رخداد لرزه‌ای با بزرگای ۷.۸ ریشتر ساعت ۴:۱۷ بامداد دیروز (دوشنبه، ۱۷ بهمن) جنوب شرق ترکیه را لرزاند. «رومرکز» این زلزله در ۳۷ کیلومتری شهر غازی آنتیپ و مرکز استانی به همین نام تشخیص داده شده است. این زلزله در بخش‌هایی از شمال سوریه و لبنان نیز احساس شد و خساراتی در سوریه به بار آورد. تا لحظه تنظیم این گزارش بیش از ۲ هزار و ۹۰۰ نفر بر اثر حادثه جان خود را از دست داده‌اند، ۱۵ هزار و ۸۳۴ نفر مصدوم شده‌اند و بر اساس اعلام آژانس مدیریت سوانح و حوادث غیرمترقبه ترکیه، ۶ هزار و ۲۱۷ ساختمان در شهرهای زلزله‌زده این کشور تخریب شده است.
در حالی که هنوز میزان دقیق خسارات این زلزله مشخص نیست، کشورهای مختلف آماده ارسال کمک به ترکیه و سوریه و گروه‌های امداد در حال تلاش برای یافتن مصدومان زیر آوار بناهای تخریب‌شده هستند؛ یک پیام توئیتری نیز از یک زلزله‌شناس هلندی در فضای مجازی بارها و بارها بازنشر شده که دو روز قبل پیش‌بینی کرده بود منطقه شاهد وقوع رخداد لرزه‌ای خواهد بود.
موضوع تلاش برای پیش‌بینی زلزله، موضوعی مهم و حساس است که دانشمندان همه کشورها به‌خصوص کشورهای زلزله‌خیز در این زمینه تحقیقات می‌کنند ولی دست‌کم تاکنون راهکار علمی برای این امر پیدا نشده است.
این فرد که خود را وابسته یا عضو یک موسسه تحقیقاتی واقع در هلند در زمینه ارتباط هندسه میدانی (ارتباط اجرام آسمانی با تحرکات لرزه‌ای در زمین) معرفی کرده است، در توئیتی در روز سوم فوریه (جمعه، ۱۴ بهمن) نوشته بود: دیر یا زود این منطقه (جنوب، مرکز ترکیه، اردن، سوریه یا لبنان) محل وقوع زلزله‌ای با بزرگای حدود ۷.۵ ریشتر خواهد بود.
البته که او در این پیام دلیلی برای پیش‌بینی خود ارائه نکرده است، اما اذهان و افکار عمومی به‌ویژه در فضای مجازی به شدت به این موضوع مشغول شده است که آیا واقعا امکان پیش‌بینی زلزله وجود دارد یا خیر. همچنین سوالات دیگری در مورد گسل (شکستگی‌هایی که سنگ‌های دو طرف صفحه شکستگی در برابر همدیگر حرکت کرده باشند. این جابه‌جایی می‌تواند از چند میلی‌متر تا صدها متر باشد. انرژی آزادشده هنگام حرکت سریع گسلهای فعال عامل وقوع اغلب زمین‌لرزه ها است) مسبب زمین‌لرزه شدید ترکیه، دلیل احساس شدن آن در پهنه جغرافیایی وسیعی تا لبنان و سوریه و خسارات و زمان وقوع پس‌لرزه‌ها نیز وجود دارد.
دکتر مهدی زارع روز سه‌شنبه در گفت و گو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد زلزله بامداد دوشنبه (۱۷ بهمن) ترکیه اظهار داشت: دو زلزله مهم روز دوشنبه در این زمینه رخ داد که هر دو در مرز برخورد ورقه (plate) عربی با ورقه آناتولی بود.
وی ادامه داد: این مرز، مرز گسله مهم با جابه‌جایی امتداد لغز چپ‌گرد با مولفه فشاری است که مجموعه گسلهای به طول ۷۰۰ کیلومتر به نام سامانه گسله آناتولی شرقی را شامل می‌شود.
رئیس شاخه زمین‌شناسی فرهنگستان علوم ادامه داد: زلزله ساعت ۴:۱۷ بامداد دوشنبه به وقت محلی با بزرگای ۷.۸ ریشتر به دلیل گسیختگی یکی از گسله‌های این سامانه گسله (fault) رخ داد. البته دقیق نمی‌دانیم کدام گسل بوده است؛ ولی مطمئن هستیم یکی از گسلهای سامانه گسله آناتولی شرقی است.
وی در تشریح زلزله دوم روز دوشنبه نیز گفت: زلزله دوم ساعت ۱۳:۲۶ به وقت محلی و با بزرگای ۷.۵ ریشتر به وقوع پیوست. این گسل که با رخداد زلزله اول تحریک شد، در همان سامانه گسله آناتولی شرقی قرار دارد و احتمالا به دلیل تحریک یکی از گسلهای رده دوم این سامانه با سازوکار امتداد لغز و فشاری، زلزله دوم رخ داد.
زارع در مورد عمق زلزله‌های روز دوشنبه ترکیه نیز گفت: عمق زلزله اول حدود ۲۰ کیلومتری زمین بوده است و زلزله دوم در عمق ۱۵ کیلومتری رخ داد. هم عمق و هم بزرگای قابل ملاحظه هر دو زلزله باعث شد این رخدادهای لرزه‌ای در گستره وسیع جغرافیایی احساس شود.
