نوروز 84/ باغ ایرانی میلاد هزار شکوفه ی لبخند (3 قسمت پایانی )
#
تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی 25/12/83
داخلی.فرهنگی.گردشگری.باغ
* کرمان
"باغ شاهزاده - ماهان" در فاصله 35 کیلومتری جنوب شرقی شهر کرمان، شش
کیلومتری شهرماهان و در مسیر جاده کرمان ـ بم درنزدیکی مقبره شاه نعمت الله
ولی در دامنه ارتفاعات جوپار بنا گردیده است.
واقع شدن منطقه در مسیر عبوری کرمان به بم و در مسیر جاده کهن ابریشم
از عواملی است که این محل را برای احداث یک باغ اشرافی مناسب ساخته بود.
باغ شازده در عصر قاجار و فرمانروایی عبدالحمید میرزا ناصر الدوله
احداث شده و با مرک وی ساخت باغ ناتمام ماند.
کوشک اصلی یعنی سکونت گاه دایمی و سردر خانه که در مدخل باغ به صورت
بنایی خطی جبهه ورودی باغ را اشغال کرده و در دو طبقه بنا گردیده از
بناهای اصلی باغ شازده هستند.
طبقه فوقانی دارای اتاق هایی است که برای زندگی و پذیرایی پیش بینی
شده اند. سایر بناهای خدماتی باغ از حصار اصلی استفاده نموده و به صورت
دیواری مرکب، بناهای مختلف خدماتی را در نقاط مناسب در خود جا داده است.
ورودی های فرعی باغ نیز در دو ضلع طولی پیش بینی شده اند.
نظم درختکاری،انتخاب مناسب گیاهان در ایجاد سایه و یارنک آمیزی متناسب
در فصل های مختلف ارزش های استثنایی را برای آن تعریف می کند.وجود خاک حاصل
خیز، آفتاب لازم، وزش باد ملایم و نسیم و بالاخره دسترسی به آب (قنات تیگران )
امکان ایجاد باغی در آن مقیاس را در گستره ای خشک و بی آب و علف معجزه
گونه فراهم ساخته است.
این باغ با وجود همه کیفیت های طبیعی و مصنوع خود به خاطر بروز برخی
تحولات سیاسی و اجتماعی برای مدت طولانی خارج از سکنه و متروک ماند و دچار
آسیب های فراوانی شد.
باغ شاهزاده دراثر زلزله سال های 1337 و 1360 ه.ق آسیب هایی دید، که
بعدها مرمت شد و در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
* مازندران
"باغ عباس آباد" در بهشهر به دلیل این که یک مجموعه سلطنتی به جای مانده
از دوران صفوی است،با بدیل های خود در اصفهان، قزوین و کاشان قابل مقایسه
است.
این باغ با ارزش، دست کم از یک نظر دیگر اهمیت زیادی می یابد و آن توجه
به این نکته است که باغ ایرانی که الگوی "نقطه ای بهشتی" در برهوتی کویری
و سوزان را دستمایه خود قرار داده، این بار در سرزمینی شکل می گیرد که از
نظر ویژگی های اقلیمی، جغرافیایی و محیطی با خاستگاه خود تفاوت های بسیاری
دارد.
مجموعه تاریخی عباس آباداز ترکیب بخش های مختلف همچون باغ، کاخ،سد، محورهای
آبرسانی، حمام تشکیل شده است. این باغ بربالای تپه ای طبیعی احداث شده است،
بدین ترتیب که مهندسین دوره صفوی با بریدن تپه و ایجاد پله و صفه،باغی
پلکانی را ایجاد نموده اند ودربالاترین قسمت تپه اقدام به عمارت سازی
کرده اند.
باغ عباس آباد یکی از بی نظیرترین باغهای ایرانی است و علاوه عمارت سازی
مذکور در قسمت تراس مرکزی، حوض بزرک در مرکز و حوض های کوچک تر در اطراف
احداث شده است.
با توجه به سطح شیبدار و همچنین لوله های سفالی، آب از فرادست حوض مرکزی
به صورت فواره ظاهر می گشته و مابقی از طریق لوله های سفالی، حوض های
جانبی را پر می کرده است.
بنای سد از دوره صفویه در میان دره ای عمیق احداث گردیده است، ارتفاع
بنای مذکور به صورت تقریبی 20 متر می باشد که در پی، عرض آن به 20 متر و
در قسمت تاج عرض آن به 10 متر و طول آن به 70 متر می رسد. مصالح عمده آن
سنک، آجر و ملاط ساروج است. سد دارای سه دریچه خروجی بوده و در پشت آن
پشت بندی قرار دارد که دارای دو گونه کاربری بوده است.
محوطه گل باغ یا ایستگاه توزیع آب به فاصله 600 متری از باغ واقع گردیده
است که در ادامه یک شیب قرار داشته به نحوی که، شیب را بریده و آن را به
صورت یک سطح تقریبا صاف در آورده اند.
اختلاف ارتفاع گل باغ نسبت به باغ در حدود 10 متر بوده و این طور به
نظر می رسد که آب چشمه به محوطه فوق هدایت می شده، سپس با گردش در حوض های
متعدد به یک آرامش و تصفیه می رسیده است و بعد از آن به پیروی از سطح
شیبدار و همچنین لوله های سفالی به سمت باغ اصلی حرکت می کرده است.
