هند و پاکستان - نخستین سالگرد خاموشی غرش آتش بارها در خط کنترل کشمیر

هند و پاکستان - نخستین سالگرد خاموشی غرش آتش بارها در خط کنترل کشمیر # اسلام آباد، خبرگزاری جمهوری اسلامی 03/09/83 خارجی.سیاسی.پاکستان.هند.آتش بس. نخست وزیران پاکستان و هند روز چهارشنبه در شرایطی در دهلی نو مذاکره کردند که دو کشور در آستانه نخستین سالگرد آتش بس در خط کنترل کشمیر قرار داشتند و مردم دو کشور نیز در یک سال اخیر شاهد تحولات بسیاری در روابط دوجانبه و کاهش تنش میان این دو همسایه درگیر دارای توان تسلیحات اتمی بوده اند. "میر ظفرالله خان جمالی" نخست وزیر وقت پاکستان سال گذشته آتش بس یک طرفه ای را به مناسبت حلول عید فطر که مصادف با شش دی ماه بود در سراسر خط کنترل کشمیر اعلام کرد. این پیشنهاد با استقبال طرف هندی مواجه شد و از آن هنگام موردی از نقض آتش بس در طول این خط گزارش نشده است. اما هنوز یک ماه از خاموش شدن غرش آتشبارهای دو کشور نگذشته بود که نخستین گزارشها از وضعیت جدید در این خط که مرز موقت دو کشور را تشکیل می دهد، منتشر شد. گزارش های رسانه ای در پاکستان حاکی از آن بود که ارتش هند با اغتنام از فرصت ایجاد شده اقدام به احداث موانع و حصار کشی در طول خط کنترل کشمیر کرده و پاکستان نیز متقابلا به شورای امنیت سازمان ملل در این زمینه اعتراض کرده است. دهلی نو نیز با طرح این ادعا که مبارزان مسلح کشمیری از خاک پاکستان و با عبور از خط کنترل اقدام به حمله در کشمیر تحت کنترل هند می کنند از ایجاد این موانع برای جلوگیری از "دهشت افکنی فرامرزی" دفاع کرده است. خط کنترل، منطقه تقسیم شده و مورد منازعه کشمیر را به دو بخش تقسیم می کند که دو سوم آن در کنترل هند قرار دارد و بقیه آن توسط پاکستان اداره شده و "جامو و کشمیر آزاد" نام دارد. سازمان ملل نیز این خط را مرز موقت میان دو بخش کشمیر می داند و ناظران خود را برای جلوگیری از نقض مقررات موجود در سراسر این خط مستقر کرده است.
هند و پاکستان از بدو استقلال از استعمار انگلیس در سال 1326 هجری شمسی تاکنون سه بار جنگیده اند که دو بار آن بر سر مساله کشمیر بوده است. آتش بس در خط کنترل در آذر سال 1382 در شرایطی اعلام شد که در بهار همان سال"آتل بیهاری واجپایی" نخست وزیر هند پس از دوسال تنش فزاینده، در بازدید از منطقه کشمیر شاخه زیتون را به سوی پاکستان دراز کرد و پیشنهاد عادی سازی روابط دو کشور را داده بود. پیش از آن، روابط پاکستان و هند در دسامبر 2001 میلادی پس از حمله افراد مسلح به پارلمان هند در دهلی نو و متهم شدن اسلام آباد به حمایت از گروههای مسلح رو به وخامت گذارده بود و متعاقبا دوکشور با افزایش استقرار نظامیان در مرز، سفیران خود را از دهلی نو و اسلام آباد فراخواندند. با بالاگرفتن تنش، ارتباطات هوایی، جاده ای، ریلی و دریایی میان دو کشور نیز قطع شده و احتمال بروز چهارمین جنک میان دو قدرت اتمی منطقه افزایش یافته بود. با اینحال، در پی پیشنهاد واجپایی، روابط دوکشور بتدریج روند عادی شدن را طی کرد به گونه ای که پیش از اعلام آتش بس توسط جمالی، سفیران دو کشور بار دیگر در پایتخت کشور مقابل مستقر شده بودند و مذاکرات برای از سرگرفتن ارتباطات حمل و نقل و مسافری نیز در جریان بود. پاسخ متقابل پاکستان به شاخه زیتون هند که در شکل اعلام یکطرفه آتش بس بود، همچنین یک ماه پیش از آن صورت گرفت که نشست سران اتحادیه همکاری منطقه جنوب آسیا "سارک" در اسلام آباد برگزار شود. برگزاری این اجلاس بدلیل تنش میان هند و پاکستان به تاخیر افتاده بود و در مقطع زمانی مذکور همه نگاهها متوجه حضور یا عدم حضور نخست وزیر هند در نشست سران