سلیم موذن‌زاده اردبیلی، حنجره‌ای وقف اولیا + فیلم

به گزارش ایرنا اردبیل، این شهر کهن فرهنگی و مذهبی به واسطه پیشینه سیاسی و اجتماعی مربوط به دوران صفویه در تحکیم وحدت ملی و ترویج مذهب تشیع در ایران نقش داشته است و در دوره‌های اخیر نیز به بلند شدن شیواترین اذان‌ها از موذنه‌هایش و داشتن نامدارترین مداحان و ذاکران اهل بیت (ع) افتخار می‌کند.

یکی از پرآوازه ترین بلبلان خوش لحن آستان اولیای الهی، فخرالذاکرین و سرآمد مداحان و بلبلان خوش الحان آستان مقدس اهل بیت (ع) میرسلیم مؤذن‌زاده اردبیلی است که از مداحان مشهور ایرانی به زبان‌های ترکی، فارسی و عربی بود.

مرحوم استاد سلیم مؤذن‌زاده در سال ۱۳۱۵ خورشیدی در محله تازه‌شهر اردبیل زاده شد و پدرش میرعبدالکریم مؤذن اردبیلی، نخستین مؤذن رادیوی ایران بوده و برادرش رحیم مؤذن‌زاده اردبیلی نیز از مؤذنان شهیر اسلامی بوده است.آن مرحوم سال‌های جوانی و میان‌سالی را در ایام دهه محرم بیشتر در مساجد و حسینیه‌های شهرهای اردبیل، گِرمی (مغان)، تبریز و در دهه‌های آخر عمر، در مساجد تهران به مداحی و نوحه خوانی پرداخت و در هشتاد سالگی درگذشت.

استاد مرثیه و مداحی به‌ طور متوسط روزانه پنج ساعت از عمر خود را صرف مداحی کرده بود و بیش از ۲ هزار عنوان نوار کاست مربوط به برنامه‌های او از زمان پیدایش ضبط صوت تاکنون به زبان‌های ترکی، فارسی و عربی از وی به یادگار مانده است و صدای خوب، بلند و ملیح، ادای کلام و تحریرهای مناسب و قدرت بالای تاثیرگذاری از ویژگی‌های مداحی او بود.

از آثار مشهور استاد سلیم می‌توان به مداحی "زینب زینب" و "ماه رمضان" و "اکبره باخ اکبره باخ" اشاره کرد؛ در تیر ماه ۱۳۹۸ شیوه مداحی، نوحه‌خوانی، مولودی خوانی و مناجات خوانی سلیم مؤذن زاده اردبیلی در فهرست آثار ناملموس کشور به شماره ۱۸۳۰ به ثبت رسیده است.

شجاعت و مظلومیت را باهم ارایه می‌کرد

مهدی حمزه زاده خواننده و پژوهشگر موسیقی با اشاره به تبحر استاد سلیم در اواها، نواها و شناخت کافی او از موسیقی مقامی و اصیل و حتی موسیقی ترکی گفت: هماهنگی و ارتباط عمیق شعر، کلام و موسیقی از علل ماندگاری برخی نوحه‌های معروف مداحان اردبیلی است و مداحانی که از ردیف‌های موسیقی سررشته داشته و دوره دیده اند باعث بوجودآمدن آثار ماندگار موسیقی و مرثیه شده اند.

به گفته او وقتی کیفیت بالای آواز، ذکاوت، ضریب هوش و استعداد ذاتی در یک فرد مثل استاد موذن‌زاده جمع می‌شود، آثار برجسته خلق می‌شود و نوحه نوعی ژانر موسیقی است و موذن‌زاده در این ژانر شناخته شده و برجسته است و او در بی‌تکرار بود.

این هنرمند و خواننده موسیقی افزود: استاد سلیم در اجراهایش دستگاه‌های عربی، فارسی، آذربایجانی و نواحی دیگر را استفاده و طوری قطعات را با هم ترکیب می‌کرد که این سبک و مهارت مختص خود ایشان بود و شنونده، شجاعت و مظلومیت را به راحتی در یک قاب و تصویر مشاهده می‌کرد.

خلق اثر "زینب زینب"

یکی از مداحی های پرشور و ماندگار استاد سلیم، نوای "زینب زینب" است که گفته می شود استاد وصیت کرده بود که پیکر او را با خوانش این نوا به آرامگاه ابدی اش هدایت کنند و ملودی و شعر این اثر به قدری تاثیرگذار است که مشقت‌ها و دشواری‌های پیام رسان بزرگ کربلا و اشک های جاری او در فراق برادران و عزیزانش را در اذهان تداعی می‌کند.

