«تراویح» آیین ماندگار مردم مهاباد در ماه رمضان

به گزارش ایرنا، ماه مبارک رمضان امسال پس از ۲ سال بیماری همه گیر کووید -۱۹ و دوره پسا کرونا، رنگ و جلوه خاصی به خانه‌های نورانی مردم متدین این منطقه بخشیده و باعث شده دوباره دور هم جمع شده و در آیین‌های این ماه مبارک به صورت جمعی شرکت کردند.

آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در مهاباد از گذشته تا به امروز زبانزد خاص و عام است چرا که وقتی این ماه از راه می‌رسد، ندای «مرحبا مرحبا»، با آهنگ و وزن خاصی در تمام محله‌ها و پشت بام خانه‌ها به گوش رسیده و به این طریق مردم خود را برای ورود به این ماه مبارک آماده می‌کنند.

ماه رمضان از مناسبت‌های مهمی است که مردم کُرد زبان این خطه از دیرباز برای آن ارزش و احترام خاصی قایل هستند و در پایان ماه شعبان پس از غروب آفتاب و رویت هلال ماه با سر دادن ندای صلوات و مرحبا مرحبا حلول ماه رمضان را به یکدیگر مژده داده و آن را تبریک می‌گویند.

گلبانگ مساجد مهاباد در اولین شب رویت هلال ماه نو، طنین انداز نوای مرحبا می‌شود که نوید رسیدن ماه رمضان است، نوای مرحبا شامل اشعاری مذهبی در مدح رسول گرامی اسلام حضرت محمد (ص) است که شنیدن آن از مساجد و تکایا همزمان با اولین شب ماه مبارک آغاز و تا پانزدهم این ماه ادامه دارد.
بانگ مرحبا به معنی خیرمقدم گفتن به ماه مبارک رمضان است که از روز اول تا پانزدهم رمضان در نمازها، ادعیه، شب‌ خوانی و نمازهای مردم خوانده می‌شود و شامل ابیات «مرحبا مرحبا یا شهرالرمضان»، «مرحبا مرحبا یا شهر الخیر و البرکت و الاحسان»، «مرحبا مرحبا یا شهر التسبیح و التلاوت القرآن» است و از پانزدهم تا آخر ماه رمضان نیز بانگ «الوداع» جای مرحبا را می‌گیرد.

در این مناطق مرسوم است که در پایان ماه شعبان و اول ماه رمضان بیشتر مردم از منزل هایشان بیرون آمده و در جاهای مرتفع و پشت بام‌ها، چشم‌ها را متوجه محل غروب خورشید می‌کنند تا هلال ماه رمضان را مشاهده کنند.

آداب و رسوم ویژه رمضان در مهاباد

ماه رمضان در این شهرستان با آداب و رسوم خاصی برگزار می‌شود، یکی از آدابی که مردم این خطه به آن وسیله به استقبال ماه رمضان می‌روند گرفتن روزه در ایام ماه شعبان است بطوریکه برخی از مردم با گرفتن روزه در تعدادی از ایام ماه شعبان به استقبال از ماه رمضان رفته و شماری از مردم نیز بعد از ماه رمضان نیز شش روز از ماه شوال را به غیر از روز عید فطر روزه هستند که به آن اصطلاحا «ششه کان» می‌گویند.

سیمای شب های رمضان در این روزها که همزمان با روزهای آغازین فصل بهار است و به ویژه جنب و جوش مردم قبل از افطار در این خطه بر خلاف سایر شب های طول سال واقعا دیدنی بوده و از شکوه خاصی برخوردارستسیمای شب‌های رمضان در این روزها که همزمان با روزهای آغازین فصل بهار است و بویژه جنب و جوش مردم قبل از افطار در این خطه بر خلاف سایر شب‌های طول سال واقعا دیدنی بوده و از شکوه خاصی برخوردارست در این ایام دسته دسته مردم را در خیابان‌های سطح شهر می‌توان دید که با شور و نشاطی وصف ناپذیر با در دست داشتن نان و سایر مایحتاج افطاری و سحری به سوی منازل خود باز می‌گردند.

