به گزارش ایرنا، این شهرستان از ۲ هزار و ۵۰۰ سال قبل، یعنی از عصر هخامنشیان مسکونی بوده و به دلیل قرار گرفتن در مسیر راه زابل - مکران و فارس - ترکستان و نیز واقع شدن بر سر راه غرب ایران به هرات، مورد توجه سلاطین آن دوران بوده است.
از مجموع بالغ بر ۲۵۰ اثر تاریخی شناسایی شده گناباد ۱۵۰ اثر در فهرست آثار ملی و جهانی ثبت شده است که ۶۰ اثر سابقه چند هزار ساله دارند.
پیش از اسلام هم این منطقه گذرگاه درونی فلات ایران و بخش‌های خاوری آن و محل برخورد لشگریان ایران و توران بوده است و در شاهنامه فردوسی از آن به دفعات به عنوان عرصه جنگ و حماسه دوران اساطیری یاد شده است، گناباد در سال ۳۱ هجری قمری به دست مسلمانان افتاد و در دوران سلجوقی و خوارزمشاهی، آباد و از اعتبار و اهمیت ویژه ای برخوردار شد.
گناباد در دوره تیموریان نیز اهمیت داشت و حاکمان ایالت قهستان در آن ساکن بودند و در اوایل حکومت صفوی مدتها محل نبرد بین ایران و ازبکان بود، با این حال در این دوران مورد توجه بود و گسترش یافت و بناهایی چون امامزاده سلطان محمد عابد(ع) کاخک، مسجد جامع، آب انبار و کاروانسراهای شاه عباسی آثاری از همین دوره است.
در خصوص دلیل نامگذاری گناباد برخی آن را در اصل "گون آباد" مرکب از گون (در ترکی به معنای خورشید) و آباد دانسته و آن را وسیله ای برای انتساب به خورشید قلمداد کرده اند و بعضی نیز آن را "گیوآباد" می دانند و بر این باورند که گیو، گناباد را بنا کرده است و گناباد را در گذشته "جویمند" نیز می گفته اند.
براساس ابیات شاهنامه، «پیران ویسه»، وزیر کاردان افراسیاب در گناباد به خاک سپرده شده و مدفن او هم اکنون در این شهر است.
ناصرخسرو در "سفرنامه" خود از گناباد یاد و عنوان کرده که از بخش کوهستانی کاخک گناباد و روستای کلات و کوهپایه های سلسله جبال قُهستان تا قاین با درختان پسته کوهی فراوان است.
جاذبه های تاریخی گناباد تلفیقی از هنر و قدمت
از مجموع ۲۵۰ اثر تاریخی شناسایی شده در گناباد ۱۵۰ اثر در فهرست آثار ملی و جهانی به ثبت رسیده است که در این میان "قنات قصبه" به عنوان نخستین اثر ثبتی استان خراسان رضوی در فهرست آثار جهانی یونسکو از جایگاه خاصی برخوردار است.
بافت تاریخی روستای ریاب، مقبره جعتین روستای گیسور، یخدان کوثر بیدخت، قلعه عمرانی و شوراب و مسجد مزار به ترتیب به دوران خوارزمشاهیان، سلجوقیان، صفویان، ساسانیان و قبل از اسلام برمی‌گردد که تداعی کننده تمدن دیرپای این منطقه است.
منطقه گردشگری و ییلاقی کاخک، مجموعه آبشار و آسیابهای آبی و خانه فنجان (محل تقسیم آب قنات) از جاذبه تاریخی فراوانی برخوردار است و روستاهای "سنو و زیبد" که از محل های تاریخی و به روایتی محل جنگهای دوران اساطیری بوده و از طرفی کاروانسراهای تاریخی که زمانی گرد و غبار خستگی را از چهره زایران امام رضا(ع) می‌زدوده، از دیگر مکانهای دیدنی گناباد است.
بیشتر بخوانیم:
بیش از ۳۳ هزار گردشگر از جاذبه‌های تاریخی گناباد بازدید کردند
سازه‌های زیرزمینی گناباد ظرفیت فراموش شده گردشگری این شهرستان است
قنات جهانی قصبه گناباد جاذبه تاریخی کهن خراسان رضوی
شهرستان گناباد با توجه به موقعیت خود در خطه کویری جنوب خراسان رضوی از گذشته ظرفیت بسیاری در تامین آب از قنات داشته است و تمدن کاریزی ریشه در فرهنگ این منطقه دارد که مهمترین و قدیمی ترین قنات منطقه، قنات قصبه است که نخستین اثر ثبتی خراسان رضوی در فهرست آثار جهانی سازمان یونسکو است.
