فرزندآوری و راهبردهای عملی برای جوانی جمعیت در استان ایلام

به گزارش خبرنگار ایرنا، نعمت فرزند و تداوم نسل موهبتی الهی است که خداوند متعال آنرا به انسان و سایر موجودات زنده ارزانی داشته تا از این طریق محبت خود را به یکدیگر انتقال دهند.

ورود فرزند به حریم خانواده، امید و آرزو را در وجود والدین تقویت و زنده می کند، تلاش والدین برای تامین نیازهای روزانه و آینده دوچندان می شود، در کنار سختی ها، حلاوت و شیرینی هایی را به همراه دارد که با کمتر مقوله دیگری قابل مقایسه است.

فرزندان با رفتار؛ تحرک و نشاطی که با خود ایجاد می کنند، به محیط خانه و والدین خود نیز شادی می‌بخشند و تجربه نشان داده در چنین شرایطی افسردگی و استرس در زندگی کاهش می یابد.

فرزندآوری یکی از مهمترین عوامل و شاخصه های پایداری نظام خانواده است، در خانه‌هایی که تنوع وجود ندارد، یکنواختی، ملال، تضعیف روابط و سرخوردگی حاکم می شود.

صنعتی شدن و گرفتاری مردم به مشاغل متعدد در دهه های اخیر بویژه در جوامع غربی باعث شده هر روز شاهد کمرنگ شدن نظام خانواده باشیم و بیشتر خانواده ها یا اقدامی برای فرزندآوری نداشته باشند یا اینکه به حداکثر یک فرزند بسنده کنند که متاسفانه در دهه اخیر این موضوع در ایران نیز گسترش یافته است.

مقوله جوان‌سازی جمعیت به یکی از ضرورت‌های کنونی جوامع مختلف تبدیل شده است، ایران نیز در سال های اخیر با این معضل روبرو شده و کارشناسان خطرات این موضوع و خارج شدن بخش زیادی از افراد فعال جامعه را از سن فعالیت با پیر شدن جمعیت در سال های آینده هشدار می دهند.

باروری، مرگ و میر، مهاجرت از مهم ترین عوامل تغییر جمعیتی شناخته می شوند که در این میان نقش باروری از دیگر آیتم ها پررنگ تر است.

میزان باروری به تعداد فرزندانی که یک زن در طول دوران باروری خود با توجه به سن باروری (۱۵ تا ۴۹ سال) بدون به شمار آوردن مرگ و میرهای فرزندان به دنیا می‌آورد؛ اطلاق می کنند.

کاهش مستمر باروری موجب کاهش تعداد موالید و در نتیجه کم شدن تعداد جمعیت در گروه‎های سنی پایین می‌شود.

آمارهای قابل استنادی از جمعیت کشور تا سال ۱۳۳۵ وجود نداشت و در این تاریخ بر اساس سرشماری صورت گرفته جمعیت ایران حدود ۱۹ میلیون نفر برآورد می شود که در آخرین سرشماری سال ۱۳۹۵ به ۸۰ میلیون رسید که نشان می دهد طی یک باز زمانی حدود ۶۰ ساله جمعیت کشورمان حدود چهار برابر شده است.

میزان مرگ و میر در ایران طی دهه های اخیر همواره در حال کاهش بوده که از جمله عوامل مؤثر در این امر، جوانی ساختار جمعیت، بهبود وضع تغذیه و بهداشت است.

سال ۱۳۴۵ میزان مرگ و میر در ایران ۱۶٫۲ نفر در یک هزار نفر بود که سال ۱۳۹۵ به حدود پنج در یک هزار کاهش یافته است، میزان مرگ و میر کودکان زیر یکسال نیز از ۱۱۲ در یک هزار سال ۱۳۵۵ به حدود ۱۵ در یک هزار سال ۱۳۹۵ رسیده است.

رشد بالای باروری در دهه ۶۰ باعث شده سالمندی جمعیت با سرعت بیشتری در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته جهان، به وقوع بپیوندد و باید گفت که دولت‌مردان فرصت چندانی برای مقابله با این موضوع( تغییر در ساختار سنی جمعیت) نخواهند داشت.

مطالعات نشان می دهد از اواخر دهه‌ ۱۴۰۰ جمعیت ایران رو به سوی سالمندی رفته و در سال ۱۴۲۰ به مرحله سالمندی خواهد رسید و در دهه‌ پس از آن با سالخوردگی جمعیت روبرو خواهیم بود و سال ۱۴۳۰ حدود ۳۰ درصد جمعیت ایران کشور سالمند هستند و بر این اساس در این سال پنجره جمعیتی کشور بسته می‌شود، بنابراین با در نظر گرفتن سن باروری، کمتر از هشت سال دیگر برای حل این بحران فرصت داریم.

