سلامت روان، حلقه مفقوده در زندگی امروز

به گزارش ایرنا، در سال های اخیر بارها بر شعار "انسان سالم، محور توسعه پایدار" تاکید شده است چون جامعه بدون داشتن افراد سالم از حیث جسمی و روانی امکان توسعه و پیشبرد اهداف خود را نخواهد داشت.

موضوع سلامت بهداشت روان در همه سنین امری مهم تلقی می‌شود، تا جایی که هر سال سازمان بهداشت جهانی شعاری متناسب با موضوع مطرح می‌کند تا توجه دست اندرکاران و متولیان امر به آن معطوف می‌شود.

عوامل فیزیولوژیک، استرس‌های محیطی و شغلی، وظایف فزاینده و گاه متضاد، فرسودگی و خستگی، نا امیدی، شرایط مادی، روابط خانوادگی، نقش‌ها و فعالیت‌های اجتماعی، عواملی هستند که در بهزیستی روان ‌شناختی نقش دارند.

سازمان بهداشت جهانی، سلامت را در چهار بعد جسمانی، روانی، اجتماعی و معنوی تعریف کرده و در این میان سلامت روانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا می‌تواند بر سه بعد دیگر سلامت به ویژه جسمانی اثر بگذارد.

 بهزیستی روان ‌شناختی یکی از شاخص‌های ارزیابی سلامت روان است که عامل مهمی در طراوت، شادابی و افزایش عملکرد فردی و اجتماعی به شمار می رود و در پیشگیری از بروز اختلالات روان‌پزشکی نقش مؤثری ایفا می‌کند؛ اما در صورتی که به اندازه کافی مورد توجه قرار نگیرد، مشکلات روانی و رفتاری رو به افزایش خواهد گذاشت.  

خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) قزوین به مناسبت هفته سلامت روان با زهرا غلامرضایی معاون امور پیشگیری بهزیستی استان قزوین پیرامون برنامه‌های این سازمان در حوزه سلامت روان گفت و گو کرده است.

ایرنا. سلامت روان چیست و چه اهمیتی در زندگی دارد؟

بهداشت روان یا سلامت روان به معنی سلامت هیجانی و روانشناختی است، به شکلی که فرد بتواند از تفکر و توانایی‌های خود استفاده کند، در جامعه عملکرد داشته باشد و نیازهای معمول زندگی روزمره را برآورده سازد.

پیشگیری از پیدایش بیماری‌های روانی و سالم کردن محیط روانی از نیازهای اولیه تأمین بهداشت روانی محسوب می‌شود، فردی را که می‌تواند به فشارهای معمول زندگی روزمره غلبه کند و یک زندگی مستقل داشته باشد می‌توان به عنوان یک فرد دارای سلامت روان معرفی کرد.

هدف بهداشت روان یا سلامت روانی، رسیدن به آرامش و رضایت باطن است،"بهداشت روان" تنها به تشریح علت اختلال‌ها نمی‌پردازد، بلکه پیشگیری از ناراحتی روانی به معنای وسیع آن، جلوگیری از وقوع بیمارهای شدید روانی را نیز دنبال می‌کند.

سلامت روان عاملی اساسی و جامع در سلامت و زندگی هر فردی است که می‌تواند زندگی روزمره، روابط و سلامت جسمی فرد ‌را تحت تأثیر قرار دهد.

ایرنا. مهمترین اقدامات بهزیستی استان قزوین در راستای حفظ سلامت روان در جامعه چه بوده است؟

با توجه به اینکه هفته سلامت روان هر ساله در اواخر مهر ماه برگزار می‌شود و شعار امسال هفته سلامت  "سلامت و آسایش روانی برای همه" انتخاب شده و اداره کل بهزیستی استان قزوین به عنوان یکی از متولیان سلامت روان؛ برنامه‌های متنوع و فعالیت‌های گوناگونی را در نظر گرفته است.

هفته سلامت روان فرصتی برای ارتقای آگاهی‌های عمومی مردم در خصوص اهمیت سلامت روان و همچنین تغییر و اصلاح نگرش در خصوص بهداشت روان است.