این روزها ماه مبارک رمضان به آغازی برای خانه‌تکانی دل‌ها تبدیل شده که کینه‌ها به دوستی و صمیمیت مبدل شده و همه از ماه مهمانی خدا با دعوت از هم در منازل خود با یکرنگی و صداقت و دل پاک پذیرایی می‌کنند و یا با حضور در مساجد دل‌های خود را با یاد خدا صیقل می‌دهند.  

با فروکش کردن موج کرونا و تثبیت شرایط آبی در مهاباد، مردم با فراغ بال بیشتری در آیین‌های ویژه این ایام بویژه آیین‌هایی که در مساجد شهر و روستاها برگزار می‌شود، شرکت می‌کنند.

با شنیده شدن صدای اذان مغرب دیگر از رفت و آمدهای مردم در خیابان‌ها و معابر مهاباد کاسته شده و کسانی هم که در خیابان هستند می‌خواهند با عجله خود را به منزل برسانند.

در ماه رمضان بازار زودتر از ماه‌های دیگر تعطیل می‌شود و معمولا نیم ساعت قبل از اذان مغرب کمتر کسی در خیابان‌ها حضور دارند، بلندگوهای مساجد شروع به پخش کردن مناجات‌ها و دعاهای ویژه این ایام کرده و اعضای خانواده‌ها دور هم بر سفره ‌افطاری می‌نشینند.
برخی از شهروندان پیش از رفتن به منزل ابتدا به مسجد می‌روند و پس از اقامه نماز مغرب به صورت جماعت و افطار کردن روزه خود با کمی آب و چند دانه خرما که توسط خیرین در مسجد گذاشته شده است به منزل می‌روند.

برخی دیگر هم پس از افطار کردن در منزل برای اقامه نماز عشاء و نماز تراویح (یکی از نمازهای اهل سنت که در فقه شافعی در ماه رمضان به صورت جماعت اقامه می‌شود) راهی مساجد می‌شوند.

در قدیم در شهر و به ویژه روستاها رسم بر این بود که یک ساعت قبل از افطار روزه داران با بقچه هایی پر از خرما و یک نوع نان مخصوص (کولیره) به مسجد می رفتند و در مسجد مراسم افطاری را برگزار می کردند که متاسفانه امروزه این رسم تقریبا به دست فراموشی سپرده شده استدر قدیم در شهر و بویژه روستاها رسم بر این بود که یک ساعت قبل از افطار روزه داران با بقچه هایی پر از خرما و یک نوع نان مخصوص (کولیره) به مسجد می‌رفتند و در مسجد مراسم افطاری را برگزار می‌کردند که متاسفانه امروزه این رسم تقریبا به دست فراموشی سپرده شده است و کم تر کسی برای مراسم افطاری به مسجد می‌رود و همگی در خانه‌های خود افطار می‌کنند.

دیدن اقشار مختلف مردم اعم از زن و مرد و پیر و جوان که پس از دوران کرونا شب‌ها با حضور در مساجد و در کنار هم اقدام به بجای آوردن نماز تروایح و سپس خواندن دعا و نیایش‌های این ماه مبارک می‌کنند جلوه‌های زیبایی را از ماه رمضان به نمایش می‌گذارد.

حضور باشکوه مردم در صف‌های واحد در مساجد و صدا دعا و نیایش آنان که از بلندگوهای مساجد پخش می‌شود حال و هوای خاصی به شب‌های مهاباد بخشیده و بی دلیل همه را بسوی راز و نیاز به درگاه پروردگاه باریتعالی می‌کشاند.
مسلمانان اهل سنت این منطقه که به پیروی از دستورات قرآن کریم و پیامبر عظیم الشان اسلام حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی (ص) ماه مبارک رمضان را ماه رحمت و برکت می‌دانند سعی می‌کنند تا با انجام اعمال نیک و عبادات خود از برکات این ماه نهایت استفاده را ببرند.

در شب های پرشکوه ماه مبارک رمضان اقشار مختلف مردم اعم از زن و مرد و پیر و جوان با حضور در مساجد و در کنار هم اقدام به بجای آوردن نماز «تروایح» و سپس خواندن دعا و نیایش‌های این ماه مبارک می‌کنند.

