یک سال و نیم پیش در اسفندماه ۱۳۹۶ خبر ساخت سریالی با عنوان خورشیدهای سه‌گانه درباره زندگی سه شاعر نامدار از اهالی شیراز، سعدی، خواجوی کرمانی و حافظ اعلام شد.
این سه شاعر مثلث ارزشمند شعر و ادب فارسی را درشیراز تشکیل می‌دهند. سعدی در انتهای بولوار بوستان، خواجوی کرمانی در ورودی شمالی شیراز موسوم به تنگ الله اکبر و حافظ در چهارراه حافظیه همگی در دامنه کوه‌های شمال شرق شیراز حامل بخش مهمی از تاریخ ادبی ایران هستند که از سویی با عرفان و از دیگر سو با غزل پیوند خورده‌اند و از منظری تاریخی نیز بازه زمانی حمله مغولان تا حکومت خاندان اینجو و حمله تیمور به شیراز را در بر می گیرند که از سیاه‌ترین و پرماجراترین دوران‌های تاریخ فارس به‌شمار می‌رود.
روایت‌ها و قصه‌ها و حتی افسانه‌ها به دلیل جایگاه اسطوره‌مانند این سه شاعر، حتی در برخی کتاب‌ها و آثار ادبی موثق نیز نفوذ یافته است و علاقه‌مندی مردم به دانستن و شناختن این شخصیت‌ها باعث شده است تا جای خالی اثری سینمایی و تلویزیونی درباره این شخصیت‌ها همواره احساس شود.
مدیرکل صدا و سیمای فارس در آن زمان عنوان کرد که تهیه کنندگی این سریال بر عهده بخش خصوصی است و قرار است با استفاده از ظرفیت‌های استان فارس و شیراز و نیز با بهره‌گیری از استعدادیابی بومی در میان عوامل تولید، ساخته شود. محمدتقی سهرابی همچنین از آغاز پژوهشی سخن گفت که توسط گروهی از دانشگاهیان در زمینه‌های مختلف با محوریت رشته زبان و ادبیات فارسی و توسط چهره‌های سرشناس این حوزه برای آغاز پروژه صورت خواهد گرفت.
کمی بعد و در ۲۰ اردیبهشت ۹۸ نشست گروه پژوهش مجموعه خورشیدهای سه‌گانه در شیراز برگزار شد. در این نشست استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز، کاووس حسنلی به عنوان مدیر گروه پژوهشی این پروژه اعلام کرد که از دل این سریال دستکم ده اثر پژوهشی رده اول حاصل خواهد شد؛ افزون بر این تولید نرم‌افزار پژوهشی خورشیدهای سه‌گانه نیز از دیگر نوآوری‌ها در ساخت این سریال قلمداد شد.
هم‌اکنون، پس از به اتمام رسیدن مرحله پژوهش اثر، مجموعه‌ای ۱۱ جلدی با عنوان "دو سده سخنوری" به‌مثابه دانشنامه‌ای کاربردی درباره این سه شاعر نامدار آماده شده است که قرار است در مراسم یادروز حافظ رونمایی شود.
این اثر در مرکز حافظ شناسی – کرسی پژوهشی حافظ طراحی شده و به همت تعدادی از استادان و پژوهشگران صاحب‌نظر تالیف و به همت نشر خاموش منتشر شده است.
پژوهشی که یک‌بار مصرف نیست
سرویراستار و ناظر علمی مجموعه دو سده سخنوری دوشنبه ۱۵مهرماه درگفت‌وگو با ایرنا، درباره این اثر عنوان کرد: از زمانی که مسئولیت علمی این پژوهش را پذیرفتیم، بر ضرورت پژوهشی مستقل، دقیق، علمی، گسترده و همه‌جانبه برای این‌گونه آثار تأکید داشتیم؛ از همین رو با بسیاری متخصصان و صاحب‌نظران گفت‌وگو کردیم تا نقشه راه را تدوین کنیم.
کاووس حسنلی ابراز داشت: امکان بهره‌گیری از پژوهش‌های پیشین و استفاده از آن‌ها برای بازتولید متنی تازه وجود داشت؛ اما تصمیم بر آن شد که کاری متفاوت صورت پذیرد تا دستاورد این پژوهش به سرنوشت پژوهش‌های یک‌بار مصرفی که برای سریال‌ها و فیلم‌های دیگر انجام گرفته، دچار نشود.
مدیر مرکز حافظ‌شناسی از بهره‌گیری از توان پژوهشگرانی سخن گفت که تحقیقاتی را انجام دادند که هم برای تدوین فیلم‌نامه و ساخت این سریال مناسب باشد و هم به مرجعی جامع برای هرگونه تحقیق و بهره‌برداری دیگر بدل شود.
به گفته این استاد ادبیات دانشگاه شیراز در این صورت حتی اگر تهیه‌کنندگان و سازندگان فیلم به هر دلیل از تصمیم خود بازگردند و ساخت این سریال و فیلم به نتیجه نرسد، مجموعه‌ای از کتاب‌های ارزشمند تولید شده است که به مردم فرهنگ‌ور کشور پیش‌کش می‌شود.