پس از کرونا میزان استرس‌ها، اضطراب‌ها و تنش‌ها بیش از گذشته افزایش یافت که سلامت روان افراد جامعه را در معرض تهدید قرار داد.

این موضوع ضرورت توجه به دریافت مشاوره‌های روان‌شناختی را بیش از گذشته نشان می‌دهد و یکی از اهداف کلان و حیطه‌های سیاستگذاری در سازمان بهزیستی توجه به بحث بهداشت روان است.

در حال حاضر سازمان بهزیستی استان قزوین با ارائه خدمات گسترده، نقش عمده‌ای در تعدیل فضای روانی و اجتماعی کشور، ارتقای دسترسی به خدمات سلامت روان و تقویت شاخص‌های سلامت روانی اجتماعی ایفا کرده است.

سازمان بهزیستی به عنوان یکی از متولیان اصلی سلامت اجتماعی در جامعه از طریق نیروهای متخصص روانشناس و مشاور در خصوص ارائه خدمات مشاوره و امور روان‌شناختی توسط مراکز دولتی و غیردولتی حضوری و صدای مشاور (۱۴۸۰)، همچنین ارائه آموزش‌های تخصصی زندگی خانواده، آموزش پیش از ازدواج، آموزش‌های مهارت‌های زندگی و بلوغ و نوجوانی اقدامات مؤثری انجام داده است.

همچنین سازمان بهزیستی با ارائه یارانه و  کمک‌ هزینه خدمات مشاوره‌ای به افراد در معرض آسیب یا آسیب‌دیده از قبیل زوجین متقاضی طلاق، معتادین، سالمندان و افراد دارای معلولیت، افراد مورد آزار قرار گرفته همچون همسران و کودکان در راستای ارتقای سلامت اجتماعی و سلامت روان آحاد جامعه به‌صورت تخصصی تلاش می‌کند.

سازمان بهزیستی با راه‌اندازی مراکز متعدد استفاده از کارشناسان خبره در مراکز مشاوره دولتی و خصوصی و مداخلات کارآمد روانشناختی، بهره‌مندی عموم مردم از خدمات رایگان خط صدای مشاور، راه اندازی مراکز سلامت محلی و گروه‌های همیاران سلامت در محلات اقدامات موثری انجام داده است.

ایرنا. چند گروه همیار سلامت روان اجتماعی در استان قزوین فعال است؟

هم اکنون ۱۵ گروه همیار سلامت روان اجتماعی با هدف ارتقای سلامت روانی در اجتماعات محلی قزوین فعالیت می‌کنند و دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی برای تشکیل گروه‌های همیاران سلامت روان اجتماعی به منظور بسط و توسعه نقش مردم و سازمان‌های مردم نهاد در حوزه مشارکت‌های گروهی و رویکرد خیرخواهانه اجتماعی، کمک به توسعه محلی و تقویت نقش فعال مردم و حضور آنها در تصمیم سازی ها و تعیین اولویت‌های زندگی اقدام کرده است.

این گروه‌ها با هدف ارتقای سلامت روان و سرمایه اجتماعی محلی، تقویت رویکردهای تصمیم گیری و حل مساله گروهی در قبال مسائل اولویت بندی شده از طرف مردم تشکیل شده‌اند و گروه‌های همیار با هدف آگاهسازی، اطلاع رسانی و آموزش به مردم محلی و گسترش روحیه مشارکت­ جویی برای شناسایی مسائل و آسیب‌های محله، توانمندسازی اهالی محلات و تسهیل فرآیندهای مشارکتی محلی از قبیل عمرانی، فرهنگی و اجتماعی اقدام می‌کنند.

معاونت پیشگیری در دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی خود، فعالیت‌ها و برنامه‌های دیگری از جمله رصد آسیب‌های اجتماعی، مشارکت اجتماعی نوجوانان ایران و طرح همیار مادر و کودک را هم پیگیری می‌کند.

آسیب‌های اجتماعی امروز تبدیل به یکی از مهمترین چالش‌ها و مسائل در بین خانواده‌ها شده‌اند که امیدواریم با اجرای هر چه بهتر این طرح، این مشکلات را کاهش دهیم.

