این لاله‌های گریان مهربانی را می‌فهمند

نامش لاله واژگون است یا همان اشک مریم، گیاهی با قامت کشیده اما گل سر به ریز با رنگ قرمز و زد و مانند چراغ فروزان زمین‌گَرد، سرش را رو به زمین خمیده کرده است.

عمر او همان است که سعدی بزرگوار گفت:" گل همین پنج روز و شش باشد، وین گلستان همیشه خوش باشد" و تداوم گلهای قرمز و زرد تا پایان فروردین‌ماه است.

اینجا قُرق است، چرا؟ چون سال‌هاست لاله‌های واژگون از سوی برخی از گردشگران از دل خاک‌ کَنده می‌شود و برای نگهداری خانگی از این دشت مادری خویش جدا می‌شود.

اما دو سالی است که قُرق دشت لاله‌های واژگون کوهرنگ چهارمحال و بختیاری به دنبال شیوع ویروس کرونا تا حدودی از تخریب دشت لاله های واژگون جلوگیری کرده است اما هنوز نامهربانی از سوی تعدادی از گردشگران با اشک مریم وجود دارد.

دشت لاله‌های واژگون کوهرنگ رویشگاه اصلی گونه‌های گیاهی لاله واژگون و یکی از جاذبه‌های دیدنی و گردشگری ایران است.

لاله‌های واژگون از خانواده سوسنیان با اسم علمی 'Fritillaria imperialis' است و نوع 'ایمپسریال فرتیال' آن در برخی مناطق جهان وجود دارد، اما گونه 'پرسیکال ' آن مختص ایران به‌ ویژه منطقه چهارمحال و بختیاری است.

لاله واژگون که در زبان محلی گل بگریو(گل گریان)، اشک مریم و گل افسانه‌ای شهرت دارد، در اواخر فروردین‌ماه به گل می‌نشیند و به طور معمول تا اواخر اردیبهشت گل‌های خود را حفظ می‌کند.

محدوده‌ای از دشت لاله شهرستان کوهرنگ در منطقه دوآب صمصامی این شهرستان قرار گرفته و طی مصوبه شماره ۱۵۰ شورای عالی محیط‌زیست در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۷۵ با هدف حفاظت از این گونه گیاهی ارزشمند به عنوان یک اثر طبیعی ملی به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست پیوسته است.

همچنین برای جلوگیری از تخریب لاله‌های واژگون و حراست از این گونه گیاهی نادر، در سال ۹۴ در اقدامی از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، پرونده ثبت جهانی لاله‌های واژگون تدوین شد و این اثر طبیعی در فهرست موقت یونسکو به ثبت رسیده است و در لیست انتظار برای ثبت نهایی قرار دارد.

اما با وجود اهمیت بالای این گونه گیاهی از جهات مختلف علمی، محیط‌زیست و گردشگری در سال‌های اخیر بخش وسیعی از دشت لاله‌های واژگون شهرستان کوهرنگ تخریب و زنگ خطر انقراض این گونه گیاهی ارزشمند به صدا درآمده است.

کاهش مساحت دشت لاله های کوهرنگ 

به گفته برخی از فعالان زیست محیطی و منابع طبیعی محلی، مساحت دشت لاله‌های کوهرنگ از سه هزار و ۶۰۰ هکتار در سالهای گذشته کاهش یافته است و در این میان بوته‌کنی و تخریب انسانی، خشکسالی، آفات و بیماری‌های گیاهی، تغییر کاربری اراضی، کشت زیراشکوب و چرای مفرط دام این گونه گیاهی نادر و ارزشمند را تهدید می‌کند.

دشت لاله‌های کوهرنگ در ۲ منطقه رویش دارد، یک منطقه در ارتفاعات زردکوه و نزدیکی روستای فخرآباد قرار دارد که ثبت ملی شده است و منطقه دیگر که برای بازدید عموم آزاد است در ۱۲ کیلومتری شهر چلگرد و در مجاورت روستای دیمه قرار دارد.

ثبت اثر ملی طبیعی لاله های واژگون کوهرنگ از سال ۷۵

اثر طبیعی لاله واژگون از سال ۱۳۷۵ به عنوان اثر ملی ثبت شده است و جزو یکی از مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار گرفته و تحت حفاظت قرار می‌گیرد.

این منطقه در ارتفاعات بین ۲۵۰۰ تا ۲۸۰۰ در دامنه‌های کوه میلی در جنوب رشته زردکوه واقع شده است و دسترسی به منطقه تنها از طریق راه خاکی روستای فخرآباد و سپس حدود ۲ ساعت پیاده‌روی از این محل امکان‌پذیر است.

منطقه به صورت گودالی نه چندان بزرگ میان کوه است که به آن چال روغنی نیز گفته می­‌شود و آب­‌های حاصل از بارندگی‌های اطراف را به خود جذب می کند ولی منبع آبی دائمی در آن وجود ندارد و  اثر طبیعی، ملی لاله واژگون به چشمه، قنات و آبراهه دسترسی ندارد  و تنها منبع آبی آن نزولات جوی است.

شاید قُرق دشت لاله منجر به افزایش تراکم آن شود

از دو سال گذشته قرق دشت لاله‌ها در دستور کار قرار گرفت و در طول این ۲ سال با ارزیابی‌های انجام شده به نظر می‌رسد تراکم لاله‌ها در وضعیت بهتری قرار گرفته و اگر این قرق چند سال ادامه یابد می‌توان به حفظ و افزایش تراکم این لاله‌های واژگون امیدوار شد.

دشت لاله‌ها، امسال ورود ممنوع است

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری از ممنوع شدن ورود گردشگران به منطقه دشت لاله های واژگون کوهرنگ خبر داد و گفت: این طرح به منظور حفظ پوشش گیاهی لاله واژگون و جلوگیری از تخریب بی‌رویه بر اثر ورود بازدیدکنندگان در منطقه اجرا می‌شود.

اصغر احمدی افزود: اجرای اقدامات پیشگیرانه در جهت ممنوع شدن ورود بازدیدکنندگان به دشت لاله های واژگون در دست اقدام است و در صورتی که افراد بازدیدکننده به چیدن گل و یا پیازچه لاله در منطقه اقدام کنند و یا در دشت ورود پیدا کنند برابر قانون با آنها برخورد خواهد شد.

به گفته وی، هم‌اکنون دشت لاله‌های واژگون یک هزار هکتار وسعت دارد که ممنوعیت ورود بازدیدکنندگان به این دشت در شورای حفظ حقوق بیت‌المال استان تصویب شده است.

به گزارش ایرنا، کوهرنگ در ۹۰ کیلومتری مرکز چهارمحال و بختیاری قرار دارد.