* یزد
"باغ دولت آباد یزد" از نمونه باغهای بزرک ایران است که در سال 1160 ه.ق
و هم زمان با دوره زندیه بنا شده است.بادگیر مرتفع وزیبای آن با ارتفاع 33
متراز سطح زمین بلندترین بادگیری است که تاکنون شناسایی شده است.
این باغ توسط "محمد تقی خان" مشهور به خان بزرک، سرسلسله خاندان خوانین
یزد احداث شد. وی ابتدا قناتی با نام دولت آباد ایجاد کرد و سپس از آب آن
قنات باغ دولت آباد را احداث کرد.
بادگیر دولت شاهکار مهندسی و نشانه نبوغ و توانمندی فکر و هنر معماران
یزدی است.
مهم ترین امتیاز طراحی عمارت، سعی معمار در انتخاب زوایایی هوشمندانه
برای ارائه بهترین دید و منظر به داخل بنا است.
باغ دولت آباد به لحاظ هنر بستان پیرایی، فن توزیع آب و غنای طراحی
معماری از مجموعه های دیدنی کشور محسوب می شود.
قنات تاریخی، عظیم و مهم دولت آباد دارای قدمتی بیش از دویست سال است
و از احداث پنج رشته قنات تشکیل شده است. باغ دولت آباد پس از محمدتقی خان
رو به ویرانی رفت و اگر چه دوباره مورد مرمت قرار گرفت ولی هیچگاه به
روزگاران آبادانی و دلگشایی آن عهد نرسید.
عمارت تالار آیینه، عمارت سردر، عمارت بهشت آیین، عمارت بادگیر، عمارت
حرم خانه یا حرمسرا و عمارت تهرانی از بخش های مهم این باغاست.عمارت بادگیر
در بالای باغ قرار دارد و بعد از آن یک هشتی و سه اتاق در بالا و طرفین آن
وجود دارد.
عمارت هشتی و بادگیر از مهم ترین بخش های مجموعه به شمار می روند که در
آن ها، تلفیق جریان هوا و آب به زیباترین شکل صورت گرفته است.
آب باغ در زیر بادگیر از وسط یک حوض یکپارچه مرمرمی جوشد،بعد وارد حوضی
در وسط هشتی می شود و سپس از وسط هشتی به سه حوض کشیده دراز در سه شاه نشین
می رود.
عملیات مرمت و بازسازی باغ دولت آباد از سال 1348 توسط دفترفنی سازمان
ملی حفاظت آثار باستانی آغاز و تا سال 1361 ادامه داشته است.بخش هایی از
مجموعه که مورد مرمت قرار گرفته اند شامل عمارت تالارآیینه،عمارت مستخدمین،
آشپزخانه ها، عمارت تهرانی، قسمت ساباط و آب انبار عمارت حرم خانه، عمارت
بادگیر و عمارت سرو عمارت بهشت آیین است و همچنین در فاصله سال های 1355
تا 1361 عملیات باغسازی و محوطه سازی دراین باغ تاریخی صورت پذیرفت.
باغ دولت آباد یزد سال 46 در ردیف آثار ملی کشور قرار گرفت.دراین باغ
درختان به شکل ردیفی کاشته شده که عمده ترین آن ها سرو وکاج هستندو بوته های
گل سرخ فراوانی نیز در آن وجو دارد.
باغ دولت آباد به لحاظ هنر باغآرایی، توزیع آب و همچنین معماری استادانه
از مجموعه های دیدنی کشور محسوب می شود.
"باغ پهلوان پور" در منطقه "مزویرآباد" مهریز استان یزد واقع شده و به
دلیل دسترسی به قنات و وجود آب روان در منطقه از گذشته های دور یک منطقه
اعیان نشین محسوب می شده است.
وجودباغهای زیبا در این منطقه که بیشتر از دوره های قاجار وپهلوی برجای
مانده، تا حدود زیادی تغییرات سبک باغسازی را از قاجار به پهلوی نشان می ـ
دهد و به لحاظ معماری نمایانگر تغییرات سبک باغسازی کهن ایرانی به سمت و
سوی باغسازی رایج امروزی است.
باغ پهلوان پور از باغهای متعلق به اواخر دوره قاجار است که متعلق به
فردی به نام "حسن ملارضا" بوده که بعد از او به دامادش "علی پهلوان" تعلق
گرفت.
این باغ شامل مجموعه ورودی، ساختمان کوشک یاشربت خانه،بنای زمستان خانه،
بنای سرایداری، حمام و آشپزخانه است. سبک معماری آن ترکیبی از معماری
کوشکی و حیاط مرکزی است که کوشک اصلی درمرکز باغ قرار دارد، و مسیر عبوری
آب در باغ نیز از این محور است.
علاوه بر این محور اصلی، آب در دو محور دیگر نیز جریان دارد که باغ آرایی
حول این دو محور به وجهی زیبا صورت گرفته است، به این معنا که درختان
نظام ساز باغ در حاشیه این دو خیابان کاشته شده اند.
زیباترین بنای باغ کوشک یا شربت خانه است که اصلی ترین مسیر باغ واقع
گردیده است. ساخت کوشک به دوره قاجار مربوط می شود و در سه سطح دو و
نیم طبقه ) طراحی شده است.
بنای معروف دیگر که در مجموعه وجود دارد، بنای زمستان خانه است که ساخت
آن به دوره پهلوی اول مربوط می شود. این بنا از آن جهت به زمستان خانه
مشهور است که جهت آن با توجه به اقلیم منطقه، بنا را برای استفاده در
زمستان مناسب می ساخته است.
فراهنک. 1828/1917