پنجره جمعیتی (DW) دوره‌ای است که در آن کمتر از یک ‌سوم جمعیت، خارج از سنین فعالیت (زیر ۱۵ و بالای ۶۵ سال) و بیشتر از دو سوم جمعیت در سنین فعالیت (۱۵ تا ۶۴ سال) باشند، یا به عبارتی حداقل ۷۰ درصد جمعیت در بازه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال (سنین فعالیت و کار) باشند و نوعی ساختار جمعیتی مطلوب برای شتاب بخشیدن به رشد اقتصادی فراهم ‌شود.

بر اساس آمار موجود نرخ باروری بعد از برنامه اول توسعه ایران، سال ۷۱ به چهار فرزند، سال ۸۵ به ۱.۸ و در سال ۹۹ به حدود ۱.۶ رسیده و این در حالی است که خط قرمز جمعیتی نباید کمتر از ۲.۱ فرزند باشد و این همان نرخ جایگزینی است که اگر تداوم داشته باشد، نرخ جمعیت را منفی هم خواهد کرد.

طبق سناریوهای موجود بین المللی برآورد شده که در سال ۱۴۳۰ جمعیت ایران ۹۳ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر شود و تا سال ۱۴۲۵ افزایش جمعیت را تجربه کرده و سپس هرم جمعیتی رو به کاهش می رود، چرا که نرخ باروری زیر خط جایگزین است.

بر این اساس، سال ۱۴۳۰ جمعیت ایران، میانسالی سن ۴۵ سال را تجربه می کند، یعنی نصف جمعیت بالای ۴۵ سال و نسبت دیگر کمتر از ۴۵ سال می شود و در این صورت با کشورهای سالخورده برابر می‌شویم، سرعت رشد سالمندی در ایران چهار و نیم درصد است و این رقم بسیار بالا و خطر آفرین خواهد شد.

در این راستا، جمعی از مسوولان، کارشناسان و فعالان فرهنگی و اجتماعی استان ایلام با بیان دیدگاه‌های خود در خصوص جوانی جمعیت و فرزندآوری، فرهنگ سازی، بهره گیری از همه ظرفیت ها برای رفع مشکلات و هموارسازی بستر تشکیل خانواده و فرزندآوری را راهکار خروج از بحران جمعیت پیری عنوان کردند.

تسهیلات فرزندآوری برای خانواده ها رغبت آفرین نیست

مدیرکل ثبت احوال استان ایلام اعتقاد دارد که سیاست های جمعیتی که در دهه های ۸۰ و ۹۰ مبنی بر «فرزند کمتر، زندگی بهتر» تبلیغ می شد، ضربه جبران ناپذیری را به هرم جمعیتی کشور وارد کرد، بطوریکه مقام معظم رهبری در سال ۹۲ این سیاست را اشتباه بزرگی توصیف و بر ضرورت جبران آن تاکید کردند.

نجم الدین خسروی افزود: نرخ رشد جمعیت سال ۹۰ در کشور ۱.۳۶ درصد بود که سال ۹۷ به ۱.۲۳ درصد کاهش یافت و در سال ۹۸ به کمتر از یک درصد و حدود ۹۹ صدم درصد رسید.

وی با اشاره به اینکه این مقدار در سال ۱۴۰۰ به ۶۶ صدم درصد نیز کاهش یافت، یادآور شد: به دنبال هشدارهای رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر آثار و تبعات منفی کاهش جمعیت بویژه در سال های آینده، سال ۱۴۰۱ نرخ رشد جمعیت به ۷۹ صدم درصد افزایش یافت ولی همچنان با نقطه مطلوب فاصله داریم.

مدیرکل ثبت احوال استان ایلام تاکید کرد: نرخ باروری در زنان بطور معمول بین افراد ۹ تا ۵۰ سال مورد ارزیابی قرار می گیرد و امروز شاهدیم تعداد زیادی از دختران مجرد در استان های مختلف از سن باروری نیز خارج شده اند و در این میان باید تمرکز خود را روی دخترانی که شرایط باروری را دارند، قرار دهیم تا شرایط را برای ازدواج آنان فراهم گردد.

خسروی ادامه داد: مشوق هایی در سال های اخیر برای تشویق خانواده ها و بویژه زوج های جوان به فرزندآوری با ارائه تسهیلات زمین و خودرو در نظر گرفته شد، ولی این برنامه ها کفایت نمی کند و در عمل آنطور که باید در تشویق زوج ها مثمر ثمر نبوده است، شرایط اقتصادی مردم و هزینه های معیشتی تا حد بسیار زیادی در تمایل نداشتن آنان برای فرزندآوری تاثیر گذاشته است و باید تلاش کنیم با تسهیلات بلاعوض خانواده ها را از خطرات کاهش زادآوری آگاه کنیم.

