مرغانی که در دام خانه و دانه نیستند

به گزارش ایرنا، یکی از آنها اینجا لانه کرده است اما نه همشگی، جوجه‌هایش که سر از تخم در آوردند و پرواز را به خاطر سپردند، تالاب را با همه خوبی و خوشی‌اش فرو می‌گذارد و با بقیه دوباره بر می‌گردد از همان‌جایی که آمده بودند.

تالاب بدون پرندگان مهاجر انگار مرداب است و پرنده مهاجر بدون تالاب انگار اسیر دام دانه و خانه است، اما تالاب که حالش خوش باشد حال پرنده هم خوب است؛ پرندگان مهاجری که زیست در این تالاب را حق خود می‌دانند.

دور و بر تالاب از روستاهای مختلفی تشکیل شده است، اما اینجا پرنده احساس خطری ندارد، اینجا صدای پرنده از صدای غرش تفنگ شکارچیان بیشتر است و تفنگ شکارچی خاطرات مهمان پاییزی اینجا تلخ نمی‌کند، تا دوباره برگردند و یک تالاب‌نشینی را در فصلی دیگر تجربه کنند.

از یکی از همین مردم محلی می‌پُرسم که تا به حال به پرندگان مهاجر غذا داده است یا به شکار مرغان رفته است، می‌گوید:" هرگز ؛ پرندگان اینجا می‌آیند تالاب را زیباتر می‌کنند و می‌روند بی‌آنکه به کسی آسیبی‌زده باشند"

مدیرکل دامپزشکی چهارمحال و بختیاری نیز می‌گوید: خوشبختانه تاکنون موردی از ابتلا به آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در استان مشاهده نشده است.

محمد اسدی یادآور شد: تلفات غیر عادی و سیاه شدن تاج و ساق پا از علائم آنفلوانزای پرندگان است و ویروس آنفلوآنزا به سه تیپ A (ای)، B (بی) و C (سی) تقسیم می‌شود که هر سه تیپ در انسان ایجاد بیماری می‌کند، اما تیپ A (ای) این بیماری بین انسان و پرندگان مشترک است.

به میزبانی تالاب‌ها خوش آمدید

شهرستان بروجن را باید سرزمین تالابی نامید و در سفر رییس سازمان حفاظت محیط زیست که برای بهره برداری از برج پرنده‌نگری به اینجا سفر کرده بود، این را اذعان کرد که اینجا سرزمین تالابی چهارمحال و بختیاری است.

معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور گفت: تالاب بین‌المللی گندمان شهرستان بروجن با مساحت افزون‌بر یک‌هزار هکتار از لحاظ تنوع پرندگان و زیستی در بُعد جانوری و گیاهی حائز اهمیت است.

به گفته علی سلاجقه، خوشبختانه وضعیت بارش‌های چهارمحال و بختیاری به‌گونه‌ای بود که این تالاب از لحاظ پوشش گیاهی و حضور ۳۰۰ نوع پرنده در شرایط مطلوبی قرار دارد.

پرندگانی که می‌آیند و نمی‌مانند

اینجا؛ تالاب‌های بین‌المللی چغاخور، گندمان، علی آباد و سولقان، دهنو و تالاب‌های چال تَر و چال خشک مامنی امن برای مهاجرت، پرندگان مهاجر است که همه ساله از اواخر مهرماه پذیرای بیش از ۴۰ گونه پرندگان مهاجرآبزی و کنارآبزی از جمله خانواده اردک‌ها، کشیم‌ها، چنگر، مرغابی، غاز خاکستری، سلیم، حواصیل، درنا، اگرت، اکراس، خروس کولی از مناطق سیبری و کشورهای آسیای میانه است.

پرندگان مهاجر سالانه در ۲ نوبت بهاره و پاییزه وارد استان می‌شوند که در این میان پرندگان از گونه‌های کمیاب و در معرض انقراض نیز همه ساله به چشم می‌خورد که حراست وحفاظت از این گونه‌ها یک وظیفه همگانی است و نباید اجازه داده شود که دلالان، شکارچیان، متخلفان شکار وصید و یا حتی افراد دوستدار محیط زیست با روش‌های مختلف از جمله دانه دام، شکار و صید به این پرنده‌ها آسیب بزنند.

