مشارکت حداکثری مردم در انتخابات که نشانه اعتماد عمومی به اجرای درست این فرایند به عنوان ابزار دموکراسی است، به افزایش اقتدار و امنیت داخلی و بین‌المللی می‌انجامد و پشتوانه‌ای بی‌بدیل برای تصمیمات و سیاستگذاری‌های کلان در کشور محسوب می‌شود. در همین پیوند باید گفت که بسترسازی برای مشارکت فعال جامعه در انتخابات از مهم‌ترین وظایف نهادهای مسوول و دست‌اندر کار امر انتخابات از جمله شورای نگهبان، وزارت کشور، رسانه‌ها بویژه صدا و سیما و نهادهای قضایی و انتظامی طی روزهای منتهی به دوم اسفندماه بوده است.
نگرانی‌هایی که پیش از انتخابات رخ نمود
یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها برای افزایش میزان مشارکت در انتخابات ایجاد فضای رقابتی در آن است. ایجاد چنین فضایی بی‌شک نیازمند ورود نامزدها از جناح‌ها و جریان‌های سیاسی مختلف به فضای رقابت است. اگر روند هر انتخاباتی به گونه‌ای پیش رود که برخی جریان‌های سیاسی و حامیان آنان از حضور در آن دلسرد شوند، ممکن است شاهد ریزش مشارکت در انتخابات شویم. مانع‌تراشیِ بدون منطق برابر مشارکت فعال و آزادانه احزاب و گروه‌های سیاسی و برخورد سلیقه‌ای با جناح‌های مختلف در جریان انتخابات، می‌تواند ضمن بر هم زدن فضای گرم و رقابتی در انتخابات، جمعیت قابل توجهی را نسبت به حضور در این تصمیم‌گیری سرنوشت‌ساز ملی با تردید مواجه کند. از این‌رو، حاکم بودن نگاه برابر و عادلانه نسبت به گروه‌های مختلف سیاسی در نهادهای متولی امر انتخابات است که مردم را از وجود عدالت انتخاباتی مطمئن کرده و آنان را به حضور پرشور در انتخابات تشویق می‌کند.
در جریان بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات برخی چالش‌ها در این زمینه به‌چشم آمد؛ موضوعی که نگرانی‌هایی را در خصوص میزان مشارکت مردم در انتخابات یازدهمین دوره مجلس رقم زد.
«علی مطهری» نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی که خود از رد صلاحیت‌شدگان انتخابات یازدهمین دوره مجلس است، در بیانیه‌ای در این‌باره با اشاره به عدم احراز صلاحیت مجددش در انتخابات، نسبت به تهدید کیان کشور با روند فعلی ردصلاحیت‌ها هشدار داد و در عین حال مردم را به شرکت فعال در انتخابات دعوت کرد.
در بیانیه علی مطهری آمده است: از آن جهت که با این نگاه شورای نگهبان آزادی بیان محدودتر و نقش مردم در تعیین سرنوشت‌شان کمرنگ‌تر می‌شود، برای آینده انقلاب اسلامی نگران شدم.
در بخش دیگری از این بیانیه می‌خوانیم: مردم عزیز و فهیم ایران را به شرکت فعال در انتخابات مجلس یازدهم دعوت می‌کنم. مشارکت بالا در این انتخابات پیام خوبی برای دنیا خصوصاً آمریکا و اروپا و صهیونیسم دارد و می‌تواند کمک موثری برای حل مشکلات اقتصادی و سیاسی ما در شرایط ویژه امروز کشور باشد. هر مقدار مشارکت بالاتر باشد افراد کارآمدتری وارد مجلس می‌شوند و مجلسی واقعی‌تر و شبیه‌تر به ملت خواهیم داشت.
پیوند مطالبات و مشارکت سیاسی
برآورده نشدن انتظارات و مطالبات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در یک جامعه، یکی دیگر از موانع مشارکت گسترده در انتخابات است. اگر چه حضور در امر انتخابات حق هر شهروند و در کشور ما از نگاه دینی تکلیف به شمار می‌آید اما باید پذیرفت برآورده‌نشدن انتظارات جامعه در برخی زمینه‌ها، می‌تواند بر انواع مشارکت اعم از سیاسی و اجتماعی اثرگذار باشد.