مشکلات اقتصادی عامل اصلی کاهش زادآوری در ایلام

وی اضافه کرد: موضوع جوانی جمعیت و حمایت از خانوارها با برنامه های کوتاه مدت امکان پذیر نیست و در هر استانی نیز شرایط و اقتضائات خاص خود را دارد، ممکن است در شهری مثل تهران مسائل اقتصادی اولویت نخست در کاهش جمعیت نباشد، ولی در استانی همچون ایلام بدون شک وضعیت معیشتی مردم از دلایل اصلی تمایل نداشتن خانواده ها برای فرزندآوری است.

مدیرکل ثبت احوال ایلام تاکید کرد: امروز بسیاری از مدارس نقاط روستایی کشور به دلیل نداشتن دانش آموز با تعطیلی مواجه شده اند، درحالیکه در دهه ای ۶۰ و ۷۰ با تراکم جمعیت و چند شیفته بودن روبرو بودیم.

لزوم شکل گیری موج فرزندآوری در ایرانیان

خسروی بر لزوم شکل گیری موج و انگیزه در میان مردم برای ترغیب آنان به فرزندآوری تاکید کرد و گفت: نیروی انسانی فعال و توانمند برگ برنده کشورها برای حرکت در مسیر توسعه پایدار است و اگر می خواهیم از این قافله عقب نمانیم، باید مقوله جوانی جمعیت و فرزندآوری را بطور ویژه ببینم.

وی یادآور شد: برنامه های انگیزشی حوزه فرزندآوری باید دارای پشتوانه رفاهی و معیشتی برای خانواده ها باشد تا بتوان جوانان را به فرزند بیشتر تشویق کرد؛ در غیر این صورت توفیقی نخواهیم داشت.

مدیرکل ثبت احوال ایلام اظهار کرد: یکی از دلایل افزایش طلاق در بین خانواده ها، کاهش قدرت تحمل بین زوجین است که باعث شده با کوچکترین مسئله ای درخواست طلاق خود را ثبت کنند.

کاهش ۱۷،۳ درصدی ثبت طلاق در ایلام

مدیرکل ثبت احوال ایلام گفت: سه ماه ابتدایی پارسال ۲۲۶ مورد طلاق در این استان ثبت شد که امسال با کاهش ۱۷،۳ درصدی به ۱۸۷ مورد رسیده است.

خسروی با اشاره به اینکه ایلام پس از استان های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و چهارمحال و بختیاری چهارمین استان کشور در ثبت کمترین میزان طلاق است، اظهار کرد: از ابتدای سال جاری تا پایان خردادماه در هر شبانه روز به ازای هر ۱۱ ازدواج ۲ مورد واقعه طلاق ثبت شده است.

وی افزود: طی مدت یاد شده یک هزار و ۳۸ مورد واقعه ازدواج در استان انجام گرفت که در هر ماه ۳۴۶ و هر شبانه روز ۱۱ مورد را نشان می دهد.

مدیرکل ثبت احوال ایلام تاکید کرد: همچنین در سه ماه ابتدایی امسال ۱۸۷ مورد طلاق صورت گرفته است که نشان می دهد در هر شبانه روز ۲ مورد از زوج های استان با حضور در دفاتر طلاق خود را ثبت کرده اند.

تعداد نوزادان متولد شده در ایلام یک پنجم دهه ۷۰ است

خسروی تعداد ولادت های به ثبت رسیده طی این مدت را نیز یک هزار و ۶۱۶ نفر عنوان کرد و یادآور شد: ۱۷ نوزاد در هر شبانه روز در شهرستان های مختلف این استان طی مدت زمان یاد شده متولد شده که این تعداد یک پنجم دهه ۷۰ است.

وی همچنین به آمار افراد فوت شده در سه ماهه نخست سال جاری پرداخت و اضافه کرد: ۶۷۷ نفر ‌بدلایل مختلف امسال در استان جان خود را از دست داده اند که نشان می دهد به ازای هر ۱۷ فرد متولد شده در شبانه روز هفت نفر فوت کرده اند.

مدیرکل ثبت احوال استان ایلام اعلام کرد: جمعیت استان بر اساس آخرین سرشماری صورت گرفته بیش از ۶۱۲ هزار نفر و نرخ رشد جمعیت ۷۸ صدم درصد است، باید تلاش کنیم در بازه زمانی سال های ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۴ این مقدار را به یک درصد افزایش دهیم که در صورت تحقق، می توانیم اعلام کنیم بخشی از سیاست های تشویقی فرزندآوری، محقق و تا حدودی از دغدغه کم شدن جمعیت کم کنیم.

افزایش سن ازدواج پسران و دختران ایلامی به ۳۱ و ۲۷ سال

خسروی با اشاره به اینکه سن ازدواج در میان پسران ایلامی به ۳۱ و دختران به ۲۷ سال رسیده است، افزود: مسائل اقتصادی در استان مهم ترین دلیل افزایش سن ازدواج است که باید برنامه های تدوین شده در جهت حل این مسائل باشد.

