سخن روز/انقلاب اسلامی،معنویت و احیای ارزشهای اسلامی
#
تهران ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 13/11/1386
پژوهش.فرهنگی.مناسبتها.انقلاب.قرآن.فجر 30.
وقوع انقلاب اسلامی ایران در بهمن 1357(1979 میلادی ) و پیروزی چشمگیر آن
از تحولات شگرف سده های اخیر محسوب می شود.
بروز این رخ داد در سال های پایانی قرن بیستم، بسیاری از نظریه پردازان
انقلاب را شگفت زده کرد. اکنون به رغم گذشت دو دهه، هنوز بسیاری از ابعاد
آن برای مردم جهان و منطقه ناشناخته است.
این حادثه مهم موجد تحولات گسترده ای بود.از بارزترین جلوه این تاثیرات،
می توان از احیای معنویت و ارزشهای اسلامی نام برد. در حقیقت این انقلاب
که به رهبری یک مرجع دینی آگاه و عالم صورت گرفت، بار دیگر این نوا را
در اذهان و جانها زنده کرد که اسلام وارزشهای آن به جهت همه جانبه بودن،
بهترین راه و مسیر برای رسیدن به سعادت در دنیا و آخرت است.
ادیان به طور عام و اسلام به طور خاص به عنوان آخرین و کامل ترین دین به
همه ابعاد انسان نگریسته و به او برنامه عملی داده است که اگر انسان به
همه ابعاد آن توجه و عمل کند به سعادت دنیا و آخرت خواهد رسید.
قبل و بعد از اسلام مکتب های مختلفی ظهور یافتند که هر یک مدعی بودند
بهترین برنامه را برای سعادت انسان ارائه می کنند.اما در صورتی که به دقت
نگریسته شود روشن خواهد شد که اولا آنها معمولا به یک و یا چند جنبه
انسان توجه می کردند و نگاهی همه جانبه به انسان نداشتند که همین باعث
می شد برنامه آنها نتواند انسان را به سر منزل مقصود برساند. یکی از مهم
ترین ابعاد که بسیاری از مکتب های مدعی رهایی و تعالی انسان به آن بی
توجهی کرده اند بعد معنوی و ماوراء الطبیعی انسان است. به علاوه از این
جهت که این مکتب ها دست ساخته بشر بودند و یا اینکه جنبه التقاطی و
تحریفی داشتند نمی توانستند به سعادت اصلی انسان توجه کنند وبرنامه آنها
آلوده به غرائض و هوسهای بشری می شد.
یکی از رخداد های بی نظیر قرن بیستم در صحنه تحولات سیاسی واجتماعی، وقوع
انقلاب اسلامی ایران بود. تفاوت این انقلاب با انقلاب های بزرک دنیا،
تفاوت در هویت دینی مستقل بود. در انقلاب دینی، انقلاب از هویت دینی بر
می خیزد و انقلاب ها به ندایی که از درون می شنوند، پاسخ می دهند. هویت
دینی در انقلاب اسلامی، انسان ها را به ارزش های اخلاقی وقوانین الهی پای
بند ساخت و انقلاب و مردم انقلابی را به ستم زدایی و عدالت خواهی سوق
داد.
در هویت دینی انقلاب اسلامی، انسان های معتقد به وحی الهی ، هر نوع سازش
با ابر قدرتها را بر خلاف ارزش های مسلم انقلاب دانسته و آن را رد کرده
و سلطه پذیری استکبار را عار و ننگی ابدی برای خود تلقی می کنند.
اگر انقلاب را قرارگرفتن دو نظام ارزشی در مقابل یکدیگر و جدال آنها،
تعریف کنیم، بنابردیدگاه تحلیل گران ، می توان انقلاب اسلامی ایران را
عرصه رویارویی دو نظام ارزشی اسلامی ـ انقلابی در برابر نظام ارزشی
طاغوتی ـ فئودالی ، در نظر گرفت.می باید اذعان داشت که در ایران قبل
از انقلاب ، جامعه دچار نابسامانی در نظام ارزشی خود شده بود که مردم
علت این نابسامانی را در عمل حاکمان سیاسی می دیدند.
درواقع ، آنچه بیش از مشکلات اقتصادی روی مردم تاثیر می گذاشت، تغییر
ساختار فرهنگی و اجتماعی ایران بود که تحت تاثیر فرهنک غرب، معیارهای
مذهبی، اخلاقی و فرهنگی ایران را مورد تاخت و تاز قرار داده بود. به
عبارت دیگر، رواج ارزش ها و آداب و سنن غربی منجر به گسترش نابسامانی،
جاکنی فرهنگی، از خودبیگانگی و خدشه دار شدن هویت اسلامی و ایرانی شده
بود که تمایل به بازیابی و بازپس گیری شخصیت و هویت مذهبی و ملی به
مبارزه دامنه داری علیه رژیمی که متضمن ارزشها، علایق و نفوذ خارجی بود،
تبدیل شد.
هر انقلابی دارای سازمان دهی، رهبری و ایدئولوژی خاص است. انقلاب اسلامی
نیز با رهبری امام خمینی با طرح ایدئولوژی اسلامی به مبارزه با حکومت شاه
رفت.
در قالب ایدئولوژی است که آرمان ها، مطلوبها و هم چنین ارزشهای مورد نظر
مردم از زبان انقلابیون بیان می شود و این امر جلب نظر و حمایت توده مردم
را به همراه خواهد داشت.