برخی از پرندگان مهاجر به دلیل شرایط مناسب آب و هوایی و همچنین وضعیت تالاب‌ها که در چند سال اخیر احیاء شدند، امنیت حاکم بر این مناطق، در تالاب‌های استان به خصوص تالاب گندمان که یکی از ۱۰ تالاب برتر پرنده‌نگری ایران است و در دفتر بین‌المللی تحقیقات پرندگان آبزی لندن ثبت شده، لانه گزینی و تخکم‌گذاری می‌کنند.

بر اساس نظر برخی از کارشناسان و افراد محلی در حاشیه تالاب و آبگیرهای چهارمحال و بختیاری، هم‌اکنون تالاب گندمان به عنوان منطقه شکار ممنوع است و در ثبت مشاهده پرندگان مهاجر جدید سهم بالایی دارد و تالاب بین‌المللی چغاخور به دلیل وسعت بالا، سالانه حضور پرندگان مهاجر و بومی در این مناطق بالاست.

برخی از کارشناسان محیط‌زیست معتقدند؛ که پرندگان مهاجر در پایداری اکوسیستم تالابی نقش مهم دارد و با تغذیه، زاد و ولد در تعادل اکولوژیکی محیط تالابی و زیستگاه‌های مشابه آن تاثیر می گذارد که نقش جوامع محلی در حفظ، حراست و احیاء این تالاب‌ها برای ایجاد محیط امن برای پرندگان ضروری است.

نقش جوامع محلی در حفاظت از پرندگان مهاجر

برخی از فعالان محیط‌زیست می‌گویند که پرندگان در تالاب‌ها نیازمند حفظ و صیانت هستند که این رویکرد با همکاری جوامع محلی رخ می‌دهد.

یک فعال محیط‌زیست با اشاره به اینکه تالاب‌های نقش و کارکرد بسیار خوبی برای توسعه منطقه دارند و جوامع محلی و بهره‌برداران محلی از کارکردهای این تالاب‌ها مطلع هستند، گفت: جوامع محلی و بهره‌برداران حاشیه تالاب‌ها به خصوص تالاب گندمان و چغاخور برای حفظ و حراست از این تالاب‌ها و همچنین برای احیا ۲ تالاب گندمان و دهنو با سایر دستگاه‌های اجرایی همکاری داشته‌اند و همچنین برای حفاظت از پرندگان بومی و مهاجر نیز در تلاشند که کمترین خسارت و آسیب به این گونه‌ها واردشود و یک محیط امن برای پرندگان مهاجر فراهم شود.

گلفام خلیلی‌فر در گفت و گو با ایرنا با اشاره به اینکه همه پرندگان مهاجر در چرخه زندگی خود به آب و زیستگاه‌های آبی و مکان امن برای استراحت کوتاه مدت ویا زمستان‌گذرانی نیاز دارند، افزود: تالاب‌های استان و اراضی حاشیه تالاب‌ها یک مکان امن برای تغذیه، آشامیدن، لانه‌سازی و نفسی تازه‌کردن در طول مهاجرت‌های طولانی این پرندگان است.

به گفته وی، این پرندگان به دلیل مسافت‌های طولانی که در مسیر مهاجرت طی می‌کنند نیاز به یک استراحت دارند و اگر این مکان امن باشد و تمام امکانات زیست از جمله آب، تغذیه و امنیت را داشته باشد، زمستان گذرانی و لانه‌گزینی می‌کنند.

فعال زیست محیطی چهارمحال و بختیاری گفت:با وجود این پرندگان، می‌توان از ظرفیت پرنده‌نگری و صنعت گردشگری پرنده‌نگری برای توسعه آن منطقه استفاده کرد که بر این اساس با توجه به آموزشی که به جوامع محلی داده شده، که وجود این پرندگان چه ظرفیت بالابی برای توسعه منطقه خواهد داشت، جوامع محلی در حراست از این گونه‌ها از تمام توان خود استفاده می‌کنند.