راهگشا بودن استفاده از نظرات کارشناسان جامعه شناسی و روان شناسی در حل معضل کاهش فرزندآوری

مسوول کمیته حمایت از خانواده و جوانی جمعیت اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی ایلام نیز در این خصوص گفت: استفاده از نظرات کارشناسان حوزه های جامعه شناسی و روان شناسی برای رسیدن به اهداف مورد نظر بسیار تعیین کننده است، چراکه بطور معمول این پیشنهادات مبتنی بر بطن جامعه بوده و با واقعیات سنخیت بیشتری دارند و نباید تنها به آمارهای دستگاه های دولتی و اجرایی بسنده کرد.

یونس قیطانی افزود: سیاست کنترل جمعیت و فرزندآوری در ایران یک برنامه یکساله نبوده و از سال ۶۸ کلید و توسط دولت وقت ابلاغ شد و حتی سال ۷۰ اداره کل تنظیم خانواده و جمعیت در وزارت بهداشت، درمان و آموزش و پزشکی شکل گرفت و نهادسازی شد.

وی تاکید کرد: طی ۲ دهه گذشته از ابزارهای قدرتمند فرهنگی، هنری و رسانه ای برای پیشبرد سیاست تنظیم خانواده استفاده شد و پس از این مدت امروز شاهد آثار و نتایج آن هستیم.

قیطانی یادآور شد: امروز نیز اگر می خواهیم سیاست مقابل آنرا برای تشویق خانواده ها به فرزندآوری دنبال کنیم با برنامه کوتاه مدت قابل اجرا نبوده و نمی توانیم انتظار داشته باشیم در بازه زمانی کوتاهی این سیاست عملیاتی شود.

وی اضافه کرد: شرایط امروز ایران با دهه های ۶۰ و ۷۰ متفاوت است چراکه آن زمان تنها رسانه های دولتی و حکومتی بر افکار و اندیشه های مردم تاثیر می گذاشتند، ولی توسعه شبکه های ارتباطی و فضای مجازی وضعیتی را ایجاد کرده اند که عموم مردم با هجوم داده های اطلاعاتی مختلف روبرو بوده که آرا و نظرات آنان را مدیریت می کنند.

نقش تغییر الگوی زندگی در کاهش فرزندآوری کتمان ناپذیر است

قیطانی اظهار کرد: بخشی از مقوله کاهش زاد و ولد و فرزندآوری در جامعه طبیعی است، چراکه مدل و الگوهای زندگی تغییر یافته اند، سن ازدواج پسران در استان ایلام به ۳۱ و دختران به ۲۷ سال رسیده است، این افراد متعلق به دهه ۷۰ هستند، می طلبد دغدغه این افراد را بطور کارشناسی از نظر شغلی، جسمی، روحی و روانی واکاوی کنیم و پس از کسب نتایج مورد نظر به سراغ دهه هشتادی ها برویم تا با لحاظ این شرایط برای ترغیب آنان به ازدواج و فرزندآوری مسیر را به سمت درست هدایت کنیم.

وی اضافه کرد: تجربه نشان داده هرچه دخالت دولت در این حوزه ها کمتر باشد و این فعالیت ها به تشکل ها و نهادهای غیر حکومتی واگذار شوند، برای مردم ملموس تر و پذیرفتنی تر خواهد بود.

فرزندآوری باید خودخواسته باشد

وی ادامه داد: فرزندآوری و افزایش جمعیت باید خودخواسته بوده و این نیاز در بین زوجین به داشتن فرزند بیشتر شکل بگیرد و موانع پیش روی این موضوع همچون شغل، مسکن و رفاهیات برطرف شود.

قیطانی افزود:‌ افزایش جمعیت باید همراه با سلامت جسمی و روحی افراد باشد، مشوق هایی که برای افزایش جمعیت در نظر گرفته می شود، نقش مُُسِکن را ایفا می کنند و ممکن است در کوتاه مدت تاثیر داشته باشند، ولی در بلندمدت حتی ممکن است تاثیر منفی نیز به بار بیاورند.

وی تاکید کرد: بکارگیری فعالیت های فرهنگی و ایجاد امنیت ذهنی و روانی در خانواده ها باید در دستور کار مسوولان مربوطه قرار بگیرد و افزایش جمعیت و زندگی بهتر با فرزند بیشتر به عنوان یک ارزش در جامعه نهادینه شود.

نداشتن امنیت شغلی فرزندان؛ دغدغه خانواده ها

قیطانی گفت: خانواده ها اگر از آینده شغلی فرزندان خود تا حدودی اطمینان داشته باشند، با فراغ بال به سمت فرزندآوری پیش می روند، در دهه های گذشته شرایط برای تامین شغل افراد آسان تر بود و حتی می توانستی از بین مشاغل مختلف حرفه مورد نظر خود را انتخاب کنی، ولی امروزه با افزایش مراکز دانشگاهی در اقصی نقاط کشور با حجم بسیار زیاد فارغ التحصیلان مواجهیم ولی برای شغل آنان بویژه در رشته هایی همچون علوم انسانی، علوم اجتماعی، علوم سیاسی برنامه ریزی نداشته ایم،باید با الگوگیری از کشورهای موفقی که به سمت رشته های فنی و حرفه ای و تکنسین پروری رفته اند، تلاش کنیم بخشی از نیاز بازار را تامین کنیم.