ایدئولوژی ها به عنوان رقیبانی دربرابر ساخت ارزشی کهنه قد برمی افرازند
و ساخت ارزشی جامعه ای را که از ماهیت یک نظام متعادل و فعال برخوردار
است، توصیف و تبیین می کنند. هر زمانی که ارزشهای فرهنگی و عملی در یک
جامعه قادر به توجیه فعالیت های سیاسی نباشد، ایدئولوژیها به منابعی مهم
برای عرضه کردن ارزشها و گرایش های جدید تبدیل می شوند. این احتمال وجود
دارد که یک ایدئولوژی به مرور زمان چنان تکامل و عمومیت یابد که نه تنها
روشی برای فعالیت سیاسی بلکه گزینشی قابل قبول برای ساخت ارزشی موجود
نیز تلقی شود.بنابراین برخی ایدئولوژی ها به دنبال تغییرات سطحی هستند،
اما برخی ایدئولوژی های انقلابی در جهت تحولات عمیق تر در ساخت ارزشها
می باشند.
انقلاب اسلامی ایران که با رهبری امام خمینی به وقوع پیوست، دارای ایدئو
لوژی خاصی بود. این ایدئولوژی خواستار دگرگونی بنیادی وضع موجود بود.
ارزشهایی که توسط ایدئولوژی انقلاب مطرح شد، به طور عمده در منابع دینی
و فرهنک مردم وجود داشت. مردم خودشان، خواستار این ایدئولوژی بودند و
حاضر بودند برای آن جان فشانی کنند. با طرح ایدئولوژی انقلاب از ناحیه
امام و روحانیت، مردم نیز بیشتر به وضعیت خود آگاهی پیدا کردند. تاکید
بر ساختن زمینه و بستر برای رشد و تعالی انسان و تکامل او و تاکید برارزش
های فراملی و جهانی از خصوصیات ایدئولوژی رهبر انقلاب بود. وی رسالت خود
را نجات انسانها و کمک به همه مظلومان جهان و مسلمین عالم می دانست.
این عنصر معرفتی با توجه به خصوصیات و نقش ایدئولوژی در بررسی های مربوط
به انقلاب ، جایگاه و اهمیت خاص خود را می یابد. ایدئولوژی انقلابی که
نظامی از ایده ها و قضاوتهای روشن ، صریح و عموما سازمان یافته است با
توسل به ارزشهای جهانی و با قصد نجات انسان ، عمل می کند. ایدئولوژی، از
آن رو که مفاهیم خود را با کلمات و جملات آسان، ساده و قابل فهم بیان می
دارد، قابلیت آن را دارد که به عنوان وسیله موثری در آگاهی به کار رود.
خصوصیت دیگرایدئولوژی انقلابی این است که معمولا ارزشهایی که ایدئولوژی
بر آنها استوار و بدانها متکی شده در "ما" متبلور و متجلی می شوند و در
حقیقت "ما" وظیفه تجلی و تبلور ارزشها را بر عهده دارد. این ارزشها به
نوبه خود ممکن است ارزشهای قدیمی یا کمتر متاخر یا معاصر و بسیار نو
باشند. در اینجا نباید این مطلب را از خاطر دور داشت که ایدئولوژی خود
مکان اصلی پیدایش ارزشهای جدید نیز محسوب می شود، و این ارزش های نوین
که غالبا منتشرند، ولی در حالت خفته به سر می برند، بالاخره در قالب یک
طرح ایدئولوژیکی قابل توجیه، ظاهر می شوند. بنابراین، ایدئولوژی انقلابی
در جهت طرد ونفی کامل وضعیت حاضر، از آینده ای سخن به میان می آورد که
کاملا متفاوت با حال است. آینده ای که مشتمل بر اصول اساسی بزرک انسانی
که بنیان و اساس همگانی و کلی سنت انقلابی را تشکیل می دهند،است:آزادی
انسان، برابری حقیقی، رفاه جمعی، جامعه مبتنی بر عدل و برادری و همبستگی.
بنابراین می توان گفت خیزش اسلامی مردم ایران با استفاده از ایدئولوژی
انقلابی، با تمسک به قرآن و آیات الهی با هدف احیای ارزشهای اسلامی و
حمایت از مظلومان جهان ، تقویت تمدن اسلامی و نشر اخلاق و معنویت در
جامعه آغاز شد و به پیروزی رسید.
انطباق ایدئولوژی انقلاب با نیازها، خواست ها، آرمان ها و عقاید مردم
ایران موجب اقبال عمومی و پیروزی انقلاب شد.ایدئولوژی امام خمینی (ره )،
ایدئولوژی ملی گرا نبود و شعارهای ملی گرایی هم نداشت ، خصلتها و
ویژگیهای یک ایدئولوژی ملی گرا را نیز کمتر دارا بود و تاکیدی بر آنها
نداشت . بلکه ارزشهای مطرح شده در انقلاب ایران، ارزشهای فراملی و
جهانی و ارزشهایی نامحدود با حد و مرزی خاص بود.
ماهیت مذهبی ایدئولوژی انقلاب ایران زمینه ای شد که پس از پیروزی برنظام
شاهنشاهی، تلاش برای احیای ارزشهای دینی و معنوی در جامعه به عمل آید.
مردم ایران با تعلقاتی که به این ارزشها داشتند، خود بیش از همه کوشش
کردند موانعی را که بر راه حاکمیت ارزشها بود از پیش رو بردارند.
و چنین شد که سرانجام انقلاب اسلامی ایران با تمسک به قرآن و آموزه های
متعالی اسلام به پیروزی رسید و نظام جمهوری اسلامی برای تحقق عملی ارزش
های اسلامی و گسترش معنویت در جامعه استقرار یافت.
پژوهم - م.خ . - 1446