ایرنا. برنامه روانشناختی این سازمان را توضیح دهید؟

این برنامه در راستای پیشگیری اولیه و ثانویه با ارائه خدمات مشاوره حضوری به مراجعان مرکز مشاوره دولتی و غیر دولتی و همچنین تماس گیرندگان با خط ۱۴۸۰ و همچنین اجرای طرح‌ها و برنامه‌های مختلف در حوزه مشاوره و در راستای پیشگیری و کاهش آسیب‌های اجتماعی، ارتقای سطح سلامت روان افراد جامعه فعالیت می‌کند.

ایرنا. خط مشاوره ۱۴۸۰ چیست و امسال شهروندان چه میزان تماس داشتند؟

مشاوره تلفنی با ذینفعان است که بین تماس گیرنده و مشاور از طریق تلفن صورت می‌گیرد که موجب برطرف کردن نیازهای فوری تماس گیرندگان و باعث تثبیت یا بهبود احساس سلامت روانی افراد می‌شود و مشاور کمک می‌کند تا تماس گیرنده نیازهای خود را مشخص کند، راه حلی برای مسائل خود پیدا کند و توانایی تصمیم گیری در او تسهیل شود.

این خط از هشت صبح تا ۱۲ شب حتی در ایام تعطیل، خدمات مشاوره‌ای به تماس گیرندگان در حوزه‌های مختلف فردی، خانوادگی، تربیتی، تحصیلی، اعتیاد و کرونا ارائه می‌دهد که بیش از ۱۷ هزار تماس تلفنی در ۶ ماه نخست امسال با خط مشاوره ۱۴۸۰ وابسته به این اداره کل در قزوین به ثبت رسیده است.

ایرنا. طرح محب را توضیح بدهید؟

این طرح به منظور پیشگیری و کاهش بروز مشکلات روانی- اجتماعی در بلایای طبیعی تحقق می‌یابد و در اجرای این طرح سعی بر آگاهسازی همگانی با آموزش مهارت‌های زندگی به ویژه مدیریت استرس داریم تا مردم محله به گونه‌ای توانمند شوند و پروژه‌های مدیریت بحران را قبل از حادثه تدوین کنند.

با تشکیل تیم‌های فوریتی داوطلب متشکل از روانشناسان و مددکاران در مواقع بحران به ارائه مداخلات روانشناختی می‌پردازد و این طرح از سال ۸۷ در استان قزوین اجرایی شده و بازدید از محلات آسیب خیز و ارائه آموزش‌ها و ارائه خدمات اولیه مشاوره به افراد آسیب دیده، مشاوره به خانواده‌های مددجویان متوفی از کرونا و ارجاع به مراکز مشاوره و توزیع بسته‌های حمایتی در محلات حاشیه‌ای و کم برخوردار از خدمات این طرح است.

ایرنا. چند مرکز مشاوره حضوری دولتی و غیردولتی در استان قزوین وجود دارد؟

در حال حاضر ۴۹ مرکز مشاوره تحت پوشش بهزیستی استان است که از این تعداد تنها یک مرکز، دولتی و مابقی به صورت غیردولتی فعالیت می کنند و ارائه خدمات مشاوره روانشناختی و روانپزشکی حضوری در حیطه های مختلف از قبیل خانواده، زوج درمانی، گروه درمانی و کودک و نوجوان همچنین اجرای آزمون‌های روانشناختی به مراجعان در مراکز دولتی و غیردولتی جهت پیشگیری از آسیب‌های فردی، اجتماعی و خانوادگی و ارتقای سطح سلامت روان اقشار جامعه صورت می‌پذیرد. 

ایرنا. در خصوص طرح کنترل و کاهش طلاق (سامانه تصمیم) توضیح دهید؟

سازمان بهزیستی کشور در راستای عمل به تبصره بند ۱۶ قانون حمایت از خانواده و نیز ماده ۷۸ و ۱۰۴ برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی و در تعامل با قوه قضاییه و شورای عالی انقلاب فرهنگی سامانه‌ای را با هدف پذیرش و ارائه خدمات مشاوره‌ای به زوجین متقاضی طلاق راه اندازی کرده است.

