دانشگاه پادگان نیست

امروز 16 آذر روز دانشجو است. بی شك در هر جامعه ای، قشر دانشجو یكی از ابزارهای موثر برای بهبود فضای عمومی جامعه و رشد و تعالی فرهنگ، سیاست و اقتصاد محسوب می شود.

چند میلیون دانشجوی ایرانی و قدرت و ظرفیت بالقوه نهفته در آنها می تواند موتور محرك بسیار ارزشمندی برای ارتقای میهن عزیزمان در صحنه های مختلف باشد اما موفقیت این خط مشی در گرو برخی بایدها و نبایدها و ایجاد فضای مناسب برای بالفعل كردن ظرفیت هاست.

مهم ترین ویژگی دانشجویان، حس جوانی و طراوت، تهور و تحول خواهی است كه استفاده صحیح و بجا از این ظرفیت ها می تواند در كنار انرژی سرشاری كه در این بخش از جامعه یافت می شود، موجب تاثیرات شگرف داخلی و خارجی در راستای اهداف عالی كشور شود.

با روی كارآمدن دولت تدبیر و امید و پررنگ شدن رویكردهای میانه رو در عرصه های مختلف، امیدواری ها نسبت به تغییر فضای دانشگاه ها كه بسیاری آن را راكد و بی روح می دانند، افزایش یافته است.

حسن روحانی در شانزدهم اردیبهشت 1392 در جلسه پرسش و پاسخ در دانشگاه تهران با تاكید بر لزوم وجود جوی سالم و پر نشاط در دانشگاه های جمهوری اسلامی ایران اظهار داشت: حتما دانشگاه تهرانی كه بنده امروز در آن حضور یافتم با آن دانشگاهی كه در دوره خفقان طاغوت در آن درس خوانده ام متفاوت است. چرا كه قطعا دانشگاه پادگان نیست.

روحانی ادامه داد: مگر دانشجو چه می گوید كه نمی گذاریم نقد كند. مگر نه اینكه این دانشجویان سرمایه های ملی، مدیران فردا، نخبگان و ... كشور هستند بهتر است بگذاریم آنها شرایط را نقد كنند. اگر امروز در اقتصاد و سیاست خارجی در حال مرگ هستیم یا مرده ایم به این دلیل است كه دانشگاه ها نشاط ندارند. اگر دانشجویان مسایل را نقد می كردند حتما مشكلات ما كمتر از شرایط فعلی بود. چون هیچ نظامی مسیر كجش تصحیح نمی شود جز با نقد نسل جوان.



**تقویت فضای آزاد اندیشی

بی تردید كارویژه اصلی دانشگاه و دانشجو، كسب و تولید علم با هدف حل مسایل جامعه است. اما بی گمان توسعه فعالیت علمی جز در فضای آزاد میسر نیست. آزاد اندیشی و فضای توام با چالش گفتمانی در بستری علمی و معقولانه می تواند موتور محرك جامعه در همه عرصه های علمی باشد.

ایجاد فضای باز و آزاد برای فعالیت های سیاسی صنفی از ضرورت های هر جامعه روبه جلو و انتقاد پذیر است. زیرا در این حالت است كه ظرفیت ها آزاد و پیشرفت حاصل می شود. نگاه غیر امنیتی به جوامع و گروه های علمی و نخبه پرور در كنار فرصت سازی برای اقشار آینده سازی كه حركت را بر پایه های علمی و منطقی آن خواستار هستند از نمودهای بارز بالندگی یك جامعه پویا خواهد بود.

حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی طی سال های گذشته همواره بر ایجاد فضای گفتمانی و راه اندازی كرسی های آزاد اندیشی و ایجاد فضای باز علمی تاكید كرده اند. بی تردید تحقق این هدف مورد تاكید ایشان با حاكم شدن فضای آزاد برای طرح دیدگاه های مختلف میسر است.

این در حالی است كه نگاهی گذرا به فضای دانشگاه ها حاكی از آن است كه نه تنها فضای دانشگاه های كشور طی سال های اخیر به این سمت حركت نكرد، بلكه فضای آزادی بیان روز به روز بغرنج تر شد. چه بسیار استادان و دانشجویانی بودند كه با یك برخورد سلیقه ای به دلیل داشتن نظرهای متفاوت، با برخوردهای سخت از جمله اخراج از دانشگاه یا بازنشستگی اجباری روبرو شدند.