طلاق و بالا رفتن سن ازدواج علت بالا رفتن جمعیت پیری است

کارشناسان اجتماعی بهزیستی ایلام در تبیین چرایی پیری جمعیت گفت: بالا رفتن سن ازدواج، کاهش آمار ازدواج، افزایش طلاق و کاهش زاد و ولد از جمله متغیرهای تاثیرگذار در تند شدن ضرب آهنگ پیری جمعیت استان است که باید با تکیه بر شیوه های علمی، کاری برای آن شود.

زهرا عبداللهی افزود: ما اگر سن سن ازدواج را پایین بیاوریم آیا زوجین ما به بلوغ اجتماعی و اقتصادی رسیده اند و می توانند عهده دار تشکیل خانواده ها شده و برای جامعه که خانواده یک نهاد اجتماعی تلقی می شود، مثمر ثمر باشند؟

این کارشناس بهزیستی تاکید کرد: ما در استان ایلام آمار طلاق به نسبت میانگین کشوری زیاد نیست اما روند رو به رشد طلاق ما زیاد است آن هم در سال های اولیه ازوداج بین یک تا پنج سال این امر صدق می کند، در واقع این نکته خود این را می رساند که هنوز زوجین ما آمادگی کامل برای تشکیل زندگی ندارند.

عبداللهی از برنامه ریزی مناسب برای ازدواج آگاهانه جوانان تاکید کرد و گفت: متولی این موضوع تنها یک ارگان یا نهاد خاصی نیست و باید به صورت گروهی این اقدام صورت گیرد.

وی افزود: قبل از پرداختن به پدیده طلاق ابتدا باید به مقوله ازدواج پرداخت و در کلاس های آموزشی هدف زوج ها از ازدواج را پرسید که با چه هدفی می خواهند زندگی مشترک را آغاز کنند و برای آغاز این زندگی چه میزان تفاهم و اشتراک دارند.

کارشناسان اجتماعی بهزیستی ایلام ادامه داد: ازدواج ناآگاهانه به طلاق منجر می شود که برای پیشگیری از این موضوع باید با جدیت کار مشاوره ای بر روی زوج های جوان انجام گردد، متاسفانه هنوز همان فرهنگ سنتی قدیمی در استان ما حاکم است و روابط زوجین قبل از عقد همچنان ممنوع است و تنها آشنایی دوطرف روز خواستگاری و روز قبل از عقد است.

این کارشناس بیان کرد: با توجه به تحقیقات انجام شده در سال ۹۸ یکی از علت های اصلی طلاق در استان ایلام عدم شناخت زوجین از یکدیگر است و این مساله را نشان می دهد که ما خیلی در زمینه فرهنگ سازی و آموزش کم کار کرده ایم و باید نگاه ها به این بخش بیشتر از گذشته معطوف شود.

عبداللهی افزود: هنوز در بین خانواده ها و زوجین، ارجاع به مشاوره و کارشناس کاری بیهوده و کاری خجالت آور تلقی می شود این امر نیازمند فرهنگ سازی است که مشاوره دادن برای کسانی است که مشکلاتی را که خود توان حل کردن آن را ندارند توسط مشاوره انجام گیرد و این امری بدیهی و طبیعی است و نباید از آن فرار کرد.

جدی گرفتن مشاوره قبل از ازدواج راهکاری موثر در کاهش طلاق

کارشناس اجتماعی حوزه بهزیستی استان ایلام تاکید کرد: ازدواج ناآگاهانه به طلاق منجر می شود که برای پیشگیری از این موضوع باید با جدیت کار مشاوره ای بر روی زوج های جوان انجام گردد.

وی افزود: کارشناسان بر این باورند که آموزش مهارت های زندگی و آماده کردن فرد برای شروع یک زندگی مشترک می تواند در موفقیت آن زندگی تاثیر بسزایی داشته باشد و نگذارد زندگی مشترک زوجین دچار آسیب و انحراف گردد.

عبداللهی اضافه کرد: قبل از ازدواج باید جلسات مستمر مشاوره ای برای زوجین به تعداد دفعات بسیار برگزار شود و آنها را برای ورود به یک زندگی مشترک آماده کرد و در تمامی بخش ها باید مشاوره داده شود که بتوانند با شناخت کامل ازدواج آگاهانه داشته باشند.