شهروز حبیبی از مداحان شهیر اردبیل در اواخر شهریور سال گذشته در (نشست تخصصی آواز در موسیقی دستگاهی ایران) یادواره مرحوم سلیم موذن‌زاده اردبیلی در فرهنگسرای اندیشه تهران درباره این اثر ماندگار گفته بود: مرحوم سلیم موذن‌زاده اردبیلی قطعه زینب زینب را به گونه‌ای از روی آهنگ ایران ایران رضا رویگری ساخته بود که حتی خود رویگری متوجه نشده بود.

او نقل کرده که خاطرم هست هر آهنگی به استاد موذن‌زاده پیشنهاد می‌دادیم تا قطعه‌ای را بر آن پیاده کند، لباس جدیدی بر آن می‌پوشاند و یک بار در همایشی خدمت رضا رویگری رسیدم و به ایشان گفتم که استاد موذن‌زاده یکی از آهنگ‌های شما را اجرا کرده است. پرسید «کدام آهنگ؟» پاسخ دادم قطعه «زینب زینب». گفت «آن را شنیده‌ام. مگر آهنگ من است؟» پاسخ دادم بله؛ از آهنگ «ایران ایران» شما برداشته است. استاد موذن‌زاده آن را به گونه‌ای اجرا کرده که حتی خواننده اصلی متوجه نشده است.

"وسایل شخصی استاد سلیم موذن زاده و تاج الشعرا یحیوی در موزه عمارت شهرداری اردبیل"

سبک خاص خود را داشت

ودود موذن‌زاده فرزند استاد سلیم موذن‌زاده که خود از هنرمندان نامی آواز، مجسمه سازی، نقاشی و طراحی است درباره پدر نامدارش گفته است: پدرم دارای صدای بسیار زیبا و گیرایی بود و شاید بتوان گفت که تا قرن‌ها نتوانیم چنین صدایی را مجدداً بشنویم. یکی از ویژگی‌های خاص صدای او این بود که هم می‌توانست بم‌ترین صداها را به نمایش بگذارد و هم زیرترین صداها را اجرا کند.

به گفته او، براساس اصول و قواعد، نباید چنین چیزی رخ بدهد و یک حنجره معمولا توان یکی از این دو حالت را دارد. علاوه بر این، صدای او، هم حجم بسیاری داشت و هم از وسعت بالایی برخوردار بود. تحریرهای پرصلابتی داشت که حتما نمونه‌هایش را دیده‌اید.

وی افزود: اجراهای او دارای ابعاد و ویژگی‌های مختلفی بود و به نظرم در دوران حیاتش این ویژگی‌ها به خوبی شناخته نشد. فکر می‌کنم که باید این ویژگی‌ها را بررسی کرد تا در اختیار نسل‌های بعدی قرار گیرد. در طول یک اجرای دو ساعته، هیچ وقت صدایش تغییری نمی‌کرد و بدون آنکه خسته شود،‌ می‌خواند. برای ادای کلام در اجراهایش حساسیت ویژه‌ای داشت و به همین دلیل در انتخاب شعر وسواس زیادی داشت. وقتی به اجراهای او نگاه کنید، می‌بینید که کلمات به صورت دقیق و درست ادا شده است.

فرزند استاد سلیم موذن‌زاده بیان کرد: یکی از ابداعات استاد سلیم موذن‌زاده این بود که اجرا را با اشعار عربی آغاز می‌کرد، سپس با موسیقی ردیفی ایرانی ادامه می‌داد و عمدتا یک دستگاه آوازی کامل را با گوشه‌هایش می‌خواند. در نهایت نیز سراغ زبان مادری‌شان می‌آمد.

یاد و نام استاد سلیم موذن زاده اردبیلی نه تنها در ماه محرم و اربعین بلکه در هیئات و هفته خوانی های مداحان و شعرای مذهبی همواره تکرار می شود و مداحان بزرگ دیگری در دامان این خطه مذهبی و فرهنگ دوست تربیت می شوند و صداهای ماندگار در عرصه مداحی از مرکز و شهرستان های این استان باز هم به گوش می رسد اما خاطره مداحی شورانگیز استاد سلیم، هرگز از ذهن ها محو نخواهد شد.