به گزارش روز دوشنبه خبرنگار سلامت ایرنا، آمارهای مصرف سیگار خیلی هم عجیب و غریب نیستند. سازمان جهانی بهداشت می‌گوید در سال ۲۰۱۷ حدود یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون نفر در جهان مصرف کننده دخانیات بودند و از این میزان حدود ۱۰ میلیون نفر به علت مصرف مستقیم و غیرمستقیم دخانیات فوت کردند. فوت این ۱۰ میلیون نفر وابسته به کالایی است که کسی در آسیب رسان بودن آن شک ندارد، اما چه اتفاقی می‌افتد که افراد از دخانیات استفاده می‌کنند، در حالی که بخش زیادی از مصرف کنندگان می‌دانند به خود آسیب می‌زنند و احتمال ابتلاء به بیماری‌های قلبی و عروقی و ریوی و سرطان‌ها را در خود افزایش می‌دهند.
مهرداد عربستانی، رئیس انجمن انسان شناسی ایران در این رابطه می‌گوید: سیگار کشیدن یک امر لذت آور محسوب می‌شود و اگر قرار باشد به افراد بگوییم لذتی را انجام ندهند، باید جایگزینی برای آن انتخاب کنیم. این در حالی است که منابع لذت در جامعه ما اندک است و به طور مثال بر اساس بررسی‌هایی که انجام دادیم مشخص شد که علت مهاجرت برای ایرانیان، کمبود لذت است. حالا اگر بگوییم سیگار یا قلیان نکشید، چه اتفاقی می‌افتد؟ هرچند نباید مصرف دخانیات را تشویق کرد، اما گاهی می‌توان در زمینه برخی مسائل سکوت کرد.
وی ادامه داد: به طور مثال اگر افراد می‌خواهند سیگار بکشند، حداقل مکانی برای آنها مشخص شود تا دیگر سیگاری دسته دوم نداشته باشیم. در عین حال باید توجه کرد که برنامه ریزی اجتماعی باید همه جنبه‌ها را در نظر بگیرد.
واژه عجیب ژست روشن فکری
اصولاً افراد غیرسیگاری به افراد سیگاری انگ ژست روشن فکری هم می‌زنند. یکی از آن واژه‌هایی که دم دستی‌ترین لقب برای فرافکنی و کوچک شمردن افراد است. گوینده می‌خواهد با چسباندن یک انگ، فرد سیگاری را متهم به ندانستن ضررهای سیگار کرده و نادانی او را برجسته کند. ولی هیچ وقت به دنبال این برچسب، دنیای فرد سیگاری را در نظر نمی‌گیرد که آیا به خاطر لذت این کار را انجام می‌دهد؟ آیا دچار افسردگی است؟ آیا دچار کمبود شادی و عواطف انسانی و اجتماعی است؟
عربستانی در این رابطه می‌گوید: مصرف سیگار بار سمبلیک و نمادین هم دارد. تعداد زیادی از افراد ممکن است در میان دوستان خود این کار را انجام داده و حتی ممکن است نوجوانان به خاطر اعلام استقلال یا بلوغ از سیگار استفاده کنند تا این موضوع را نشان بدهند.
سید کاظم ملکوتی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران هم درباره دریافت لذت از مصرف سیگار در افراد سیگاری می‌گوید: در مغز انسان یک حلقه نورونی وجود دارد که اگر به هر شیوه‌ای تحریک شود، لذت ایجاد می‌شود. در بسیاری از بیماری‌ها مثل افسردگی، این مدار نورونی تحریک نمی‌شود و افراد لذت زندگی را از دست می‌دهند. از طرفی انسان در تعارض منطق و لذت قرار دارد. افرادی که دلشوره یا اضطراب دارند از سیگار لذت می‌برند. باید توجه کرد مبانی خاص اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی برای کشش افراد به سمت مصرف سیگار وجود دارد.
با این حساب مصرف سیگار فقط یک ژست روشن فکری نیست و نیازمند تحلیل‌های روان شناسی است. یعنی اگر از فرد سیگاری سوال می‌شود: «چرا سیگار می‌کشید؟» و او می‌گوید: «نمی‌دانم.» باید به دنبال ادامه پاسخ و دلیل اصلی بود که جایی در روان او نهفته است. ممکن است فرد سیگاری از دوران کودکی خود چیزی را در ذهن داشته باشد یا ممکن است بخشی از کمبودهای روانی خود را به وسیله سیگار جبران می‌کند. ممکن است این فرد از همان کودکی که تابلوی «استعمال دخانیات ممنوع» را در سینماها دیده، به دنبال پاسخی برای این سوال بوده که دخانیات چیست و اصلاً چرا موقع تماشای فیلم ممکن است کسی از دخانیات استفاده کند. سوال‌هایی که فرد در کودکی جوابی برای آن پیدا نمی‌کند و در نوجوانی با به دست آوردن اندکی استقلال در جمع هم سالان خود به دنبال پاسخ می‌رود.
