های قوی استفاده و مواد آلی کربن دار نظیر ملاس به آب اضافه می کنیم.

این محقق کشورمان ادامه داد: با محدود شدن تعویض آب، ماده آمونیاک در آب افزایش می یابد و با افزودن کربن، باکتری های داخل آن همچون باسیلوس ها و هتروتروف ها افزایش می یابند که ماده آلی کربن دار و ماده دفعی ماهی ها(آمونیاک) را مصرف و تراکم باکتری افزایش پیدا می کند.

وی اضافه کرد: این باکتری ها مصرف کننده هستند، باعث بهبود کیفیت آب و با افزایش تراکم باکتری ها تولید بیوفلاک(توده زیستی) می شود.

این استاد دانشگاه جیرفت افزود: این باکتری ها دیواره سلولی چسبناکی دارند، به هم متصل می شوند و توده های میکروبی در داخل استخر شکل می گیرد که می تواند برای ماهی به عنوان غذا استفاده شود.

وی با بیان اینکه این سیستم برای پرورش میگو و ماهی تیلاپیا مورد استفاده قرار می گیرد، یادآور شد: در نتیجه در این شیوه علاوه بر صرفه جویی در مصرف آب شاهد تولید خوراک برای ماهی هم هستیم.

جایگزینی پودر حشره در تغذیه ماهیان

وی درباره تحقیقات جدید خود گفت: این طرح را بر روی گونه های دیگر از جمله گونه میگوی موزی و میگوی ببری سبز امتحان می کنیم، مطالعاتی نیز روی گونه های دیگر با استفاده از این سیستم انجام می دهیم تا سازگاری این گونه ها نسبت به این سیستم را بسنجیم.

خانجانی با بیان اینکه با پژوهشکده میگوی کشور و همکارانی در استان هرمزگان در حال کار هستیم ادامه داد: اکنون در حال کار بر روی طرحی برای جایگزینی پودر حشره برای تغذیه ماهیان و میگوها هستیم که منابعی مغذی هستند.

وی افزود: طرحی پژوهشی با حمایت مرکز مطالعات بین الملل وزارت علوم انجام شد و من به عنوان همکار در این طرح حضور داشتم که مجری طرح دکتر مسلم شریفی نیا از پژوهشکده میگوی کشور بود و مقالات آن هم منتشر شد.

ظرفیت های پرورش ماهی در جنوب کرمان

این استاد دانشگاه جیرفت با اشاره به ظرفیت های پرورش آبزیان در جنوب کرمان گفت: چون در مناطق جنوب از استخرهای دو منظوره برای گلخانه هم استفاده می شود امکان اجرای سیستم با تعویض آب محدود وجود ندارد چون در این شیوه نیاز به استخرهایی با تعویض آب محدود است.

وی اضافه کرد: بهترین راهکار برای تولید ماهی در سدهای جنوب استان هم پرورش در قفس گونه های گرمابی است.

خانجانی ادامه داد: بر روی ماهیان خاوریاری هم مطالعاتی صورت گرفته است و نتیجه بخش بوده، چرا که این گونه بازارپسندی خوبی هم دارد.

وی بیان کرد: پرورش ماهی قزل آلا در مناطق مرتفع تر و سردسیری جنوب کرمان باید در آب زلال و شفاف باشد و این گونه از ماهی نیاز اکسیژنی بالایی دارد که می توان در استخرهای خُرد در این مناطق پرورش داد.

این محقق در حوزه آبزی پروری اضافه کرد: در مناطق گرمسیری جنوب هم گونه هایی همچون کپور ماهیان چینی شامل کپور معمولی، بیگ هد، فیتوفاک و آمور را می توان پرورش داد.

دنیا به سمت پرورش آبزیان در آب های شور رفته است

این پژوهشگر رشته شیلات کشورمان در مورد پیشرفت های این صنعت در دنیا و شرایط ایران در این حوزه گفت: آبزیان را در دنیا دیگر در آب های شیرین پرورش نمی دهند و به این سمت رفته اند که در آب های شور یا لب شور و نامتعارف پرورش بدهند.

خانجانی افزود: در کشور ما هم در استان های قم، یزد، سمنان و حتی کرمان در این آب ها یا در شهرک های ساحلی آب های دریا را مورد استفاده قرار می دهند.

وی یادآور شد: میزان کل تولیدات ایران در یک سال شامل صید و آبزی پروری بیش از یک میلیون تن بود که ۵۵۰ هزار تن آن آبزی پروری و بیش از ۵۰۰ هزار تن هم صید است.

خانجانی ادامه داد: این میزان در دنیا ۱۹۰ میلیون تن که ۱۰۰ میلیون تن آن آبزی پروری و ۹۰ میلیون تن صید است.

وی یکی دیگر از پیشرفت های دنیا در حوزه آبزی پروری را استفاده از سیستم هایی دانست که تراکم آبزی پروری را افزایش می دهد و بتواند در واحد سطح ماهی بیشتری پرورش داد.

خانجانی یکی از این سیستم ها را «بایوفلاک» ذکر کرد که مقالات او در این زمینه بوده و در ایران در پرورش میگو و ماهی تیلاپیا مورد بهره برداری قرار می گیرد.

این استاد دانشگاه جیرفت گفت: رشته شیلات در کشور قدمت زیاد و در شهرک های ساحلی طرفدار دارد.

وی اضافه کرد: رشته شیلات زیرمجموعه زیست شناسی جانوری و علوم پایه است که در کشور رشد خوبی داشته و پنج نفر از این رشته در میان پژوهشگران ۲ درصد دنیا قرار دارند که نشان دهنده موفقیت اساتید و پژوهشگران این حوزه است.

خانجانی درباره شرایط این رشته در دانشگاه جیرفت اظهار کرد: ۱۰ سال از زمان تاسیس این رشته در دانشگاه جیرفت می گذرد و امروز گروه علوم و مهندسی شیلات چهار عضو هیات علمی دارد.

وی افزود این گروه از آزمایشگاه برخوردار است و گونه های مختلف ماهی را از چابهار به منظور پژوهش جمع آوری کرده که قرار است کارگاهی برای شیلات راه اندازی شود.