در این زمینه، «عباسعلی کدخدایی» سخنگوی شورای نگهبان که در جریان رد صلاحیت‌های مربوط به انتخابات ۹۸ با نقدهایی روبرو شد چند روز پیش در یادداشتی بر لزوم رضایتمندی جامعه برای حضور فعال در انتخابات تاکید کرد و نوشت: پیش‌زمینه تحقق مشارکت حداکثری در انتخابات، افزایش امید مردم به آینده کشور و کارآمدی نهادهای دولتی و دستگاه‌های اجرایی است. اگر مردم از عملکرد دستگاه‌های اجرایی ناراضی باشند و وعده‌های گذشته مسوولان و منتخبان خود را محقق شده نبینند، از امید آنان به نقش صندوق‌های رأی در تغییر وضع موجود کاسته می‌شود و مشارکت لطمه می‌بیند. به نوشته کدخدایی، کارآمدی دستگاه‌های اجرایی، اهتمام مسوولان به حل مشکلات اقتصادی و معیشتی، جدیت در مبارزه با فساد و بی‌عدالتی و رسیدگی به وضع محرومان و مستضعفان از دیگر عوامل اصلی افزایش مشارکت در انتخابات است.
انتخابات یازدهم و باز هم نقش کم‌رنگ احزاب
حضور تعیین‌کننده احزاب در انتخابات که برخی آنها را کارگزاران دموکراسی می‌دانند، یکی از مولفه‌های مهم در ایجاد انتخابات رقابتی است.
احزاب به عنوان تشکل‌هایی که تاثیرگذاری فراوان در فرایندهای سیاسی چون انتخابات دارند، نقش پررنگ و بی بدیلی در ایجاد رقابت و شور انتخاباتی ایجاد می‌کنند. به باور برخی کارشناسان و اندیشمندان عرصه سیاست با وجود آنکه نزدیک به صد سال از فعالیت نخستین احزاب در ایران می‌گذرد، این سازمان‌های سیاسی در کشور ما همچنان نتوانسته‌اند کارکرد مناسبی داشته باشند و آنگونه که باید دیدگاه‌ها و مطالبات مردم را در بزنگاه‌های سیاسی چون انتخابات نمایندگی کنند چرا که احزاب در ایران بنا به برخی دلایل سیاسی و اجتماعی تکامل چندانی نیافته‌اند.
«هادی خانیکی» روزنامه نگار و استاد علوم ارتباطات در مقاله‌ای در این زمینه می‌نویسد: ایران حداقل در یکصد سال اخیر به ضعف جامعه مدنی در سطح اجتماعی و به ضعف تحزب در سطح سیاسی گرفتار بوده است.
برخی نیز چالش‌های سیاسی چون کم‌توجهی مسوولان به تحزب‌گرایی را از جمله موانع رشد احزاب در کشور می‌دانند.
«قدرتعلی حشمتیان» رییس پیشین خانه احزاب ایران و دبیر کل حزب «مستقل و اعتدال» چندی پیش در گفت‌وگویی رسانه‌ای، در پاسخ به اینکه چرا احزاب نتوانسته‌اند به جایگاه واقعی خود در نظام سیاسی کشور دست یابند، اظهار داشت: پاسخ را باید در کم توجهی مسوولان به اهمیت تحزب جستجو کرد. متاسفانه باید گفت به‌رغم اینکه امام خمینی (ره) در سال‌های نخست انقلاب به تحزب اعتماد و با شکل‌گیری احزاب موافقت کردند، همچنین به‌رغم اینکه مقام معظم رهبری خودشان دبیر کل حزب جمهوری اسلامی بودند و به حزب اعتقاد دارند و بزرگانی چون آیت الله هاشمی رفسنجانی به تحزب اعتقاد داشتند، به رغم اینکه «حسن روحانی» شخص رییس جمهوری و دیگر دوستان در حزب بودند و با حزب بالا آمدند، اما باید گفت در عمل احزاب در کشور ما به خاطر شیوع شعارگرایی به حاشیه رانده می‌شوند.
«الیاس حضرتی» نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی نیز بر این باور است که شکل نگرفتن احزاب قوی در ایران به نبود حمایت‌های رسمی باز می‌گردد. وی به‌تازگی در این‌باره در سخنانی که از سوی خبرگزاری «خانه ملت» منتشر شد، گفت: نظام حزبی مکمل نظام پارلمانی است اما متاسفانه در کشور ما به رسمیت شناخته نشده است. در شرایط کنونی ساختار حکومتی نسبت به احزاب دید خوشبینانه‌ای ندارد، بنابراین حکومت اعتمادی برای شراکت احزاب در این ساختار ندارد، در صورتی که استقرار نظام حزبی و مجلس حزبی و دولت برآمده از حزب، مسئولیت امور تقنینی و اجرایی متوجه یک حزب یا ائتلافی از چند حزب می‌شود.
با وجود این دغدغه، نگرانی و محذوراتی که از آن یاد شد، قرار است خروجی انتخابات امروز نمایندگانی باشند که خواست‌های ملت در یازدهمین مجلس شورای اسلامی را نمایندگی کنند. با وجود برخی نارضایتی‌ها و بسیاری از مشکلات، شرکت مردم در انتخابات می‌تواند گامی در مسیر تحقق دموکراسی و انتخاب نمایندگانی باشد که به سلیقه و خواست آحاد جامعه نزدیک‌ترند.
نظر شما