وی بیان کرد: در رابطه با دگرگونی های اجتماعی و اقتصادی که مشاهده می کنیم همانطوری که میدانیم عوامل اقتصادی یکی از عواملی است که بیشتر مسائل دیگر را تحت شعاع قرار می دهد، الان با اینکه زنان ما مشارکت اقتصادی و تحصیلات بالایی دارند در زمینه اشتغال هم فعال هستند، اما هنوز هم اقتصاد خانواده ها می لنگد یعنی خانواده توانی ندارد که تامین هزینه های یک کودک را برعهده بگیرد و این خود یک معضل بزرگ است.

این کارشناسان اجتماعی بهزیستی ایلام افزود: در واقع آنچه که می بینیم این است که سبک زندگی تغییر کرده است، اگر در گذشته خانواده ها گسترده بودند که فرزندآوری یک ارزش تلقی می شد اما امروز تک فرزندی رواج پیدا کرده و این اقدام تنها به دلیل بالا رفتن کیفیت زندگی، آموزش و تربیت فرزند صورت می گیرد.

وی تاکید کرد: تک فرزندی و کوچک بودن بعد خانوار اقتضا زندگی امروزه و یکی از سبک هایی است که امروزه در بین خانواده ها رواج پیدا کرده است، در واقع تک فرزندی یکی از عوامل است که جمعیت را تهدید می کند طلاق هم مساله ای مهم است و بالا رفتن سن ازدواج هم در پیری جمعیت تاثیر دارد اما این دوعامل طلاق و تک فرزندی از عوامل اصلی است که جمعیت جوانی ما روند رو به کاهش پیدا کند.

تک فرزندی انتخاب اول خانواده‌ها و عاملی برای پیری جمعیت

کارشناس اجتماعی بهزیستی ایلام بیان کرد: همانطور که از نام تک فرزندی برمی‌آید، تک فرزندی به این معنی است که فردی تنها فرزند یک خانواده باشد، در گذشته تک فرزندی چندان مرسوم نبود و هر خانواده معمولا بیش از دو فرزند داشت اما امروزه با تغییر شرایط زندگی، مسائل مالی و اقتصادی، وضع معیشت و شکل زندگی مدرن، تک فرزندی با سرعت زیادی افزایش یافته و والدینی را می‌بینیم که یا قصد فرزندآوری ندارند و یا تنها به داشتن یک فرزند تمایل دارند.

زهرا عبداللهی بیان کرد: در این میان تک فرزند بودن می‌تواند آسیب‌هایی را به دنبال داشته باشد که متاسفانه بسیاری از والدین نسبت به آن آگاهی ندارند و یا بی‌توجه هستند.

وی افزود: در کنار طلاق های رسمی ما شاهد طلاق های عاطفی در جامعه هم هستیم، متاسفانه گسیختگی و تنشی که در بین برخی خانوده ها وجود دارد بیشتر از آماری است که اعلام می شود.

کارشناسان اجتماعی بهزیستی ایلام یادآور شد: وقتی که خانواده متشنج ناآرام باشد و هم برای تربیت فرزند مناسب نیست و هم زوجین تمایلی به فرزندآوری ندارند چرا که وقتی که زوجین همدیگر را قبول و درک نکنند و ارتباطی ارتباطی هم برقرار نشود خواه یا ناخواه هیچ گونه تمایلی به فرزند آوری وجود نخواهد داشت.

وی اضافه کرد: بین زوجین گفتمان وجود ندارد، در واقع گفت و گوی خانواده های بسیار پایین آمده است، اکثر خانواده های ما بین زن و شوهر گفت و گو محور نیستند و همان مقوله ساکت محور حاکم شده است، طبق بررسی های انجام شده زن و شوهرهای ایرانی در طول روز ۲۰ دقیقه با یکدیگر گفت و گو می کنند و این خود یک معظل بزرگ است و باعث ایجاد بسیاری از آسیب ها خواهد شد.

کارشناسان اجتماعی بهزیستی ایلام اظهار کرد:حل این مشکل نیازمند به برنامه ریزی مدون با همکاری دستگاه های فرهنگی و اساتید مجرب است، تشویق که دولت برای فرزند آوری در نظر گرفته شده است همگی مستقل هستند.

عبداللهی گفت: خیلی از مسائل فرهنگی و اجتماعی دیگر هم غیر از مسائل اقتصادی دخیل است نمی توان تنها به اینها اکتفا کنیم و به جامعه تزریق کنیم، در این موضوع، خیلی از آمارها، خشونت های خانگی و نزاع های خیابانی و خیلی از مسائل دیگر چشم پوشی شده است.

وی خاطرنشان کرد: سبک زندگی ایرانی و اسلامی ما طوری بود که خیلی راحت تغییر پیدا کرد و تحت تاثیر فناوری های جدید قرار گرفته است، سبک زندگی ایرانی لازم است برای نسل امروزی ما ترویج شود، چرا که ما قدمت باستانی داریم و ما هم منکر این نیستیم که رشد فناوری باعث تحولات زیادی در بین خانواده ها شده است.