وقوع زلزله ۷.۸ ریشتری بعد از ۸۴ سال
عضو هیات‌علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی در مورد تاریخچه زلزله‌ها در ترکیه اظهار داشت: زلزله ارزنجان سال ۱۹۳۹ ترکیه با بزرگای ۷.۸ ریشتر نیز تلفات زیادی داشت و بعد از آن از نظر تاریخی زلزله با بزرگای مشابه سراغ نداریم و رخداد لرزه ای روز دوشنبه شدیدترین زلزله بعد از واقعه سال ۱۹۳۹ به شمار می‌آید. شهر ارزنجان که در یک حوضه فروکشش (pull-apart) در محل اتصال سه گسل فعال؛ یعنی گسلهای شمال آناتولی، شمال شرق آناتولی و گسل اواجیک قرار دارد، یکی از خطرناک ترین مناطق لرزه‌زا است. فعالیت‌های لرزه‌ای مهم از جمله رویدادهای ۲۷ دسامبر ۱۹۳۹ (با بزرگای ۷.۸ ریشتر) و ۱۳ مارس ۱۹۹۲ (با بزرگای ۶.۶ ریشتر) به این پهنه مربوط است.
همچنین زلزله سال ۱۱۳۸ حلب که در جنوب پهنه زلزله زده، زمین لرزه اخیر واقع شده بود، یکی از مرگبارترین زمین لرزه‌های تاریخ به شمار می رود. شهر حلب در شمال سوریه بیشترین تلفات را در این زلزله داشت . این زلزله در ۱۱ اکتبر ۱۱۳۸ رخ داد و قبل از آن زلزله‌ای کوچک‌تر در دهم همین ماه رخ داده بود.
زارع ادامه داد: از زلزله حلب اغلب به عنوان سومین زمین لرزه مرگبار در تاریخ پس از زمین لرزه‌های شنسی و تانگشان چین یاد می‌شود. رقم تلفات آن ۲۳۰ هزار نفر گزارش شده است. این زمین لرزه آغاز اولین مورد از دو رشته زمین لرزه شدید در منطقه بود، اکتبر ۱۱۳۸ تا ژوئن ۱۱۳۹ و زلزله‌های شدیدتر بعدی از سپتامبر ۱۱۵۶ تا مه ۱۱۵۹. مجموعه رخدادهای لرزه‌ای اول مناطق اطراف حلب و بخش غربی را در منطقه ادسا (شانلیورفای امروزی) تحت تاثیر قرار داد و در مرحله دوم منطقه ای که شمال غرب سوریه، شمال لبنان را دربرمی‌گیرد و منطقه انطاکیه- (آنتاکیای امروزی، در جنوب ترکیه)- در معرض زمین لرزه‌های ویرانگر قرار گرفت.
وی ادامه داد: این منطقه محل اتصال سه گانه بین ورقه های عربی، اوراسیا و آفریقا و محل بیشتر فعالیت‌های لرزه ای، آتشفشانی و کوهزایی در منطقه و یکی از فعال ترین مناطق زمین‌ساختی در جهان است. کوهزایی در کوه های قفقاز و فلات آناتولی و جابه‌جایی در راستای گسل بحرالمیت در مرزهای تغییر شکل به سمت غرب در امتداد ساحل شرقی دریای مدیترانه از شبه جزیره سینا تا مرز سوریه و ترکیه، نتیجه چنین جابه‌جایی است.
محقق هلندی دلیل علمی برای پیش‌بینی زمین‌لرزه نداده است
عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در مورد پیش‌بینی زلزله ترکیه گفت: این فرد که از نظر علمی هم خیلی شناخته شده نیست پیش بینی کرده که درست است، ولی نمی‌دانیم از نظر علمی هم دلیلی داشته یا خیر، حداقل در توییتی که زده دلیل علمی برای این امر ارائه نکرده است.
زارع ادامه داد: فرانک هوگربیتس (Frank Hoogerbeets)، محقق هلندی ظاهراً زمین‌لرزه ششم فوریه (۱۷ بهمن) را سوم فوریه ۲۰۲۳ پیش‌بینی کرده بود. او نوشته دیر یا زود یک زلزله حدود ۷.۵ متری در این منطقه (جنوب مرکزی ترکیه، اردن، سوریه، لبنان) رخ خواهد داد. موسسه‌ای که وی در آن تحقیق می‌کند، به عنوان یک موسسه تحقیقاتی برای نظارت بر هندسه بین اجرام آسمانی مرتبط با فعالیت‌های لرزه‌ای، در توئیتر توصیف شده است. به هر حال روش او نامشخص است و اینکه کار او را بر پایه روش علمی یا شبه‌علمی بنامیم هنوز زود است. ولی قدر مسلم در مورد زلزله امروز ترکیه پیش بینی او صرف‌نظر از روش، با شانس همراه شده و در این مورد درست جواب داده است.
وی در مورد پس‌لرزه‌ها در این منطقه نیز توضیح داد: منطقه تا مدت ها فعال خواهد بود و باید انتظار پس‌لرزه‌های زیادی را داشت در مورد وقوع زلزله بزرگ مشابه نیز نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی کرد.
نظر شما