رهبر معظم انقلاب در دیدار با جمعي از نخبگان و برگزیدگان علمي كشور در مهرماه سال 1390 صریح و روشن از روند برگزاری كرسی‌های آزاداندیشی ابراز نارضایتی كردند و فرمودند: فكر كنید، بگویید، بنویسید، در مجامعِ خودتان منعكس كنید، آن كرسي‌هاي آزاداندیشي را كه من 100 بار ‌ـ‌با كم و زیادش‌ـ تأكید كرده‌ام راه بیندازید و این‌ها را هي آنجا بگویید. این می‌شود یك فضا. وقتي یك فضاي گفتماني به وجود آمد، همه در آن فضا فكر می‌كنند، همه در آن فضا جهت‌گیري پیدا می‌كنند، همه در آن فضا كار می‌كنند.

ایشان در مرداد سال 1389 نیز در دیدار دانشجویان تاكید كردند: در جامعه‌ي ما اندیشه دستوري نیست؛ نه علم دستوري است، نه اندیشه دستوري است. كجا؟ مشخص كنند بگویند. كسي كه با این قضیه مبارزه كند، خودِ منم. ما طرفدار آزاداندیشي هستیم.

در همین حال حسن روحانی در نشستی كه در اول اردیبهشت 92 به دعوت استادان دانشگاه‌های تهران برگزار شده بود، ضمن انتقاد از فضای موجود در دانشگاه‌ها، از هدر رفتن نیروهای فرهیخته سخن به میان آورد و راه نجات كشور را حركت به سمت عقلانیت و تدبیر دانست.

حسن روحانی اظهار داشت: دانشگاه‌ها باید پر نشاط باشند و در مسیر تحقیق و تولید علم گام بردارند. دانشگاه‌ها تنها برای تربیت متخصصین نیستند بلكه باید علم و معرفت در دانشگاه‌ها تولید شود. دانشگاهی می‌تواند منشا توسعه باشد كه فضای علمی و فرهنگی داشته باشد.

رییس جمهوری اسلامی ایران مطالبات دانشجویان را درك كرده و نگاه دانشجو به مسایل جامعه را نه سیاسی بلكه از رویكرد درمان جامعه می داند. او در مهر ماه 92 در مراسم آغاز سال تحصیلی در دانشگاه تهران در حضور جمع كثیری از دانشجویان، دانشگاه و به ویژه دانشگاه تهران را حلقه وصل سنت آموزشی گذشته و جدید دانست كه نه تنها تولید علم كرد، بلكه احساس مسوولیت سیاسی و اجتماعی را نیز در جامعه دیروز و حتی در جامعه امروز نشر داده و خواهد داد.



**آزادی تشكل های دانشجویی

یكی دیگر از جلوه های فعالیت دانشجویی، فعالیت در قالب تشكل های صنفی و سیاسی در دانشگاه ها است. فعالیت در این تشكل ها، افزون بر اینكه می تواند مشكلات دانشجویان را به وسیله ی خود آنها پیگیری و حل كند، نوعی تمرین برای فعالیت های جمعی است.

با این وجود طی سال های اخیر تشكل های صنفی متعددی لغو مجوز و یا از فعالیت آنها جلوگیری شد. انجمن اسلامی دانشجویان به عنوان یكی از تشكل های فراگیر دانشجویی در بسیاری از دانشگاه ها طی سال های اخیر با چنین مشكلی روبرو شده است. جای تاسف است كه روحیه عدالت خواهی و آزادی طلبی دانشجویان از سوی مسوولان وقت دانشگاه ها تحمل نشد.

به طوركلی دانشجویان به دلایل متعدد از روحیه تندتر و انتقادی تری نسبت به شرایط موجود در جوامع برخوردارند. نخست به علت قرار گرفتن در گروه و جوامع كوچكتر دانشجویی. تحلیل آرمانخواهانه كه از ویژگی های جوانی نیز است مزید بر علت شده و انتقادات تند و تیز و عمدتا 'بجایی' را باعث می شود. قرار گرفتن هر روزه در مباحث علمی و تحلیلی و اطلاع روزانه از اوضاع جهان باعث می شود كه دانشجویان هیچ گاه از وضع موجود راضی نباشند و همیشه به دنبال تحول جامعه به سوی كمال باشند.