وی بر فرهنگسازی در زمینه صید و شکار نکردن پرندگان آبزی و کنارآبزی برای جوامع محلی و گردشگران تاکید کرد و گفت: برخی از افراد سودجو در زمان مهاجرت پرندگان با پهن کردن دام، یا شکار غیرمجاز و صید غیرمجاز و یا دانه دادن به پرندگان و کشاندن آنها به سمت مناطق روستایی اقدام به زنده‌گیری این‌گونه‌ها می‌کنند که این امر براساس قانون حفاظت محیط زیست جرم است و باید با متخلفان برخورد شود.

به گفته وی، هم‌اکنون جوامع محلی حاشیه ۲ تالاب گندمان و چغاخور نسبت به اکوسیستم تالاب و همچنین پرندگان بومی و مهاجر در این تالابها حساس شدند و بیشترین همکاری را با سازمان حفاظت محیط زیست در حراست و حفاظت از این گونه‌ها دارند و در صورت بروز تخلف به یگان حفاظت محیط‌زیست اطلاع‌رسانی می‌کنند.

خلیلی‌فر اظهار داشت:پرندگانی در مسیر مهاجرت هستند بر اساس علائم بیولوژیکی به مکانی می‌رسند که طبق روال هر سال، محل استراحتشان و سایت زمستان‌گذرانی آنها است، بنابراین خیلی مهم است که آن تالاب آب کافی داشته باشد و از کیفیت مطلوب و امنیت کافی برای ماندن این پرندگان برخوردار باشد.

وی با اشاره به اینکه حضور پرندگان مهاجر به عنوان یک ظرفیت برای جذب گردشگران به خصوص گردشگران پرنده‌نگری است،افرود: حضور تعداد زیاد گردشگر در اینمناطق باعث رونق اقتصادی منطقه می‌شود.

پرندگانی که خسارت نمی‌زنند

یکی از کشاورزان حاشیه تالاب چغاخور با اشاره به اینکه تالاب یک موهبت الهی و مامنی برای حضور پرندگان است، گفت: حفاظت از تالاب وظیفه همگانی است و همه باید برای حراست و حفاظت از این ظرفیت از تمام تلاش خود استفاده کنند و دوستداران پرندگان از شکار کردن و یا دانه دادن و تغذیه دستی حیات وحش خودداری کنند.

علی ضامن در گفت و گو با ایرنا به برخی بی‌توجهی‌های گردشگران از جمله رها کردن آتش و زباله در حاشیه تالاب و زمین‌های اطراف تالاب به عنوان یک تهدید برای این اکوسیستم اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه زباله‌ها وارد این منابع آبی شده و باعث بروز خسارت به گونه‌های آبی می‌شود، گردشگران نباید زباله‌های خود را در محیط اطراف تالاب و زمین‌ها اطراف رها کنند.

به گفته وی، رها شدن زباله‌ها در حاشیه تالاب‌ها باعث افزایش مرگ و میر پرندگان و یا بروز آتش‌سوزی در حاشیه تالاب می‌شود، که این امر نیز باعث تخریب زیستگاه پرندگان مهاجر و یابومی آبزی وکنار آبزی تالاب می‌شود.

وی به اجرای طرح پاکسازی حاشیه تالاب هر چند وقت یکبار با همراهی جوامع محلی و انجمن‌های زیست محیطی اشاره کرد و گفت: با همکاری کشاورزان حقآبه تالاب‌ها نیز باید رعایت شود تا از کم آبی و خشک شدن تالاب جلوگیری شود.

تخریب زیستگاه و شکار بی‌رویه ،مهمترین دلایل کاهش پرندگان مهاجر

یک کارشناس پرنده‌نِگری و فعال محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه تالاب‌های استان همه ساله پذیرای تعداد زیادی از پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی و همچنین مامنی برای پرندگان بومی(آندمیک) منطقه و استان است، گفت: تالاب‌های استان به عنوان سایت پرنده‌نگری تبدیل شده است و حفاظت و حراست از این تالاب‌ها و همچنین پرندگان مهاجر در این تالاب‌ها نیازمند همراهی وهمکاری بیشتر جوامع محلی است.

