روزی که رژیم عراق متجاوز شناخته شد
#
تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی 19/09/85
داخلی.سیاسی.متجاوز.عراق.سازمان ملل.جنک.
سه سال پس از پایان جنک تحمیلی و پس از سال ها پافشاری و درخواست ایران
برای اعلام نام متجاوز، سرانجام سازمان ملل متحد در آذر 1370 عراق را به
عنوان "مسئول و آغازگر جنک " با جمهوری اسلامی ایران معرفی کرد و به این
ترتیب حقانیت ملت مظلوم ایران بر جامعه جهانی بیش از پیش آشکارشد.
اگر چه حمله عراق به ایران در سال 1359 غیر مترقبه به نظر می رسید،
اماواقعیت این بود که دشمنی دو کشور همسایه امر تازه ای نبود جنک های
متعدد باامپراطوری عثمانی در عهد صفوی بر سر منطقه بین النهرین تا زمان
برافتادن این سلسله ادامه داشت.
پس از عهد صفوی، باردیگردر نیمه اول قرن هجده میلادی نادرشاه افشار
دست به محاصره بغداد زد، در اواخر همان سده شهر بصره به اشغال کریم خان
زند درآمد. اما هیچ یک از این لشکرکشی ها نیز نتوانست به درگیری های دو
سرزمین بر سر مرز مشترک پایان دهد.
معاهده معروف "ارزروم" میان دولت قاجار و امپراتوری عثمانی، که با
میانجیگری بریتانیا به امضا رسید، برای مدتی از درگیری دوکشور کم کرد،
اما هرگز به صلح و آرامش کامل نرسید.
پس از جنک جهانی اول، امپراتوری شکست خورده عثمانی بر طبق برنامه های
تجزیه طلبانه فرانسه و بریتانیا تقسیم و عراق امروزی از آن زاده شد.
مشکلات دو کشور ایران و عراق به ویژه بر سر اروندرود (شط العرب ) در
سراسر دوران پهلوی نیز ادامه داشت. پیمان 1975 الجزیره، آخرین معاهده ای
بود که برای پایان دادن به قرن ها درگیری بر سر مرزهای مشترک میان ایران
و عراق امضا شد، اما این پیمان نیز عمر درازی نیافت.
چند سال پس از توافق دو کشور و درست پنج روز پیش از حمله به ایران، در
17 سپتامبر 1980، صدام حسین معاهده الجزیره را بی اعتبار دانست و با پاره
کردن متن معاهده در تلویزیون دولتی عراق و در پیش چشم میلیونهابیننده،
خواستار کنترل کامل عراق بر همه اروند رود (شط العرب ) شد.
بسیاری ازصاحب نظران درواقع از همان زمان، جنک میان دو کشور را اجتناب
ناپذیر دانستند. سی و یکم شهریور 1359 روزی بود که جنگنده های عراقی
آسمان ایران را جولانگاه خود قرار دادند.
تجاوز ارتش عراق به حریم زمینی و هوایی ایران، آغاز جنگی نابرابربود
که ویرانی و خسارات زیادی بر جای گذاشت و 8 هشت سال به درازا کشید.
در این جنک از هر دو طرف صدها هزار تن کشته و مجروح شدند و میلیون ها
دلار خسارت به دو کشور وارد شد. جنک هشت ساله ایران و عراق سرانجام در 27
تیر 1367 با پذیرش قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل از سوی جمهوری
اسلامی ایران به پایان رسید.
در طول جنک، شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه های متعددی درباره
دو کشور صادرکرد ولی در هیچ یک از آنها متجاوز اصلی معرفی نشد و به رغم
پافشاری جمهوری اسلامی ایران بر این خواسته مشروع و به حق خود، سازمان ملل
از اعلام این موضوع طفره می رفت.
در دو سال نخست جنک که بخش مهمی از خاک ایران در اشغال سربازان رژیم
بعثی عراق بود سازمان ملل کار مهمی انجام نداد مگر آنکه چند قطعنامه صادر
کند و در آنها از هر دو طرف به طور کلی بخواهد که از کاربرد زور خودداری
کنند و اختلافات خود را از راه های مسالمت آمیز حل کنند.
در این قطعنامه ها تجاوز عراق علیه ایران محکوم نشده بود و حتی از
نیروهای عراقی خواسته نشده بود که خاک ایران را ترک کنند. کارشناسان این
بی تفاوتی و بی عملی سازمان ملل را به این نسبت می دهند که حمایت آمریکا
و سایر ابر قدرت ها در شورای امنیت سازمان ملل متحد از عراق و رژیم
"صدام حسین " مانع از اعلام متجاوز بودن عراق در این جنک بود.
در حقیقت، غرب و شرق در اتحاد اعلام نشده ای در مجموع به حمایت از
"صدام حسین" برخاستند و تجاوز او به خاک ایران را نادیده گرفتند. در
طول جنک ، حتی استفاده از سلاحهای شیمیایی محکوم نشد و صرفا از دوطرف
خواسته می شد که از توسل به چنین شیوه هایی خودداری کنند.
در سال 1987 قطعنامه معروف 598 به تصویب رسید و در آن سعی شد به یک
خواسته مهم ایران پاسخ داده شود و هیاتی برای بررسی تعیین متجاوز در این
جنک معرفی شود.
جمهوری اسلامی ایران درابتدا از پذیرش قطعنامه خودداری کرد و خواهان
این بود که عراق به عنوان متجاوز شناخته و تکلیف پرداخت غرامت روشن شود
اما سرانجام قطعنامه 598 شورای امنیت توسط ایران را پذیرفته شد.
پس از پایان جنک در سال 1991 دبیر کل وقت سازمان ملل، "خاویر پرز دو
کوئیار"، عراق را شروعکننده جنک معرفی کرد. ولی قطعنامه رسمی در این
باره صادر نشد و موضوع پرداخت خسارت های جنگی همچنان در ابهام باقی ماند.
سرانجام پس از سالها تلاش و پافشاری ایران ، در 18 آذر سال 1370
سازمان ملل متحد، عراق را به عنوان مسئول و آغازگر جنک به جهان معرفی کرد.
بعد از سرنگونی صدام حسین به دست نیروهای ائتلافی تحت رهبری آمریکا در
سال 2003 و روی کار آمدن دولت جدید در آن کشور، دولت عراق با معرفی صدام
به عنوان "مسئول آغاز جنک"، از ایران عذرخواهی کرد.
امروزه دیگر همه دنیا پذیرفته اند که جنک میان ایران و عراق با حمله
صدام حسین و رژیم متجاوز بعثی به خاک ایران در روز 31 شهریور 1359 (22
سپتامبر 1980 ) آغاز شد. نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران که تازه از دل
انقلاب شکوهمند اسلامی روییده بود در آغاز راه با هیولای جنک، تجاوز، خشونت
و تحریم رو به روشد ولی توانست با همت و یاری دلاور مردان و شیرزنان این
مرز و بوم سرافراز و راست قامت از مهلکه بیرون آید.
پژوهم / 1720/ 1446