خاتمی: اصرار بر تسری سکولاریسم اشتباه است
#
لندن ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 12/08/85
خارجی.سیاسی.انگلیس.ایران.خاتمی
حجت الاسلام "سید محمد خاتمی" رییس موسسه بین المللی گفت وگوی فرهنگها و
تمدنها متذکر شد: اصرار بر تسری سکولاریسم به نقاطی که فاقد زمینه های
تاریخی پیدایش آن و فاقد علل سیاسی و اجتماعی و مذهبی سکولاریزم هستند،
قبل از این که امری مطلوب و نامطلوب باشد، آشکارا غلط است.
وی جمعه شب در سخنرانی در جمع دانشگاهیان و محققان در دانشکده "سنت
آنتونی" دانشگاه آکسفورد گفت: سکولاریسم که بیشتر و در اصل مخالف با
تئوکراسی مسیحی است، معلول آن نیز هست، منتها معلولی که با علت خود مخالف
است.
خاتمی با مطرح کردن این سوال که دموکراسی در چه موقعیت هایی می تواند در
پرتو دین تقویت شود، گفت: پاره ای از متون کلاسیک سکولاریزم، با تاکید بر
تبعید دین به عرصه خصوصی، عملا دین را رویاروی جامعه ی جدید و دموکراسی
قرار داده اند. این مساله که با بسیاری از تجربیات غرب نیز ناسازگار است،
در جهان غیرغربی، به ویژه در جهان اسلام، نتایج نامطلوبی درپی داشته است.
""بر خلاف باور برخی از فیلسوفان عصر روشنگری، عصر جدید نه تنها بر
خاکستر قرون وسطا استوار نشده، بلکه به گفته ی مشهور راسل، دستاوردهای عصر
جدید بر دوش غول های بزرگی قرار داشته که در قرون وسطا به وجود آمده اند.
"اصالت فرد" و "عقلانیت غربی" دو میراث بزرک عصر جدید، به واقع در
آموزه های دینی ریشه دارند.""
وی افزود: همان اندازه که دین موجب پیدایش تجربه عصر جدید و دموکراسی
بوده است، می توان نشان داد که از عوامل بقای آنها نیز به شمار می آید.
اصرار نادرست بر ناسازگاری میان دین و دموکراسی در کشورهای غیرغربی به
ویژه در جهان اسلام، پیامدهای وخامت بار بسیاری در همراهی جهان اسلام با
تجدد داشته و از عوامل اصلی ظهور و بروز سنت گرایی افراطی و افراط گرایی
دینی به شمار رفته است.
به گفته خاتمی، "می توان با اندکی تامل به این واقعیت رسید که در جوامع
اسلامی، هر جا مواریث غربی کمتر با زبان هجوم و توهین و نقدهای شالوده شکن
وارد شده اند، فرصتهای جدید و فراخ برای نوزایی سنت اسلامی و شکوفایی
ظرفیت ها و استعدادهای نهفته در آن، بی آن که دین اصالت و هویت و معنای
خود را از دست بدهد، گشوده اند".
"هر جا تمدن جدید غربی بیشتر از راه و از زبان سخنگویانی عرضه شد که
شرط پیشرفت و توسعه را در مبارزه با مبانی و مواریث اسلامی جستند و اسلام
را مانع اصلی دموکراسی و تمدن جدید به شمار آوردند، موانع پیش روی جهان
اسلام را برای همراهی با عصر جدید بیشتر کرد و نطفه های مقاومت در مقابل
تجدد را به صورت افراطی و بنیادگرایانه بارور ساخت.
"در مقابل هرچه پدیده های تمدنی جدید، با زبانی سازگارتر و از طریق
کسانی عرضه شد که حریم و حرمت ارزش های دینی را نگاهبانی می کردند، بیشتر
با استعدادهای نهفته در اندیشه و جهان اسلام و نهادها و پدیده های نوینی
چون دموکراسی پیوند خورد."
رییس موسسه بین المللی گفت وگوی فرهنگها و تمدن ها یکی از عوامل مهم
ریشه گرفتن هویت های افراط گری و خشونت در جهان اسلام را رویکرد و عملکرد
حاملان و عاملان تمدن مورد تایید غرب دانست.
وی گفت: در چشم بخش مهمی از جهان اسلام، غرب از زاویه و در حمایتهای
یک جانبه و جهت دار از قدرت های زورمدار و خودکامه و مستبد منطقه ای و در
چهره ی جنک تجاوزکارانه و خلاصه در صورت دفاع از حکومت های دیکتاتور و حمایت
از اشغال سرزمین ها و تحقیر و سرکوب ساکنان آنها پدیدار شده است.
خاتمی یکی از موضوعات بسیار مهم در گفت وگوی میان اسلام و غرب، به ویژه
در گفت وگوی میان ادیان بزرک را بحث در باب "اخلاق جهانی" معرفی و اضافه
کرد: این بحث طبعا به مباحث شناخته شده در حوزه ی فلسفه اخلاق منحصر نخواهد
بود، بلکه لازم است بحث کنیم چگونه می توان راهی به سوی مبانی روشن، قابل
اجرا و الزام آور احکام اخلاقی پیدا کرد؟ راهی که در سایه ی احکام آن،
قدرت های کوچک و بزرک جهان موظف و مکلف به رعایت حقوق اساسی انسانی و
کرامت و احترام نسبت به آحاد بشر شوند.
"همانطور که کشورهای غربی نیز نیاز دارند که اسلام را از نحوه بروز و
ظهور آن در بخش مهمی از جهان اسلام متمایز کنند، همانطور که در غرب باید
باور کنند که اسلام قطع نظر از مبانی قدسی اش، یکی از مواریث تمدنی بزرک
بشری است که بر خرد و تجربه جمعی در پاسداشت حقوق مردم استوار بوده است،
در جهان اسلام نیز باید بپذیرند که تمدن غربی دستاورد اخیر عقلانی و تجربی
بشر است که فراتر از قدرت های مسلط غربی رهاوردهای فراوان دارد."
وی تاکید کرد: فضای اتهام و افترا، چشم انداز گفت وگو را تیره و کور
می کند و از این فضا با هر وسیله ای باید دور شد. بر این مبناست که
دموکراسی برای ریشه گرفتن در جهان اسلام، نیازمند بهره گیری از وجاهت ناشی
از ارزش های اسلامی است، همانطور که در جهان غرب نیز دوران تجدد با وجاهت
اخلاقی ناشی از آموزه های مسیحی رشد و نمو یافت.
خاتمی در پایان سخنانش در جمع دانشگاهیان گفت: نه تنها در جهان اسلام
بلکه در همه جای جهان باید برای انزوای خشونت و خشکانیدن زمینه های
خودکامگی و فزون خواهی و نقد مطلق بینی و خودمداری چاره ای نو یافت.
رییس موسسه بین المللی گفت وگوی فرهنگها و تمدنها تصریح کرد: پیشبرد
گفت وگو در همه جا و در همه سطح و بر سر مسائل حاد و عام بشری می تواند به
این چاره نو بینجامد، بکوشیم که گفت وگو را در جهان واقعی و در باب مسائل
واقعی مطلوب تر و ممکن تر از آن چه هست کنیم.
خاتمی روز سه شنبه برای سفری پنج روزه وارد انگلیس شد و یک مرکز
ایرانشناسی در دانشگاه "سنت اندروز" اسکاتلند را افتتاح کرد.
وی امروز در دیدار با رهبران مسلمانان انگلیس در لندن خواستار
هوشیاری مسلمانان جهان در مواجهه با رویدادهای جهانی شد.
اروپام 2225/345