روح‌الله عسگری افزود: کشور ما به دلیل قرار گرفتن در موقعیت خاص در منطقه یکی از مناطق مهم و حساس مهاجرت پرندگان است و استان بهترین منطقه برای مهاجرت پرندگان و مسیرهای اصلی پروازی پرندگان مهاجر در ۲ ناحیه پروازی مسیر پروازی آفریقایی- اوراسیایی و آسیای مرکزی قرار گرفته است که بیشترین گونه های مهاجری که از ایران عبور می کنند در مسیر پروازی آسیای مرکزی هستند.

وی به وجود زیستگاه‌های تالابی در این مسیر اشاره کرد و گفت: وجود زیستگاه‌های مناسب، امن و مطلوب از لحاظ زیستگاهی باعث حضور بیشتر گونه‌های مختلف می‌شود که این امر در توسعه همه جانبه منطقه از جمله صنعت گردشگری، کشاورزی اثرگذار است و حفاظت و حراست از این تالاب‌ها و زیستگاه‌های آبی محیط امنی را برای حضور و ماندگاری پرندگان افزایش می‌دهد.

این دارنده عنوان " قهرمان تالاب" افزود: احساس امنیت در محیط آبی مهمترین عامل تداوم حضور پرندگان مهاجر در یک سایت است که شکار بی‌رویه پرندگان در فصل مهاجرت، تخریب زیستگاه و یا کمبود منابع آبی باعث می‌شود پرندگان مهاجر با رجوع به حافظه تاریخی خود، بتدریج مسیر مهاجرت و توقفگاه‌هایشان را تغییر دهند و مهاجرت پرندگان مهاجر به این مناطق کمتر شود.

وی بر اطلاع‌رسانی و فرهنگسازی در خصوص حفاظت از پرندگان مهاجر و همچنین کاهش خطرات و تهدیدهای وارده به پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی تاکید کرد و گفت: باید برای آموزش و بالا بردن سطح اطلاعات و آگاهی جوامع محلی در خصوص حراست از این پرندگان به خصوص پرندگان در خطر انقراض، از طریق رسانه‌ها و همچنین دوره‌های آموزشی در مدارس و محلات استفاده کرد.

این دوستدار محیط زیست افزود: علاوه بر خودداری از شکار و صید پرندگان آبزی و کنارآبزی، باید از آتش‌زدن نیزارها نیز خودداری کرد.

به گفته وی، برخی پرندگان در نیزارهایی که متراکم هستند لانه‌سازی و زادآوری می‌کنند که با آتش زدن نیزارها لانه‌های این پرندگان یا جوجه‌ها که هنوز قدرت پرواز ندارند در آتش سوزی عمدی و غیرعمدی از بین می‌روند.

وی بر افزایش نظارت بر این محیط‌ها از سوی محیط‌بانان و همیاران محیط‌زیست و همچنین جوامع محلی تاکید کرد و گفت: مردم به عنوان همیاران محیط‌زیست، در صورت مشاهده شکار غیرمجاز و یا تخلف در خصوص زنده‌گیری پرندگان و یا مشاهده بیماری به محیط زیست اطلاع‌رسانی کنند تا با متخلفان برخورد شود.

عسگری بر آگاه‌سازی و آموزش جوامع محلی در حراست و حفظ زیستگاه تالابی و شناسایی و حراست از گونه‌های که به استان مهاجرت دارند، تاکید کرد و گفت: حفاظت و مشارکت جوامع محلی در حوزه حراست از محیط زیست ۲ عامل جدا نشدنی است.

تالاب‌های چهارمحال و بختیاری؛ امن برای پرندگان مهاجر

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری به بالا بودن سطح حفاظت فیزیکی و شکار ممنوع بودن تالاب‌های استان و اجرای طرح مدیریت تالاب و احیای تالاب در ۲ دهه اخیر اشاره کرد و گفت: این مولفه‌ها باعث افزایش امنیت پرندگان و افزایش ماندگاری آنها در تالاب‌های استان شده است.

