به گزارش ایرنا، پیروزی متفقین بر آلمان نازی و پایان جنگ جهانی دوم در اروپا که با اعلام رسمی تسلیم آلمان همراه شد در جهان به نام "روز پیروزی" یا آنچه آمریکاییان برای تمایز با روز پیروزی بر ژاپن از آن استفاده می‌کنند به نام "روز پیروزی اروپا" شناخته می شود؛ روزی که به دلیل تفاوت ساعت با یک روز اختلاف در غرب و شرق اروپا به ترتیب در روزهای نهم و هشتم می هر سال گرامی داشته می‌شود.
اکثر مورخان شروع جنگ جهانی دوم را در سوم سپتامبر ۱۹۳۹ می‌دانند، زمانی که دو روز پس از تهاجم آلمان به لهستان، فرانسه و بریتانیا بر اساس معاهده فوریه ۱۹۲۱ به آلمان اعلام جنگ کردند؛ جنگی که بزرگترین درگیری مسلحانه شناخته شده برای بشریت ارزیابی می‌شود و بیش از ۱۰۰ میلیون جنگجو از ۶۱ کشور که اغلب آنها صنعتی و پیشرفته بودند را بسیج کرد و در زمینی به وسعت ۲۲ میلیون کیلومتر مربع درگیری‌ها جریان داشت و گفته می‌شود که حدود ۶۲ میلیون نفر که اکثر آنان را غیرنظامیان تشکیل می‌دادند، در آن کشته شدند.
تحلیل‌گران جنگ جهانی دوم را همچنین بزرگترین جنگ ایدئولوژیک تاریخ ارزیابی می‌کنند؛ چراکه نیروهای همکار در اروپا و آسیای اشغالی در شرایط و برهه‌های مختلف، با کشورهای مهاجم یا دشمن اعلام همبستگی می‌کردند و موازنه جنگ را تغییر می‌دادند و آلمان نازی جدایی بین فضاهای غیرنظامی و نظامی را تقریباً به طور کامل از بین می‌برد و باعث بسیج گسترده نه تنها منابع مادی - اقتصادی و علمی، بلکه اخلاقی و سیاسی در جوامع می‌شد.
به این موارد باید ترور سیستماتیک مخالفان سیاسی، انتقام‌جویی علیه غیرنظامیان، تجاوزهای گسترده به زنان در سرزمین های اشغالی و جنایات انجام شده طرفین جنگ، آزمایش‌هایی که پزشکان نازی و واحد ژاپنی ۷۳۱ روی انسان‌ها انجام دادند، بمباران هوایی گسترده غیرنظامیان در اروپا (کاونتری در انگلستان و روتردام در هلند) و آسیا (شانگهای، کانتون و چونگ کینگ) و سپس بمباران گسترده بسیاری از شهرهای آلمان و به ویژه درسدن و هامبورگ توسط متفقین و همچنین حملات اتمی به هیروشیما و ناکازاکی در ژاپن را اضافه کرد.
گستردگی ویرانی‌ها و تلفات جنگ جهانی دوم همچنین باعث ایجاد نهادهای بین‌المللی، سیاسی و اقتصادی همچون سازمان ملل متحد، صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی با هدف جلوگیری از ظهور مجدد شرایطی شد که به جنگ منجر شده بود.
تحلیل‌گران سیاسی معتقدند که جنگ جهانی دوم زوال قدرت‌های امپریالیستی قدیمی اروپا را در پی داشت و روند استعمارزدایی را که در آسیای پس از جنگ، جهان عرب و آفریقا تا دهه ۱۹۶۰ شتاب گرفت، باز کرد و ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی را که پیروز اصلی آن بودند، به رتبه ابرقدرت‌های رقیب سوق داد که به مدت نزدیک به نیم قرن برای تسلط بر جهان و رویارویی با یکدیگر در رقابتی ایدئولوژیک و سیاسی تلاش می‌کردند و در جنگ کره، ویتنام و افغانستان، توسط دولت‌های مداخله‌گر با یکدیگر مقابله نظامی کردند؛ روندی که به نظر می‌رسد پس از ۷۷ سال این بار در قالب درگیری نظامی بین روسیه و اوکراینی که نمایندگی آمریکا و اروپا را بر عهده دارد ادامه می‌یابد و وارد هفتاد و پنجمین روز درگیری شده است.
جنگ جهانی دوم و درگیری در اوکراین؛ دلایل و پیش‌زمینه‌ها
با پایان جنگ جهانی اول نقشه سیاسی اروپا به شدت دستخوش تغییراتی شد و شکست قدرت‌هایی همچون آلمان که به واسطه پیمان ورسای زیان‌های سرزمینی، مستعمراتی و مالی عمده‌ای دیده بود، بر دوش مردم و به ویژه ارتش این کشور سنگینی می‌کرد و شرایط را برای ظهور آدولف هیتلر فراهم کرد؛ چهره‌ای که در راس سیاست‌های جاه‌طلبانه حزب نازی عامل اصلی جنگ جهانی دوم در اروپا شناخته می‌شود.