کارشناسان اجتماعی بهزیستی ایلام افزود: امروزه شبکه های اجتماعی به بخشی از زندگی اجتماعی ما تبدیل شده و در بین خانواده ها ورود کرده است، ما وظیفه داریم در بین خانواده ها سبک زندگی ایرانی اسلامی را ترویج کنیم و و سنت های گذشته را با سبک نوین در خانواده ها، احیا کنییم که این خود کار بزرگی است که نیازمند به فرهنگ سازی و اقدامات زیادی است.

عبداللهی با تاکید بر توسعه نهادهای اجتماعی در سطح جامعه، بیان کرد: تربیت فرزندان یک زمانی بر عهده خانواده ها بود، اما امروز دیگر حتی مدارس هم تاثیر خاص و زیادی برروی آنان ندارد و بیشترین تاثیر پذیری را دارند و نمی توان این واقعیت دار انکار کرد.

وی ادامه داد: فضای مجازی و آسیب‌های آن که دامن دانش آموزان را هم گرفته، پرداختن به مسایل امور تربیتی و تربیت اسلامی را پررنگ‌تر از گذشته کرده است و آموزش و پرورش هم در کنار سایر متولیان فرهنگی عزم خود را جزم کرده تا با آسیب‌های اجتماعی مقابله کند.

عبداللهی با بیان اینکه خانواده اولین و مهم ترین عامل تربیت اجتماعی و جامعه‌پذیری کودک محسوب می‌شود، گفت: کودکان و نوجوانان اوقات زیادی را در خانواده سپری می‌کنند، بنابراین این طبیعی است که بیشترین تاثیر را نیز از آن بپذیرند.

ازدواج آسان، مهمترین گام در جوانی جمعیت

مدیر گروه آموزشی معارف اسلامی دانشگاه ایلام افزود: در فرهنگ دینی ما و در آیات قرآن کریم از فرزند به عنوان زینت حیات دنیا یاد شده است، در دین ما فلسفه ازدواج، فرزند آوری است، خداوند برای آنکه نسل بشر قطع نشود یک غریزه در وجود انسان قرار داده است، اما متاسفانه یا به دلیل سیاست های غلط یا دخالت انسان سبب شده این غریزه رشد نکرده و جلوی تکثر نسل گرفته شود.

حجت الاسلام دکتر نبی سبحانی گفت: موضوع پیری جمعیت چندین سال است مورد توجه قرار گرفته و توجه به افزایش جمعیت مطرح است و رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز به این مهم تاکید جدی دارند و در این راستا سیاست‌های افزایش جمعیت را ابلاغ کرده اند.

عضو هیأت علمی دانشگاه ایلام تاکید کرد: ضرورت ازدواج آسان و بهنگام جوانان در جامعه از بحث های مهمی است که امروزه بسیاری از مسوولان و خانواده ها را برای باز شدن معظل به فکر چاره انداخته است. دغدغه اکثر جوانان برای ازدواج تهیه مسکن و اشتغال و دیگر مسائل این حوزه می‌باشد و دولت باید برنامه خود را بری این مقوله ها متمرکز کند.

مدیر گروه آموزشی معارف اسلامی دانشگاه ایلام یادآور شد: جمعیت ما به سمت پیری در حال رشد است و در آینده با پیری جمعیت مواجه خواهیم شد، یکی از راهکارهایی که دولت در پیش گرفته است، تشویق فرزندآوری است و این درست نیست و این مهم باید برروی توجه به پایین آوردن سن ازدواج متمرکز شود چرا که اگر سن ازدواج پایین بیاید و زمینه ازدواج برای جوانان بخصوص برای سن های پایین فراهم شود هم از لحاظ کمیت و هم کیفیت می تواند تاثیر گذار باشد.

سبحانی اضافه کرد: هرچقدر در سن پایینتر جوانان ازدواج کرده و اقدام به فرزندآوری کنند فرزندانشان از لحاظ پزشکی سالم تر خواهد بود نسلی که بین ۲۰ تا ۲۵ ازدواج می کنند فرزندانشان سالم تر هستند و این تاکید اسلام بر ازدواج در سنین کم است.

وی تصریح کرد: الان سن ازدواج در جامعه ما متاسفانه بالا رفته است، اگر دولت سیاست های خود را به جای تشویق های صورت گرفته بر روی بحث آسان سازی مقوله ازدواج متمرکز کند و در این خصوص موانع پیش روی جوانان در حوزه های مسکن، اشتغال و کار را برطرف نماید جوانان دیگر از ازدواج هراسی نخواهند داشت.