سعید یوسف‌پور در گفت و گو با ایرنا به مناسبت روز جهانی پرندگان مهاجر با شعار "آب و اهمیت آن برای پرندگان مهاجر" اشاره کرد و افزود: آب برای حیات انسان و سایر موجودات زنده ضروری است و پرندگان مهاجر در طول چرخه زندگی خود به اکوسیستم‌های آبی از جمله تالاب‌های داخلی و ساحلی، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، نهرها، مرداب‌ها و برکه‌ها به عنوان یک ظرفیت برای تغذیه، آشامیدن یا لانه‌سازی و همچنین مکان‌هایی برای استراحت و تغذیه، متکی هستند.

وی با یادآوری اینکه هم‌اکنون بسیاری از اکوسیستم‌های آبی در سراسر جهان و کشور ما در معرض تهدید و خشک شدن قرار گرفته است، افزود: تغییرات آب و هوایی، توسعه ناپایدار، آلودگی‌های مختلف تاثیر مستقیمی بر دسترسی به آب سالم و وضعیت حفاظتی بسیاری از پرندگان مهاجر دارد.

یوسف‌پور اظهار داشت: هم‌اکنون تالاب‌های استان از جمله تالاب بین‌المللی گندمان، چغاخور و تالاب دهنو مامنی مناسب برای پرندگان مهاجر و بومی استان است و سالانه بیش از ۲۰۰ هزار پرنده مهاجر از این زیستگاه‌های آبی استفاده می‌کنند.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان به اهمیت مشارکت جوامع محلی در احیای تالاب و زیستگاه‌های پرندگان مهاجر اشاره کرد و گفت: احیای تالاب‌ها علاوه بر اینکه زیستگاه پرندگان مهاجر را توسعه می‌دهد، در توسعه همه جانبه حاشیه تالاب نیز اثرگذار است و مردم آن مناطق می‌توانند هوای تازه استفاده کنند و با استفاده از آب‌های زیرزمینی کشاورزی را توسعه دهند و از صنعت توریست و به خصوصیت توریست پرنده‌نگری بهره‌مند شوند.

تالاب‌های چهارمحال و بختیاری آماده میزبانی از پرندگان مهاجر

مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری با اشاره به وجود هشت تالاب در سطح استان و همچنین احیاء تالاب‌های استان به خصوص تالاب گندمان و دهنو افزود: تالاب‌های استان آماده میزبانی برای پرندگان مهاجر برای زمستان‌گذرانی است.

یوسف‌پور افزود: براساس سرشماری سال گذشته بیش از ۲۰۰ هزار قطعه پرنده‌آبزی و کنار آبزی به استان مهاجرت و زمستان‌گذرانی داشتند که برخی از این پرندگان از گونه‌های کمیاب و در معرض انقراض بودند و برخی نیز به دلیل شرایط مساعد تالابی در تالاب گندمان لانه‌گزینی و تخم‌گذاری کردند.

به گفته وی، هم‌اکنون ۳۰۳ گونه جانوری و پرنده در استان شناسایی شده است که گونه‌های اردک بلوطی، خروس کولی دشتی، اردک سرحنایی دیده شده است و برنامه‌های حفاظتی برای آنان در دست اجراست.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اظهار داشت: پیش‌بینی می‌شود با توجه به شرایط خوب این تالاب‌ها به لحاظ پرندگان مهاجر شرایط خوبی داشته باشیم.

وی از مردم و جوامع محلی و همچنین گردشگران خواست در زمان کوچ پرندگان از شکار کردن و همچنین غذا دادن به پرندگان مهاجر و پرندگان بومی استان خودداری کنند، چون غذا دادن دستی به این پرندگان باعث می‌شود پرندگان مهاجر بیشتر در معرض شکار و صید قرار گیرند و یا دچاربیماری شوند.