حسنلی فرایند نگارش این دانشنامه را چنین تشریح کرد: برای کمک به فیلم‌نامه‌نویس،کارگردان و سازندگان مجموعه نمایشی یادشده باید اطلاعات مورد نیاز بر اساس منابع معتبر (قدیم و جدید) گردآوری، بازخوانی و تدوین می‌شد.
وقتی تاریخ و ادبیات به هم می‌پیوندند
وی افزود: در همین راستا بررسی تحولات سیاسی و اجتماعی در سده‌های هفتم و هشتم، یعنی دوران زندگی سعدی، خواجو و حافظ و بازنمایی تصویری نزدیک به واقعیت از جامعه در این دو قرن با شناسایی و معرفی طبقات مختلف جامعه و چگونگی ارتباط آن‌ها با یکدیگر صورت گرفت تا از این راه، چگونگی ارتباط شاعران سه‌گانه با طبقات و گروه‌های مختلف جامعه، به‌ویژه دستگاه‌ها و خاندان‌های حکومتی، روشن‌تر شود.
سرویراستار مجموعه دو سده سخنوری با بیان اینکه بازشناسی سیر زندگی هریک از این سه‌سخنور نامی با دوره‌بندی آن و معرفی شخصیت‌های ادبی، علمی، دینی، فلسفی، عرفانی و... که با این شاعران هم‌دوره بوده‌اند مرحله بعدی پژوهش بوده است، بررسی جغرافیای تاریخی شهرهای شیراز و کرمان در سده هفتم و هشتم اعم از بازارها، محله‌ها، مساجد، مدارس، بیمارستان‌ها، زیارتگاه‌ها و... و نیز عناصر گوناگون فرهنگ مردم شیراز و کرمان در سده‌ی هفتم و هشتم را از دیگر موارد مورد بررسی در این پژوهش عنوان کرد.
حسنلی بیان کرد: با توجه به آنچه یاد شد، بر آن شدیم مجموعه کتابی را طراحی کنیم؛ حتی اگر سفارش‌دهندگان با چنین اقدامی موافق نباشند.
به گفته این ادب پژوه حاصل نهایی این تحقیق علمیِ ادبی‌تاریخی در یازده جلد، کتاب‌هایی با عناوین تاریخ اجتماعی شیراز در سده‌های هفتم و هشتم، تاریخ تحولات سیاسی‌اجتماعی کرمان در عصر خواجو، تدبیر و شمشیر؛ شیراز کانون مهم سیاسی و نظامی در سده‌های هفتم و هشتم هجری، جغرافیای تاریخی شهر کرمان در دوران میانه: عصر خواجو، جغرافیای تاریخی شیراز در سده‌های هفتم و هشتم، زندگی حافظ شیرازی؛ بر پایه‌ی اشعار نشانه‌دار تاریخی دیوان، زندگی خواجوی کرمانی، زندگی سعدی شیرازی، فرهنگ عامه در آثار خواجوی کرمانی، فرهنگ مردم شیراز در دوره‌ی سعدی و حافظ، کتیبه‌ی شکسته؛ شناخت‌نامه‌ی مختصر بزرگان نامدار شیراز و فارس در سده‌های هفتم و هشتم هجری شده است.
این آثار را گروهی از پژوهشگران ادبیات فارسی و تاریخ دانشگاه‌های شیراز، کرمان، تهران، مرودشت و یاسوج تدوین کرده‌اند، بدین‌ترتیب هادی پیروزان، دانش‌آموخته تاریخ دانشگاه شیراز، جمشید روستا، عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه شهید باهنر کرمان، سیدابوالقاسم فروزانی، استاد گروه تاریخ دانشگاه شیراز، مصطفی ندیم، عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه شیراز، منصور پایمرد، حافظ‌پژوه و مدرس کلاس‌های مرکز حافظ‌شناسی، محمدصادق بصیری، استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه باهنر کرمان، نازنین غفاری دکترای ادبیات فارسی، جواد بشری، عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران، محمدرضا صرفی، استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان، فرزانه معینی، مدینه کرمی و انسیه هاشمی قلاتی، دانش‌آموختگان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز، ابراهیم اکبری، عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، مهدی فاموری، عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی یاسوج به نگارش این دانشنامه اهتمام ورزیدند.
حسنلی بیان کرد: پس از پایان‌یافتن تحقیقات، گزارش همه پژوهش‌ها که در قالب کتاب تهیه شده بود، بررسی و برای تکمیل کار و ارزیابی به داوران متخصص سپرده شد؛ سپس مؤلفان متن‌ها را بر پایه پیشنهادهای اصلاحی داوران بازخوانی و اصلاح کردند.
وی ادامه داد: امروز که این پژوهش ارزنده سامان یافته و با همه دشواری‌ها و فراز و فرودهایش به پایان رسیده است، بسیار خوشبخت و خرسندم که با تلاشی دوساله مجموعه‌ای از آثار ارزشمند، همچون دانشنامه‌ای کاربردی، فراهم آمده و در اختیار خوانندگان و خواهندگان آن قرار گرفته است.
۲۰مهرماه هر سال با عنوان یادروز حافظ در تقویم ملی کشور ثبت شده است و در ۳۰ کشور جهان برنامه‌هایی به پاسداشت این شاعر بزرگ برگزار می‌شود.
۹۸۸۵ /۱۸۷۶