وجود هزار و ۱۱۷ رشته قنات به عنوان شاهکار بشری و نمادی از سختکوشی مردم کویر برای دست یافتن به مایه حیات از سده های گذشته و از جمله دوران هخامنشی در گناباد به یادگار مانده است.
قنات قصبه گناباد سابقه بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ سال دارد و از آن می توان به عنوان یکی از عجایب تمدن بشر در تامین آب یاد کرد که از میان اراضی کوی شرقی گناباد (قصبه شهر سابق) در بخش جنوب غربی و از محلی معروف به "برج علی ضامن"، از داخل رسوب های ریزدانه آغاز شده و به طول ۳۳۱ هزار و ۳۳ متر در یک رشته اصلی به نام قصبه و چهار رشته منشعب به نام های "دولاب کهنه، دولاب نو، رشته فرعی اول و رشته فرعی دوم قصبه" جریان دارد.
رشته اصلی این قنات که ۱۳۱ هزار و ۳۵ متر طول دارد در امتداد دره "خانیک" حفر شده و عمق مادرچاه آن نیز بیش از ۲۰۰ متر است و قطعه سفالهای پراکنده در اطراف دهانه چاه های این رشته قنات، حاکی از این است که رشته قصبه واقع در کانال اولیه اصلی قنات در زمان هخامنشیان حفر شده و به دنبال آن رشته های دیگر قنات در مواقع خشکسالی در طول سالیان بعد از آن حفر شده اند.
قنات قصبه گناباد شاهکاری از پیوند هنر، دانش، فناوری و مدیریت منابع آب است که مهمترین شاخصه آن عمق مادرچاه، فناوری حفر قنات و نیز شیوه بهره برداری آب است که آن را به یکی از جاذبه های تاریخی و مهندسی جهان تبدیل کرده است.
بیشتر بخوانیم:
قنات قصبه گناباد شاهکار آبی جهان، زمزمه‌گر تاریخی ۲۵۰۰ ساله
وزیر میراث فرهنگی: گناباد از اولویت‌های توسعه سرمایه‌گذاری گردشگری است
آسیابهای تاریخی گناباد تلفیقی از هنر و قدمت
در گذشته که خبری از فناوری‌های روز دنیا و دستگاه‌های پیشرفته نبود مردم با بهره‌گیری از عناصر طبیعی نیازهای خود را رفع می‌کردند که وجود "آس"های آبی و بادی برای تبدیل گندم به آرد و تهیه نان از آن جمله است.
به گزارش ایرنا، آسیاب در نواحی مختلف ایران از قدمتی کهن برخوردار است و در این میان گناباد با توجه به جغرافیای طبیعی خود از نقاط مستعد برای فعالیت این آسیاب ها به شمار می رفته که هم اکنون تعدادی انگشت شمار از این آسیاب ها در مناطق شهری و روستایی این شهرستان به یادگار باقی مانده که قابلیت خوبی برای جذب گردشگران دارد.
یک کارشناس گردشگری و میراث فرهنگی گناباد گفت: این آسیاب ها، آمیزه ای از هنر، ابتکار و خلاقیت پیشینیان در خُرد کردن غلات و گندم هستند که امروزه اگرچه با ورود فناوری های نوین، دیگر نقش کاربردی پیشین خود را از دست داده اند، اما می توان از آن ها برای جذب گردشگر به این مناطق بهره برداری کرد.
علیرضا شناسایی اضافه کرد:آسیاب های گناباد، که بیشتر مربوط به دوران صفویه و قاجاریه است در مناطق روستایی این شهرستان واقع است و هم اکنون ۳۰ آسیاب با قدمتی حدود ۳۰۰ ساله در این شهرستان وجود دارد.
این کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری گناباد تصریح کرد: مردم این شهرستان از سده های گذشته با کمک آب قنوات و چشمه‌های موجود، آسیابهای متعددی را در مناطق مختلف این شهرستان ساخته بودند که بعضی چون آسیابهای "دشت شوراب و چاه فالیز" در بیابان و برخی مانند آسیابهای "کاخک، کلات و سنو" در مناطق کوهستانی واقع شده‌اند.
شناسایی افزود: این سازه‌های آبی که بیشتر در مناطق کوهستانی ساخته می شده اند، با استفاده از شیب های تند و آب سرشار قنات ها، غلات اهالی را به نحوی مطلوب به آرد تبدیل می کرده اند.