همین موضع گیری ها و مخالفت دانشجویان با مسایلی همچون بازنشستگی اجباری برخی از اساتید مجرب در كنار ممنوعیت تحصیل و ستاره دار شدن برخی از دانشجویان را در كنار برخی موضوعات اجتماعی كه در چند سال اخیر نمود بسیار شدیدی داشت و برخی اقدامات و سخنان نیز باعث تحریك آن شده بود به مهمترین عرصه انتقاد دانشجویان از وضع موجود و مطالبه این خیل عظیم از جوانان مهین مان از دولت جدید تبدیل كرده است.

روحانی بعد از انتخابات نیز به روند بازنشستگی برخی اساتید مجرب اعتراض داشت و در سخنرانی مهرماه خود اظهار داشت: در دانشگاه اسلامی یك گروه باید ملامت شوند و آن كسانی هستند كه در تولید علم، دانش و فناوری، كاهلی كرده‌اند؛ ما نباید در روند معیوب نابجای بازنشستگی زود هنگام اساتید، گرفتار شویم.

روحانی با بیان اینكه فضای بسته و امنیتی در جامعه باعث نفاق و دورویی و دروغ می شود، تاكید كرد: بعضی تلاش می‌كنند، 76 میلیون جمعیت كشور را ضرب در 2 كنند، یعنی همه دو چهره داشته باشند، یكجا كه بحث نمره و ارتقا و شغل است با یك چهره و آنجا كه زندگی آزاد است با چهره دیگر؛ این را ما نمی‌خواهیم. عزیزان من، ‌دانشجویان عزیز و بزرگوار، مسئولین، وزرا، نمایندگان مجلس، اندیشمندان، فرهیختگان و ‌اساتید؛ شما بدانید اگر جو را امنیتی كردید، نفاق را توسعه دادید.



***نتیجه گیری

امروز به مناسبت روز دانشجو، حسن روحانی به دانشگاه شهید بهشتی رفت و در جمع دانشجویان این دانشگاه سخنرانی و تاكید كرد: دانشگاه ، كارگاه سیاست و سیاست ورزی است.

بی تردید پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری به دلیل رویكردهای انتقادی وی نسبت به رویه های سال های اخیر در دانشگاه ها، این امید را زنده كرد كه وضعیت راكد دانشگاه ها در ایران دچار یك تحول جدید شود و با برداشته شدن سایه سنگین نگاه های امنیتی، بار دیگر نشاط به دانشگاه ها برگردد.

رویكردهای اعتدال گرایانه دولت یازدهم چه در عرصه داخلی و چه در عرصه خارجی، نوعی آرامش و ثبات را به ارمغان آورده است.

گرچه وزارت علوم طی هفته های اخیر تلاش كرده تا این آرامش و ثبات را در دانشگاه ها برقرار سازد، اما دانشجویان و استادان دانشگاه، در انتظار سیاست های پیشرو تر از سوی دولت تدبیر و امید برای ارتقای وضعیت دانشگاه ها هستند.

آرامش روحی و روانی در كنار ایجاد محیطی مناسب در كنار فضای باز و غیرامنیتی از لوازم كار پژوهشی ثمربخش است. از این رو دولت یازدهم بیش از پیش باید به دنبال رفع بسیاری از كمبودها و بداخلاقی های پیشین و بهبود شرایط به سمت ایجاد فضایی پرنشاط باشد تا با تقویت كرسی های آزاد اندیشی در چارچوب های علمی موجب بروز و ظهور استعدادهای نهفته شود و بنیادهای علمی كشور را مستحكم سازد.

از سوی دیگر احیای تشكل های دانشجویی و كمك به افزایش نقش و تاثیرگذاری آنها در دانشگاه ها می تواند كمك مهمی در ایجاد فضای پرنشاط در دانشگاه ها داشته باشد.

بی تردید رشد و بالندگی كشور در همه عرصه ها، در گرو وجود و حضور دانشجویان امیدوار و فعال است كه هم بتوانند در عرصه علمی، چرخ توسعه كشور را به سمت جلو حركت دهند و هم با فعالیت های اجتماعی و سیاسی، خود را برای به عهده گرفتن، مسوولیت های كشور در آینده آماده بكنند.

از: حسین عباسی نسب

پژوهش**9130**2054**