آمارها به تنهایی سودمند نیستند
علی رضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت در نشست خبری هفته دخانیات گفت: در کشور ما سالانه ۵۵ تا ۶۰ هزار مرگ بر اثر مصرف دخانیات رخ می‌دهد. یعنی به ازای هر یک میلیون نخ سیگار، یک مرگ محاسبه می‌شود که با مصرف سالانه ۵۵ تا ۶۰ میلیارد نخ سیگار در کشور، ۵۵ تا ۶۰ هزار مرگ اتفاق می‌افتد.
محمد رضا مسجدی، دبیرکل جمعیت مبارزه با دخانیات نیز در همان نشست خبری اظهار داشت: روزانه ٢٠ میلیارد تومان و سالی ١٠٠ هزار میلیارد تومان خرج سیگار می‌شود و بزرگترین خطر ابتلاء به فشار خون بالا، مصرف دخانیات است و خطر سکته قلبی تا ٢ برابر با مصرف دخانیات افزایش پیدا می‌کند.
این آمارها در سال‌های اخیر بارها و بارها ارائه شده و حتی به صورت ماهانه هم به روز شده است. ولی آیا هیچکدام از این آمارها توانسته است مصرف سیگار در کشور را کم کند؟ آنچه در عمل مشاهده می‌شود کاملاً نتیجه عکس دارد. این در شرایطی است که وزارت بهداشت در زمینه مبارزه با دخانیات به دنبال راه‌های دراز مدت فرهنگی و علت یابی افزایش مصرف در جامعه نرفته است. هرچند نمی‌توان وزارت بهداشت را در این اتفاق تنها گذاشت و همه بار مسئولیت را به دوش این وزارتخانه انداخت.
ممنوعیت فروش نخی سیگار، راهکار یا نشانی تازه
وزارت بهداشت و سایر ارگان‌هایی که خود را درگیر موضوع خطر مصرف دخانیات می‌دانند، راهکار جلوگیری از مصرف سیگار توسط دانش آموزان دبیرستانی یا دانشجویان را، ممنوع شدن فروش نخی سیگار می‌دانند. معاون وزیر بهداشت در این رابطه می‌گوید: بهترین راه مبارزه با دخانیات، اعمال ممنوعیت نخ فروشی سیگار است؛ زیرا نخ فروشی سیگار، سن و میزان مصرف را افزایش می‌دهد.
هرچند این راهکار می‌تواند در کوتاه مدت مؤثر واقع شود، اما قدر مسلم این راهکار کوتاه مدت به سرعت دچار چالش می‌شود و مسیرهای جایگزین خطرناک‌تری برای آن در نظر گرفته می‌شود. نوجوانی که هیچ نوع محدودیت اجباری را تاب نمی‌آورد، آیا با این راهکار از کوچه کنار دبیرستان به پارک کنار دبیرستان نقل مکان نمی‌کند و دچار خطراتی بزرگ‌تر از مصرف سیگار نمی‌شود؟ آیا وزارت بهداشت می‌تواند این مشکل را هم حل کند؟
افزایش مصرف دخانیات در خانم‌ها
باورمان بشود یا نه، مصرف دخانیات در حال افزایش است. مصرف قلیان در زنان نیز در سال‌های اخیر بسیار بیشتر از گذشته شده و این نکته چالش برانگیز جدید نظام سلامت محسوب می‌شود. رئیسی در این رابطه می‌گوید: سن مصرف قلیان به خصوص در دختران پایین آمده و مردم به صورت خانوادگی از قلیان استفاده می‌کنند.
اباذر اشتری، جامعه شناس هم درباره مصرف دخانیات در خانم‌ها می‌گوید: در حال حاضر شیوع مصرف قلیان بین خانم‌ها ۵۰ درصد بیشتر از آقایان است و بیش از ۷۰ درصد افرادی که در قلیان سراها وقت می‌گذرانند، خانم‌ها هستند. مصرف سیگار بین دانشجویان حدود ۲۰ درصد و میان دختران دانشجو بیش از ۲۰ درصد است.
حالا زنگ خطر به صدا در آمده در زمینه مصرف سیگار، سلامت روان است. همان نکته مورد غفلتی که در این راستا نادیده گرفته می‌شود. توجه به سلامت روان در حوزه مصرف دخانیات به معنی عدم اعمال محدودیت خرید یا تشویق به مصرف دخانیات نیست؛ بلکه باید راهکارهایی به صورت همزمان پیش برود تا هم میزان مصرف کاهش پیدا کند و هم دلایل مصرف برطرف شود و به این وسیله افراد جدید سیگاری به نفرات قبل اضافه نشوند و افراد سیگاری هم تمایل کمتری به مصرف سیگار داشته باشند یا در بهترین شرایط استعمال دخانیات را ترک کنند.
نظر شما