عضو هیأت علمی دانشگاه ایلام گفت: اگر چه مشکلات موجود در مسیر ازدواج به طور کامل اقتصادی نیست ولی مسائل اقتصادی در این زمینه نقش تعییین کننده‌ای دارد، تامین مسکن مناسب و برخورداری از شغل مناسب برای یک جوان دم بخت حیاتی است و تا این شرایط در حد متعارف تامین نشود ، امکان ازدواج فراهم نمی شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه ایلام ادامه داد: افزایش ازدواج آسان بسترساز فرزندآوری و مهمترین گام جوانی جمعیت است، به عنوان مثال پسران به دلیل ترس از مهریه بالا و ترس از وجود عدم اعتماد در زندگی به نوعی از تشکیل زندگی هراس دارند و این باعث می‌شود که سن ازدواج بالا رفته و از لحاظ روانی و پزشکی، جوانان از ازدواج فاصله بگیرند.

مدیرگروه آموزشی معارف اسلامی دانشگاه ایلام خاطرنشان کرد: یکی از عواملی که باعث می شود نشست های این چنینی به نتیجه نرسد هرکسی یک عامل را در نظر می گیرد و می گویند عامل اصلی همین است، به عنوان مثال بحران کاهش فرزندآوری را باید کاملا علمی و عقلانی به مردم هشدار دهیم و در این خصوص تحقیقات کامل در تمامی حوزه ها توسط کارشناسان ذیربط و با کار آکادمیک انجام گیرد و بعد میزان تاثیر عوامل بررسی و راهکارها بر اساس آن نتایج ارائه شود.

نهادینه کردن فرهنگ ازدواج آسان و بهبود شرایط اقتصادی، مهمترین مقوله رشد ازدواج و فرزندآوری

به گزارش خبرنگار ایرنا، نکته حائز اهمیت اینکه عمده زوجین جوان فاقد فرزند یا تک و ۲ فرزند مسائل سخت معیشتی و اقتصادی، آینده ای مبهم، گرانی و تورم سنگین حاکم بر جامعه را از دلایل اصلی عدم اقدام برای فرزندآوری بیان می کنند و مشوق های قانون جوانی جمعیت را برای زادآوری ناکافی و فاقد پشتوانه محکم اجرایی می دانند.

شاید اگر چالش های فراروی مسائل اقتصادی و اشتغال مرتفع یا کاهش یابند، بارقه های امید برای ازدواج جوانان و فرزندآوری زوجین نیز پُرسو شود، قانون جوانی جمعیت جامعه را از این رکود دهشتناک و سراشیبی پیرسالی نجات و دوباره خانواده ها به سمت زادآوری سنتی باز گردند.

هستند دختران و پسران زیادی که باوجود سپری شدن چندین ماه و حتی سال از دوران نامزدیشان به دلیل عدم وجود برخی نیازهای اولیه چون شغل و درآمد پایدار، نداشتن خانه یا نرخ بالای اجاره بها، افزایش سرسام آور قیمت جهیزیه، سختگیری بانک ها و بروکراسی پیچیده آنها برای پرداخت وام ازدواج، قیمت گزاف طلا و سکه، هزینه های بالای یک جشن عروسی ساده و دلایل دیگر یا قید ازدواج را می زنند و عروسی نگرفته، جدا می شوند یا امکان رفتن به خانه بخت را ندارند و همچنان در بلاتکلیفی دوران نامزدی مانده اند.

واقعیت این است تا زمانیکه ابعاد اقتصادی، معیشتی، اشتغال، نیازهای اولیه هر زوج نظیر مسکن، جهیزیه ارزان و با کیفیت، مهار گرانی و تورم لاینحل باشد، نباید انتظار داشت جامعه به سمت و سوی ازدواج آسان و فرزندآوری گرایش پیدا کند.

یکی دیگر از چالش های اجتماعی فراروی استان ایلام ازدیاد مهاجرت ساکنان این استان به دیگر نقاط کشور به ویژه تهران است که از دهه ۸۰ به بعد نسبت به دهه های گذشته میزان مهاجرت خانواده ها به خصوص جوانان جویای کار به خارج از استان روندی شتابنده به خود گرفته و این معضل در کاهش آمار ازدواج و موالید استان ایلام تاثیر گذار بوده است.

افزایش تعداد فارغ التحصیلان دانشگاهی و فراهم نبودن فضای اشتغال و درآمد پایدار برای این قشر، زمینه های مهاجرت آنان را به دیگر نقاط کشور و حتی خارج از کشور فراهم کرده است، بیشتر این مهاجرت ها بازگشت معکوس به استان ایلام را در پی ندارد و بایستی در این خصوص نیز چاره ای اندیشیده شود.

باید در کنار اجرای مصوبات قانون جوانی جمعیت، راهکارهای عملیاتی در حوزه این را اجرا و چالش های پیش روی را نیز به طور جدی پیگیری و مرتفع کرد تا جوانان به سمت ازدواج و زوجین به سوی فرزندآوری سوق و رغبت پیدا کنند.

استان ایلام بر اساس آخرین سرشماری صورت گرفته ۶۰۷ هزار نفر جمعیت دارد که ۲۸۵ هزار نفر از این تعداد را زنان تشکیل می دهند.