در طرف دیگر ایتالیا که به خواسته‌های خود در این جنگ جهانی اول دست نیافته بود، با قدرت گرفتن جنبش فاشیسم که سیاست ملی‌گرایی، تمامیت‌خواهی و ائتلاف طبقاتی داشت به رهبری بنیتو موسولینی وارد میدان شد و مردم‌سالاری نیابتی را لغو و فعالان سوسیالیست، چپ‌گرا و لیبرال را سرکوب کرد و سیاست خارجه‌ای به‌شدت توسعه‌طلبانه در پی گرفت که هدف آن تبدیل ایتالیا به یک ابرقدرت بود.
حال پس از گذشت ۷۷ سال، این بار آتش جنگ بین متحدان پیشین در جنگ جهانی دوم با زیاده‌خواهی اروپای غربی و آمریکا در گسترش پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به مرزهای روسیه شعله‌ور شده است؛ موضوعی که از مدت‌ها پیش مورد اعتراض شدید روسیه بود و گمانه‌زنی‌ها نسبت به آغاز جنگی دیگر در صورت ادامه این روند را افزایش می‌داد و در نهایت ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه روز ۲۱ فوریه گذشته (دوم اسفند ۱۴۰۰) با انتقاد از بی‌توجهی غرب به نگرانی‌های امنیتی مسکو، استقلال جمهوری‌های خلق دونتسک و لوهانسک را در منطقه دونباس به رسمیت شناخت و سه روز پس از آن یعنی پنجشنبه پنجم اسفند نیز عملیاتی نظامی که آن را "عملیات ویژه" خواند، علیه اوکراین آغاز کرد و به این ترتیب روابط پرتنش مسکو - کی‌یف به رویارویی نظامی تغییر وضعیت داد.
جنگ روسیه و اوکراین یا جنگی نیابتی؟
هرچند که تاکنون چندین دور مذکرات صلح بین کی‌یف و مسکو از زمان آغاز جنگ به منظور برقراری آتش‌بس و رسیدن به توافقی بر سرخواسته‌های دو طرف برگزار شده است، اما این روند بی‌نتیجه بوده و اروپای غربی و آمریکا نیز با دامن زدن به اختلافات و بدون توجه به نگرانی‌های مسکو در گسترش ناتو به مرزهای خود و عواقب ادامه این جنگ و هزینه‌های آن برای مردم اوکراین و حتی مردم جهان، وارد مرحله‌ای شده‌است که از آن به جنگ نیابتی تفسیر می‌شود.
در همین ارتباط سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه اعلام کرده است که هدف ما تغییر رژیم اوکراین نیست و این کار، تخصص آمریکایی‌هاست و این کار را در کشورهای مختلف دنیا انجام داده است.
وی در گفت و گو با شبکه ایتالیایی "مدیا ست" افزود: ما از رئیس جمهور اوکراین نمی خواهیم تسلیم شود و فقط می خواهیم دستور ازادی همه غیرنظامیان و پایان جنگ را صادر کند و ولودیمیر زلنسکی اگر بخواهد می‌تواند با این فرمان صلح را برقرار کند.
وزیر امور خارجه روسیه افزود: ما خواستار امنیت مردم در شرق اوکراین هستیم و اینکه امنیت روسیه نیز از داخل خاک اوکراین تهدید نشود.
لاوروف در پاسخ به سوالی درباره امکان پایان یافتن جنگ در ۹ ماه می (۱۹ اردیبهشت روز پیروزی روسیه برنازی‌ها) گفت: ارتش ما به صورت مصنوعی کار نکرده و تاریخ تعیین نمی‌کند.
لاوروف افزود: ما روز ۹ می را مانند همیشه جشن می‌گیریم و از کسانی که به خاطر آزادسازی روسیه و جمهوری‌های شوروی سابق و آزادی اروپا از طاعون نازی جان خود را از دست دادند یاد می‌کنیم.
وی بیان کرد: روند عملیات در اوکراین به میزان کاهش خطر نسبت به غیرنظامیان و ناظمیان روس بستگی دارد.
نشریه نیویورکر نیز در مقاله‌ای به تحلیل جنگ مسکو و کی‌یف پرداخت و نوشت: اوکراین به صحنه جنگ نیابتی بین آمریکا و روسیه تبدیل شده است؛ جنگی که در ابتدا نقش واشنگتن در آن واکنشی بیش نبود اما به تدریج بر طبل رهبری بر آن کوبید.
در این مقاله با اشاره به اینکه آمریکا در اوکراین از آستانه مداخله کوتاه مدت و هم در مورد نیات بلند مدت عبور کرده است، می‌افزاید: آمریکا ابتدا در طول پاییز و زمستان محتاطانه عمل کرد چراکه روسیه به عنوان یک کشور هسته‌ای که از قدرت وتو در شورای امنیت سازمان ملل برخوردار است، بیش از ۱۵۰ هزار نیرو در امتداد مرز اوکراین مستقر کرده بود. ۲ روز پس از عبور کاروان های طولانی تانک‌های روسی از آن سوی مرز، در روز ۲۴ فوریه آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا همچنان مدعی بود که هدف واشنگتن با اختصاص صدها میلیون دلار کمک نظامی به اوکراین، فقط حمایت از مردم این کشور است.