متقاضیان طلاق باید از طریق سایت زمان http://www.zaman.behzisti.net با توجه به استان و شهرستان محل اقامت خود ابتدا اقدام به ثبت درخواست و گرفتن زمان جهت مراجعه حضوری می‌نمایند.

مراجعین طلاق قبل از ورود به دادگاه خدمات مشاوره‌ای تخصصی دریافت می‌کنند که در آن کارشناسان به صورت مشترک در قالب تیم پنج نفره متشکل از غربالگر، روانشناس، مددکار و مشاور حقوقی و مذهبی واجد الشرایط و مورد تأیید به بررسی اختلالات و مشکلات متقاضیان طلاق در ابعاد گوناگون پرداخته، کار ارزیابی و تشخیص را به انجام رسانده و زمینه‌های ایجاد سازش و حفظ انسجام خانواده را از طریق ارجاع به کارشناسان واجد الشرایط و مورد تأیید مستقر در مراکز مورد تأیید بهزیستی و دادگستری و دریافت خدمات تخصصی و مداخله ایی مشاوره‌ای، مددکاری فراهم می‌کنند.

در صورتی که طلاق آخرین راه حل باشد به منظور کاهش عوارض و آسیب‌های ناشی از آن، توصیه‌ها و رهنمودهای لازم را در رابطه با دوران پس از طلاق، نحوه ارتباط و چگونگی سرپرستی فرزندان پس از طلاق به افراد ارائه می‌نمایند.

ایرنا. طرح غربالگری اضطراب با چه هدفی دنبال می شود؟

طرح غربالگری اضطراب کودکان پنج تا ۶ سال با هدف شناسایی و ارجاع زود هنگام برای مداخله تخصصی و افزایش سطح اطلاعات والدین در خصوص پیشگیری از اضطراب کودکان در دستور کار دفتر مشاوره‌ بهزیستی قرار دارد.

این طرح از سال ۹۳ به منظور سنجش و شناسایی اضطراب در کودکان پنج تا ۶ ساله در پایگاه‌های سیار و ثابت صورت می‌گیرد و موارد مشکوک جهت درمان‌های روانشناختی به مراکز مشاوره و روانشناس کودک ارجاع داده می‌شود.

به علت شیوع ویروس کرونا به صورت مجازی و در سامانه غربالگری اجرا می‌شود و والدین می‌توانند با مراجعه به سامانه مشاوره و تکمیل پرسشنامه اضطراب، فرزند پنج تا ۶ سال خود را مورد ارزیابی قرار دهند همچنین در نیمه نخست امسال بیش از ۵۴۸ نفر در استان مورد غربالگری قرار گرفتند.

ایرنا. در رابطه با طرح پیش از ازدواج بهزیستی توضیح دهید.

این طرح جهت دختران و پسران مجرد در سطح دبیرستان‌ها، دانشگاه‌ها، مراکز آموزشی و محیط‌های مختلف در طول سال در حال اجرا است.

طبق گزارش های دریافتی از مراکز مشاوره با توجه به بالا رفتن دانش جوانان خیلی از آشنایی‌ها منجر به ازدواج نشده و بعضاً هم منجر به انتخاب درست و تشکیل خانواده موفق شده است و باید طرح پیش از ازدواج برای راهنمایی بیشتر آنها اجرایی شود.

بعد از شیوع کرونا، اجرای کارگاه‌های آموزشی این طرح به‌صورت مجازی برنامه ریزی و اجرا شد.

ایرنا. طرح زندگی خانواده (پیشگیری از طلاق) چه نقشی در حوزه سلامت روان دارد؟

این طرح در راستای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در خانواده و نیز ارتقای سلامت روان اجتماعی خانواده شکل گرفته است.

این آموزش پیشگیرانه، شامل بهبود و افزایش آگاهی، اطلاعات و مهارت‌هایی است که با توجه به نقشِ محوری خانواده و با هدف افزایش رضایتمندی و افزایش پایداری خانواده‌ها شکل می‌گیرد.

این طرح برای زوجین در پنج سال اول زندگی (روابط بین همسران)، روابط والد کودک در طول سال در محیط‌های آموزشی، ادارات، شرکت‌ها و مدارس در سطح استان اجرا می‌شود.