نوع پوشش دختران جامعه و نحوه کنشگری گشت ارشاد این روزها نقل محافل جامعه است. دلایل مختلفی از سوی ناظران و کارشناسان برای پدیده «بی‌حجابی» و «بدحجابی» در جامعه مطرح می‌شود، این در حالی است که پژوهش‌های علمی و میدانی دقیقی در این حوزه در سال‌های اخیر از سوی جامعه دانشگاهی کشور انجام شده است.
«مقایسه و رتبه‌بندی عوامل موثر بر انتخاب نوع پوشش دختران» پژوهشی است به قلم «سهیلا حسین‌پور» که در بهار ۱۴۰۱ در فصلنامه مطالعات فرهنگی پلیس منتشر شده و در ادامه شرحی اجمالی از آن ارائه می‌شود.
اکنون سرمایه‌های فرهنگی مربوط به هر شغل و پایگاه اجتماعی تعیین کننده نوع پوشش زنان و دختران است
پوشش به مثابه مقوله‌ای امنیت‌ساز
پوشش ملی مردم از مقوله‌های امنیت اجتماعی محسوب می‌شود. امنیت اجتماعی به عنوان یکی از مولفه‌های اصلی امنیت ملی، بیانگر پیوند و ارتباط تنگاتنگ میان امنیت دولت و جامعه است.
در ارتباط با مساله پوشش، در گذشته، خانواده و پایگاه اقتصادی افراد تعیین کننده بودند، اما در جامعه نوین، مسائلی چون مدرک تحصیلی، درآمد اقتصادی، بهره‌گیری از محصولات فرهنگی و نوع ارتباط فرد با دیگران، به شهروندان اجازه کنش موثر و تاثیرگذاری قابل دیده‌شدن را در زمینه پوشش می‌دهد.
مساله اساسی این است که اکنون سرمایه‌های فرهنگی مربوط به هر شغل و پایگاه اجتماعی تعیین کننده نوع پوشش زنان و دختران است. دخترانِ در حال تحصیل، پرورش‌دهندگان نسل آینده‌اند و در عین حال منبع انسانی بالقوه در توسعه علمی، اجتماعی و فرهنگی کشور محسوب می‌شوند. دانشگاه تقریبا آخرین حلقه‌ای است که دانشجویان دختر و پسر را با نهادهای اجتماعی بزرگتر، یعنی ادارات و مراکز عمده تصمیم‌سازی کشور مرتبط می‌سازد. به همین دلیل، خروجی دانشگاه در طرز زندگی، طرز لباس پوشیدن، سخن گفتن و ارتباطات اجتماعی افراد جامعه نقش بسیار مهمی خواهد داشت.
در این پژوهش، نگارنده به منظور مقایسه و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر انتخاب نوع پوشش دختران با جامعه آماری دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج درپی پاسخ به این پرسش است که چه عواملی بر انتخاب نوع پوشش میان دانشجویان تاثیرگذار است؟ و اینکه آیا تفاوتی بین نظر دختران باحجاب و بدحجاب وجود دارد؟
عوامل تاثیرگذار بر حجاب
مهم‌ترین دلایل پوشش دختران به ترتیب، شامل زیبایی و آراستگی، خانواده، دوستان، مد، دین، عرف جامعه، هنرمندان، دانشگاه و متمایزشدن از دیگران است
بر اساس مصاحبه‌ها و تحلیل داده‌های پرسشنامه‌ها، می‌توان گفت که عوامل متعددی در انتخاب پوشش دانشجویان دختر نقش دارند که شامل عوامل اعتقادی، خانوادگی و تربیتی، سیاسی و امنیتی، فرهنگی، اجتماعی می‌شود. در هر کدام از این عوامل چندین متغیر دخیل هستند و بین نظر دختران باحجاب و بدحجاب تفاوت معناداری وجود ندارد.
یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که مهم‌ترین دلایل پوشش دختران به ترتیب، شامل زیبایی و آراستگی، خانواده، دوستان، مد، دین، عرف جامعه، هنرمندان، دانشگاه و متمایزشدن از دیگران است. بیشترین نوع پوشش دختران دانشجو را مانتو شلوار و مقنعه تشکیل می‌دهد.
در مورد عوامل اعتقادی، دختران دانشجو رتبه نخست را به پوششی جز چادر داده‌اند و به ترتیب عوامل دیگری، مانند میزان سن، اهل نمازبودن، دیندار بودن و اجباری بودن در انتخاب نوع پوشش نقش دارند. بنابراین، جامعه دختران پوشش راحت‌تر را قبول دارند و کمتر در نوع پوشش، دین و اعتقادات را مدنظر قرار می‌دهند.
در عوامل خانوادگی و تربیتی، عامل خانواده (به‌ویژه مادر) تعیین‌کننده نوع پوشش، سپس عرف جامعه، به‌خصوص جامعه محلی و در نهایت قوانین محل کار و دانشگاه بر دختران تاثیر دارد.