کاخ سفید در ابتدا مسکو را تحریم کرد و سپس تحریم چند بانک، الیگارش‌ها، نخبگان سیاسی، شرکت‌های دولتی و خانواده ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه را هدف قرار داد تا رهبر روسیه را مجبور کند نیروهایش را بدون متوسل شدن به مداخله نظامی، از مرز عقب براند و حال با گذشت ۹ هفته از آغاز درگیری‌ها در اوکراین، این جنگ به سرعت به جنگی نیابتی با روسیه و با پیامدهای جهانی تبدیل شده است و مقام‌های آمریکایی اکنون نقش این کشور را به شرایط بلندپروازانه‌تری ترسیم می‌کنند.
در این میان، علاوه بر آمریکا بسیاری از کشورهای اروپایی همچون فرانسه، انگلیس و آلمان نیز علاوه بر اختصاص میلیاردها یورو کمک مالی به اوکراین، ارسال تسلیهات نظامی به کی‌یف را نیز در دستور کار قرار داده‌اند که جنبه جنگ نیابتی در این کشور را پررنگ‌تر می‌کند.
به اعتقاد تحلیل‌گران نیویورکر، برای پوتین، جنگ در اوکراین دست‌کم در بخشی به عنوان جنگ نیابتی با ناتو و آمریکا قلمداد می‌شود و وی قبل از آغاز حمله، بدگمانی عمیقی در مورد این ائتلاف نظامی و گسترش بیشترش به کشورهایی که زمانی با اتحاد جماهیر شوروی همسو بودند، نشان داده است.
پوتین همچنین یک توافق پنج هزار کلمه‌ای را با شی جین پینگ رئیس جمهور چین برای تشکیل یک ائتلاف عملی امضا کرد که در آن هر ۲ کشور به صورت مشترک با گسترش ناتو مخالف هستند.
بر اساس مقاله نیویورکر، آمریکا در ابتدای تهاجم به اوکراین، به اصول حاکمیت یک دولت منتخب دموکراتیک و تمامیت ارضی استناد کرد اما در طول هفته گذشته، بحران موجودیتی اوکراین به طور فزاینده‌ای به صورت جنگ آمریکا به نظر آمده است و به تازگی آنتونی بلینکن و لوید آستین وزیران امور خارجه و دفاع آمریکا نیز به کی‌یف سفر کردند تا با رئیس جمهور اوکراین دیدار و حمایت واشنگتن را به طور نمادین تقویت کنند؛ سفری که منعکس کننده هدف فزاینده جاه‌طلبانه آمریکا بود.
آیا پیروزی برای روس‌ها تکرار می‌شود؟
حال در بحبوحه این شرایط، رئیس جمهور روسیه به مناسبت هفتاد و هفتمین سالگرد پیروزی اتحاد شوروی بر رایش سوم در جنگ دوم جهانی، اطمینان داده است که پیروزی سال ۱۹۴۵ بر آلمان نازی و متحدانش، تکرار شود.
پوتین هم زمان با سالگرد این پیروزی، با تبریک به شهروندان جمهوری مردمی دونتسک و لوگانسک، تاکید کرد : هدف از عملیات ویژه نظامی ارتش روسیه که از ۲۴ فوریه در خاک اوکراین آغاز شده، پایان دادن به نسل‌کشی شهروندان منطقه دونباس بوده است.
وی افزد: نظامیان این جمهوری تازه اعلام شده که با نیروهای ارتش روسیه در نبرد کنونی با ارتش اوکراین و نیروهای نئونازی، همکاری دارند، همانند اسلاف خود در جنگ بزرگ میهنی، برای رهایی از شر نازی ها مبارزه می‌کنند.
رهبر فدراسیون روسیه در پیام‌هایی به سران دیگر کشورهای عضو "سازمان کشورهای مستقل مشترک المنافع" (هم‌سود) با تاکید بر لزوم جلوگیری از پیدایش دوباره نازیسم که در گذشته چنین رنج و دردهای بزرگی برای شهروندان بسیاری از کشورها، به همراه آورده، افزود: ما باید حقیقت رخدادهای جنگ دوم جهانی، ارزش‌های روحانی و سنت‌های مشترکمان را درباره دوستی برادرانه و نزدیک، حفظ کرده و به آیندگانمان انتقال دهیم.
مسکو به تازگی هشدار داده که تجهیزات نظامی که آمریکا و اروپا در اختیار اوکراین قرار می‌دهند، موجب تشدید مناقشه می‌شود و پیامدهای غیرقابل پیش‌بینی به دنبال دارد؛ روایتی که حال به باید گمانه‌زنی‌ها از آغاز یک جنگ هسته‌ای را نیز به آن اضافه کرد؛ موضوعی که نگرانی از آینده این جنگ را بین مردم جهان افزون کرده است.
نظر شما