سارک بود. سارک در دهه 1980 میلادی به منظور ارتقای همکاری میان کشورهای منطقه جنوب آسیا و بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی مردم این منطقه تاسیس شد ولی بنابر دلایلی از جمله بحران در روابط هند و پاکستان از رسیدن به این اهداف بازماند. علاوه بر پاکستان و هند، بنگلادش، مالدیو، نپال، سریلانکا و بوتان اعضای این اتحادیه هستند. درنهایت، واجپایی در نشست سران سارک در اسلام آباد شرکت کرد و در حاشیه این اجلاس با ارتشبد "پرویز مشرف" رییس جمهوری پاکستان دیدار کرد که منجر به صدور بیانیه ای درخصوص اعلام موافقت دوطرف برای آغاز مذاکرات رسمی برای حل تمام اختلافات از جمله مساله جامو و کشمیر شد. براساس این بیانیه، دور اول مذاکرات رسمی میان مسوولان دوکشور از بهمن ماه سال گذشته درباره مسایل مختلف از جمله همکاریهای امنیتی، مبارزه با مواد مخدر، اعتمادسازی هسته ای، مسایل بازرگانی و اقتصادی، و مساله کشمیر آغاز شد و در نهایت به دیدار قایم مقامان وزارت خارجه و وزیران خارجه دو کشور در شهریورماه سالجاری منجر شد. پیش از آن نیز وزیران خارجه پاکستان و هند در حاشیه دو اجلاس منطقه ای در خارج از این دو کشور دیدار کرده بودند. در تابستان سال جاری تحولی غیرمنتظره در هند رخ داد که در ابتدا موجب نگرانی جامعه بین الملل شد. ولی پس از آنکه رهبری دولت جدید هند در پی انتخابات پارلمانی به حزب کنگره رسید، و حزب حاکم بهارتیا جانتا به حاشیه قدرت رانده شد، رهبران حزب کنگره و دولتمردان جدید هند تصریح کردند که به فرآیند مذاکرات صلح با جدیت ادامه خواهند داد و بدین ترتیب ابرهای تردید از آینده مذاکرات دو کشور کنار رفت. انتظار می رود دور دوم مذاکرات مسوولان دو کشور از اواسط آذرماه جاری با تشکیل نشست هایی میان مسوولان راه آهن، گارد ساحلی، حمل و نقل جاده ای، تجاری، مرزبانان و کارشناسان نظامی و سیاسی درباره اقدامات اعتمادآفرین اتمی و غیر اتمی در هند و پاکستان آغاز شود. این مذاکرات به دیدار قایم مقامان وزیران خارجه دو کشور پیش از پایان سال جاری میلادی خواهد انجامید. سفر هفته اخیر "شوکت عزیز" نخست وزیر پاکستان به هند که با عنوان رییس دوره ای سارک شاید از این لحاظ که در آستانه این مذاکرات صورت گرفت، حایز اهمیت بود اما همانگونه که انتظار می رفت، پیشرفت مهمی در فرآیند صلح دو کشور ایجاد نکرد. وی اختلاف بر سر مساله کشمیر را همچنان مانع اصلی بهبود روابط دو کشور اعلام کرد و خواستار افزایش سطح مذاکرات دوجانبه از سطح کنونی وزیران خارجه شد. پاکستان خواستار انعطاف متقابل هند درقبال حل پایدار مساله کشمیر شده و حتی هشدار داده است، چنانچه دولتمردان دهلی نو بر موضع سنتی خود مبنی بر اینکه کشمیر بخش جدایی ناپذیر خاک هند است، اصرار کنند، اسلام آباد نیز بر مصوبات سازمان ملل که خواهان انجام همه پرسی درباره تعیین آینده سیاسی منطقه کشمیر است، پافشاری خواهد کرد. پاکستان همچنین خواستار مشارکت رهبران مردم کشمیر در مذاکرات صلح با هند شده و آنها را یکی از طرفهای اصلی مذاکرات می داند. بدینسان، نمی توان پیش بینی کرد که دو کشور در آینده نزدیک موفق به حل مساله کشمیر شوند و مردم هند و پاکستان و اهالی کشمیر بتوانند ثمرات فرآیند جاری مذاکرات صلح را بزودی مشاهده کنند. "نتوار سینک" وزیر خارجه هند که سالجاری برای شرکت در همایش وزیران خارجه سارک به اسلام آباد سفر کرده بود، در پاسخ به سوال خبرنگاری که از وی درباره پیش بینی وی از سرنوشت مذاکرات صلح پرسید، چنین پاسخ داد: با کمال احترام باید بگویم، شما بدنبال خبر می گردید، ولی ما بدنبال راه حل هستیم.
آساق/س ح/235/1382/405/شبک