در این میان، عوامل سیاسی امنیتی، عامل گشت ارشاد، حراست دانشگاه، قوانین و مقررات دانشگاه، تذکرات عوامل حراست و مقررات استفاده از رنگ خاص در دانشگاه، بیشترین تاثیر را در نوع پوشش دختران نشان داده است.
عوامل فرهنگی به ترتیب، پوشش بازیگران سریال‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان، هنرمندان داخلی ایران، پوشش سایر دختران دانشگاه، دوستان و همسالان، تغییر محیط از دبیرستان به دانشگاه، تبلیغات و مد و عرف بیشترین تاثیر را بر نوع پوشش دارند. بنابراین، الگوپذیری از افراد مشهور، تبلیغات و مد عامل اثرگذار در پوشش دختران است.
در عوامل اجتماعی، مواردی مانند نظرات دوستان و همسالان، پذیرفته‌شدن در جامعه به خصوص جامعه محلی، نوع رشته تحصیلی (هنر، الهیات، پیراپزشکی، علوم تربیتی و ....) ، طبقه اجتماعی، شغل فرد، نوع مکان حضور (مهمانی، پارتی‌ها، عزداری و خیابان) بیشترین تاثیر را بر نوع پوشش دختران دارا است.
در بررسی نوع پوشش دختران باید به تمام عوامل و مولفه‌های متنوع و ظریف آن توجه داشت. لازم است این مساله از سوی مسوولان و معاونت اجتماعی پلیس، مورد توجه قرار گیرد. دختران به مقتضای سنی که در آن قرار دارند و به دنبال جلب توجه، آرمانگرا بودن، هیجانی بودن همیشه در پی انتخاب نوع پوشش و تقلید از افراد مشهور داخلی و خارجی هستند. غفلت از هر مولفه می‌تواند تاثیرات مخربی بر نوع پوشش و رفتار آنان داشته باشد.
دختران به مقتضای سنی که در آن قرار دارند و به دنبال جلب توجه، آرمانگرا بودن، هیجانی بودن همیشه در پی انتخاب نوع پوشش و تقلید از افراد مشهور داخلی و خارجی هستند. از سوی دیگر، مادر و خانواده به عنوان عامل تاثیرگذار در نوع پوشش دختران عمل می‌کنند
از سوی دیگر، مادر و خانواده به عنوان عامل تاثیرگذار در نوع پوشش دختران عمل می‌کنند. بنابراین، مراکز آموزشی و رسانه‌ای می‌توانند با برجسته کردن نقش مادر و تدارک برنامه جذاب و تربیتی برای مادران در هر طبقه اجتماعی، نقش تبلیغات و افراد مشهور خارجی را کاهش دهند و دختران، مادران خود را الگوی خود قرار دهند.
چه باید کرد؟
پژوهش یاد شده، با توجه به نتایج به دست آمده، مواردی را در قالب پیشنهاد جهت بهبود پوشش دختران و زنان جامعه ارائه می‌دهد:
۱-حضور گشت ارشاد در سطح شهر و حراست در سطح دانشگاه، نه تنها در احساس امنیت اجتماعی دختران و زنان تاثیر مثبتی ندارد، بلکه گاهی باعث ایجاد حس ناامنی در آنها نیز می‌شود. به همین دلیل، لازم است عملکردهای گشت ارشاد مورد تجدید نظر قرار بگیرد، به طوری که زنان ودختران احساس کنند گشت ارشاد و ماموران خانم جزئی از آنها هستند و حس اعتماد در آنها تقویت شود.
درواقع هر چقدر محیط زندگی زنان و دختران امن‌تر و حضور و عملکرد گشت ارشاد و حراست دانشگاه بهتر باشد، به همان نسبت دختران در جامعه احساس امنیت خواهند داشت.
۲- بهتر است که منشور جدید پوشش و آراستگی که برای دانشگاه‌ها نوشته شده است، مجدد مورد بازنگری قرار گیرد و استفاده از رنگ‌های پوشش ملایم مورد توجه گیرد.
۳-کنترل و نظارت بر صنعت پوشاک و بازار مد لباس، مانند مانتو و شلوار، شال و روسری می‌تواند بر رواج پوشش مناسب‌تر در مراکز علمی و دانشگاهی منتهی شود. مشارکت دادن هنرمندان و افراد مشهور با معاونت امنیت اجتماعی نیروی انتظامی در جامعه جهت انتخاب پوشش مناسب‌تر خود به دلیل الگوبودن آنها از سوی دختران می‌تواند جامعه را به سمت امنیت اجتماعی هدایت کند.
۴-عملیاتی و کاربردی کردن کارگاه‌های آموزشی در رابطه با پوشش مناسب برای مادران و توجیه کردن خانواده‌ها که پوشش حتی در نوع پوشش محلی، می‌تواند نقش اساسی در امنیت اجتماعی دختران آنها در محیط تحصیل و کاری داشته باشد.
منبع:
سهیلا حسین‌پور، «مقایسه و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر انتخاب نوع پوشش دختران؛ مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج»، فصلنامۀ مطالعات فرهنگی پلیس، دورۀ نهم، شمارۀ اول، پیاپی سی و دوم، بهار ۱۴۰۱
نظر شما