مشاهده گونه‌های جدید و حفاظت شده در تالاب‌های چهارمحال وبختیاری

مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری از مشاهده گونه طاووسک سینه سفید با نام علمی Amaurornis phoenicurus در پدیده‌ای نادر برای نخستین بار در تالاب گندمان خبر داد و گفت: این گونه جدید از گونه پرندگان شبه جزیره هندوستان و شرق آسیاست که در نوار ساحلی خلیج فارس بخصوص در استان‌های جنوب و جنوب شرق ایران مانند سیستان‌وبلوچستان، هرمزگان و بوشهر به عنوان گونه کمیاب ثبت شده است.

وی همچنین از زادآوری پرستوی دریایی برای نخستین بار در این تالاب خبر داد و گفت: برای نخستین بار تعداد حدود ۹۰۰ فرد پرستوی دریایی معمولی در یک کلونی با حدود ۴۵۰ آشیانه در تالاب گندمان در حال لانه‌گزینی و جوجه‌آوری هستند.

وی افزود: این گونه به صورت کلونی زادآوری دارد و انتخاب تالاب گندمان برای زادآوری نشان از وضعیت مطلوب زیستگاهی است.

یوسف‌پور گفت: عمق مناسب آب، پوشش گیاهی مطلوب و زنجیرۀ غذایی کامل باعث به‌وجود آمدن بستری مناسب برای لانه‌گزینی این پرنده شده است.

یوسف‌پور در ادامه از ثبت و مشاهده یک فرد غاز پیشانی سفید کوچک که در رده حفاظتی آسیب‌پذیر قرار دارد، در تالاب گندمان خبر داد و گفت: این‌گونه با نام علمی Anser erythropus یکی از گونه‌های بسیار ارزشمند در فهرست پرندگان در خطر انقراض ایران و در فهرست سرخ IUCN در ردۀ حفاظتی VU(آسیب پذیر) قرار دارد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان گفت: گونه غاز پیشانی سفید کوچک در استان دارای برنامه عمل حفاظتی ویژه است و در این برنامه تلاش می‌شود تا با انجام اقدامات حفاظتی ویژه از گونه‌های در خطر انقراض، حمایت شود.

وی با اشاره به اینکه بر اساس ماده ۲۵ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، شکار هر گونه پرنده مهاجر یا بومی و خرید و فروش زنده یا کشته آن ممنوع است، گفت: در این قانون آمده: هر کس بدون اخذ مجوز قانونی از سازمان حفاظت محیط زیست و رعایت نکردن سایر ترتیبات پیش‌بینی شده در قوانین و مقررات به صدور حیوانات وحشی عادی، در معرض نابودی و کمیاب، انواع موجودات آبزی، پرندگان شکاری و غیرشکاری اعم از بومی یا مهاجر وحشی به طور زنده یا غیرزنده و نیز اجزای این حیوانات مبادرت کند، یا در حین صدور و خارج نمودن دستگیر شود، هر چند عمل او منجر به خروج موارد مذکور از کشور نشود، به مجازات قاچاق کالای ممنوع محکوم می‌شود، تعیین مصادیق این حیوانات بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست است.

به گفته وی، پارسال ۱۷ مورد پرونده شکار پرنده و سه پرونده خرید وفروش حیات وحش در استان تشکیل و به مراجع قضایی استان تحویل داده شد.

به گزارش ایرنا، تالاب گندمان با حدود یک‌هزار و ۷۰ هکتار وسعت در فاصله ۶۰ کیلومتری مرکز استان در شهرستان بروجن قرار دارد و با توجه به برنامه احیا این تالاب که درسال‌های گذشته انجام شده است، اکنون به عنوان یک زیستگاه و مامن خوب برای پرندگان مهاجر است.

هم‌اینک تالاب چغاخور و گندمان به عنوان پناهگاه حیات وحش است که تالاب بین المللی چغاخور در سال ۸۹ ثبت جهانی شد و در کنوانسیون رامسر ثبت شده است و تالاب گندمان نیز امسال ثبت جهانی خواهد شد که برای ثبت این تالاب، فرم‌های لازم به دبیرخانه جهانی کنوانسیون رامسر ارسال شده و امسال به نتیجه خواهد رسید.

شهرستان بروجن در ۶۰ کیلومتری مرکز چهارمحال و بختیاری است.