اقامه نماز تراویح 

در طول تاریخ پرافتخار اسلامی مردم مسلمان ایران از مذاهب و فرق مختلف اسلامی همواره در ادای واجبات دینی و فرایض اسلامی پیشرو بوده‌اند و در مسیر پیروی از سیره و سنت رسول الله(ص) و ائمه اطهار(ع) نمونه و الگوی امت اسلامی بوده و هستند.

در این میان مسلمانان اهل سنت ایران در مناطق مختلف بویژه مناطق کُردنشین با خلوص وارادت خاص به پیامبر اکرم ائمه اطهار ابراز ارادت و علاقه خویش به این بزرگواران را در توجه و انجام سیره وسنت آنان بروز داده‌اند.

مسلمانان شافعی مذهب این دیار علاوه بر بجای آوردن واجبات ماه مبارک رمضان حضوری گسترده در احکام و مستحبات این ماه همچون اقامه نماز تراویح دارند.

«تراویح»، لغتی عربی است و به نمازهایی اطلاق می‌شود که اهل سنت در شب‌های ماه رمضان پس از نماز عشاء به جماعت خوانده می‌شود، در بین اهل سنت رسم است که هر شب یک جزء قرآن را در این نمازها تلاوت کنند تا در پایان ماه رمضان، قرآن ختم شود.

هر ساله با حلول ماه مبارک رمضان مناسک و آداب و رسوم مختلفی توسط مسلمانان شافعی مذهب ایران بویژه در استان‌های کُردنشین انجام می‌شود که از جمله این مناسک می‌توان به برپایی نماز مستحبی تراویح در شب‌های رمضان و با حضور گسترده مردم در مساجد اشاره کرد.

نماز تراویح در میان اهل سنت پس از اقامه نماز مغرب و نماز عشاء و به صورت جماعت اقامه می‌شود، اصل این نماز ۲۰ رکعت است که پس از هر ۲ رکعت سلام داده می‌شود، به دلیل اینکه پس از هر ۲ رکعت امام جماعت وقفه کوتاهی برای خواندن دعا و اذکار می‌کند (ترویحه) این نماز به نماز تراویح مشهور شده‌ است.

نماز تراویح در بین مردم اهل سنت مهاباد به تعداد هشت رکعت خوانده می شود که به صورت چهار رکعتی که دعا و اذکار در بین هر چهار رکعت است خوانده می شود و پس از آن نیز سه رکعت نماز وتر اقامه می شود نماز تراویح در بین مردم اهل سنت مهاباد به تعداد هشت رکعت خوانده می‌شود که به صورت چهار رکعتی که دعا و اذکار در بین هر چهار رکعت است خوانده می‌شود و پس از آن نیز سه رکعت نماز وتر اقامه می‌شود.   

نماز تراویح در مساجد اهل سنت در کشورهای مختلف برگزار می‌شود و هر ساله در ماه رمضان جمعیت بسیاری برای شرکت در نماز تراویح مسجدالحرام در مکه و مسجد نبوی در مدینه نیز جمع می‌شوند.

معمولا هر شب پس از به جای آوردن نماز تراویح، امام جماعت مسجد به ایراد سخنرانی می پردازد و مولودی خوانی و اشعار مذهبی نیز توسط گروه دف نوازی اجرا می‌شود.

از نظر اهل تشیع نیز نماز تراویح، همان نماز وتر و یا نماز تجهد است که در کل نافله خوانده شده و در ماه رمضان و دیگر ماه‌های سال به صورت مستحبی و سنت اقامه می‌شود.

نماز تراویح در بین مسلمانان این منطقه از جایگاه والایی در شب‌های ماه رمضان برخوردار بوده و در این نماز بسیاری از مسلمانان فرق دیگر اسلامی همچون مسلمانان اهل تشیع به دلیل قرابت فقهی بسیار بین مذهب شافعی و تشیع حضوری چشمگیر دارند و در این ایام مساجد این مناطق به عنوان مأمنی برای تقریب هرچه بیشتر بین مذاهب اسلامی تبدیل می‌شوند.