قلعه های تاریخی، نگین گردشگری گناباد
گناباد دارای قلعه های تاریخی متعددی است که در سده های گذشته ساخته شده اند و جاذبه های دیدنی و جذابی برای مسافران نوروزی به شمار می روند و از جمله آنها می توان به "قلعه گیسور، قلعه عمرانی، قلعه دختر شوراب، قلعه کاخک، قلعه های زیبند و فرود" اشاره کرد که از دوران ساسانیان، اسماعیلیه و سلجوقیان و حتی پیش از اسلام یعنی دوره های پارتیان، ساسانیان و هخامنشیان در این منطقه خودنمایی می کنند.
از این میان وجود ۲ محوطه وسیع باستانی "اروک و حصار" به عنوان زیستگاه جوامع باستانی متمدن مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد نمودی عینی از قدمت و ریشه‌های تاریخی گناباد است.
مساجد تاریخی قابلیت مهم فرهنگی کهن گناباد
از قابلیت های مهم تاریخی گناباد می توان به مساجد تاریخی نظیر "جامع قصبه شهر، جویمند، کاخک، بیدخت و قوژد" اشاره کرد.
مسجد جامع قصبه گناباد، طبق کتیبه کوفی آن در سال ۶۰۹ هجری بنا شده و از نظر کتیبه و آجرکاری‌های ظریف دارای اهمیت بالایی است.
مسجد جامع جویمند گناباد در سال ۱۰۴۰ هجری توسط "شاه حسین منجم"، بنا شده، مسجد جامع کاخک در سال ۹۶۱ به دستور خواهر شاه طهماسب اول صفوی ساخته شده و مسجد جامع بیدخت در اواخر قرن دوازدهم هجری بنا شده است.
مسجد جامع روستای قوژد هم که در ۱۰ کیلومتری گناباد واقع است، در قرن سیزدهم هجری ساخته شده است.
بیشتر بخوانیم:
توسعه گردشگری مذهبی گناباد نیازمند توجه مسوولان است
نظارت بر فعالیت ستاد خدمات سفر گناباد به مردم واگذار شد
وجود بقاع متبرکه قابلیت فرهنگی و تاریخی گناباد
واقع شدن گناباد در مسیر استانهای یزد، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان به مشهد مقدس و وجود بارگاه ۶ امامزاده از برادران امام رضا (ع) از جمله ظرفیت های فرهنگی و مذهبی این شهرستان است.
وجود بارگاه سلطان محمد عابد (ع) در شهر کاخک، احمد جوانمرد (ع)، امامزاده یحیی (ع) و محمود (ع) در روستاهای دیسفان، خانیک و محی آباد بخش کاخک و امامزاده سلطان احمد (ع) در دهستان بیمرغ و یحیی بن موسی جعفر (ع) در کمر زیارت از جمله جاذبه های گردشگری مذهبی گناباد است.
ابوالقاسم شفیعی از استادان دانشگاه در گناباد توسعه گردشگری مذهبی را محور اصلی رونق اقتصادی و جذب زائر و گردشگر به این شهرستان خراسان رضوی ذکر کرد.
وی گفت: اماکن مقدس و بارگاه امامزادگان از مقاصد مهم مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی است که می تواند موجب افزایش ماندگاری و حضور مسافران در منطقه شود و با برنامه ریزی مناسب، می توان زمینه حضور زائران بارگاه امام رضا (ع) را در این منطقه فراهم کرد.
آمادگی اسکان روزانه ۶۵۰ نفر در مراکز اقامتی گناباد
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد گفت: این شهرستان از نظر مراکز اقامتی نظیر هتل ها و اقامتگاه های بومگردی در استان خراسان رضوی جایگاهی ممتاز دارد.
حمیدرضا محمودی قوژدی اضافه کرد: علاوه بر ۲۰ اقامتگاه بومگردی، هتل و خانه مسافر که ظرفیت اسکان ۶۵۰ نفر را در روز دارند، ظرفیت های اقامتی دیگری در امامزاده محمد عابد (ع) کاخک و برخی دیگر از بقاع متبرکه این شهرستان تدارک دیده شده که در مواقع اضطراری می تواند این ظرفیت را تا ۹۰۰ نفر برساند.
مرکز شهرستان گناباد در ۲۸۷ کیلومتری جنوب مشهد واقع است.
نظر شما