به گزارش ایرنا شامگاه یکشنبه در نشست خبری با عنوان "تأثیر دانشگاه در رفع مشکلات محیط زیستی"، دکتر عبدالحسین پری زنگنه، دکتر عباسعلی زمانی، دکتر یونس خسروی، دکتر آزاده توکلی و دکتر جابر اعظمی از اعضای هیأت علمی گروه علوم محیط زیست دانشگاه زنجان و رضا رمضانی از فعالان محیط زیست، پیرامون مسائل مختلف از جمله مشکلات ناشی از احداث برخی سدها، جانمایی برای انتقال پسماند شهرک صنعتی روی و نیتراته شدن آب‌های زیرزمینی در زنجان به ارائه نقطه نظرات خود پرداختند.
** از نظر علمی وجود برخی سدها توجیه پذیر نیست
دکتر عبدالحسین پری زنگنه، عضو هیأت علمی گروه علوم محیط زیست دانشگاه زنجان با بیان اینکه مسائل سد و سدسازی فقط منحصر به استان زنجان نیست، گفت: در این زمینه بررسی شرایط کلی آب و هوایی لازم است.
وی ادامه داد: به طور کلی در مناطق آب و هوایی خشک، در تعریف مزیت‌هایی که برای سدها عنوان عنوان می‌شود، صداقتی وجود ندارد و معمولاً از ناحیه احداث سدها مشکلات عدیدهای پیش می‌آید.
دکتر زنگنه با بیان اینکه در کل در جایی که تبخیر بیشتر از بارندگی است، سدسازی کار عاقلانه ای به نظر نمی‌رسد، اظهار داشت: ما در ایران سالانه حدود یک هزار و ۲۵۰ ملی متر تبخیر داریم و این در حالی است که به طور میانگین فقط ۲۵۰ ملی متر بارندگی در کشور وجود دارد، و در این شرایط به هیچ وجه جمع کردن آب در سدها منطقی نیست.
وی افزود: اجداد ما یاد گرفتند که همه منابع آبی را زیر زمین منتقل کنند تا تبخیر نتواند آن را از بین ببرد، قنات‌ها نمونه بارز این فعالیت‌ها بود و نیز آبخیز داری نیز از ترفندهایی است که در این زمینه انجام می‌شود.
اگر مدیریت صحیحی در استفاده از کودهای شیمیایی در زمین کشاورزی نشود آلودگی ناشی از استفاده غلط از آنها، منشاآلودگی های بیشتر خواهد شد. عضو هیأت علمی گروه علوم محیط زیست دانشگاه زنجان مشکل گفت: مشکل دیگر، زلزله است، کشوری که ۹۵ درصد آن در معرض احتمال وقوع زلزله است و هر ۷ تا ۱۰ سال یک بار یک زلزله بالای هفت ریشتر را تجربه می‌کند، با دقت بیشتری باید به سد و سدسازی در آن توجه شود.
وی ادامه داد: ما زمانی سراغ احداث سدهای مرتفع رفتیم که در دنیا این نحوه سدسازی کنار گذاشته شده است، چرا که تجربه نشان داده که سدها و بندهای کوچک می توانند هم ارزان تر و هم آثار زیست محیطی زیان بار کمتری در پی داشته باشند.
دکتر زنگنه افزود: پدیده نشست زمین و ایجاد فرو چاله که در ایران ۱۰ برابر میانگین جهانی اعلام شده است، از نشانه های افت سطح آب های زیر زمینی است که در نتیجه جمع کردن آب در سطح اتفاق افتاده است.
وی پیرامون جابجایی روستاهایی که در زمان احداث برخی سدها زیر آب می‌روند نیز گفت: تجربه و مطالعات نشان داده است این جابجایی‌ها برای جوامع محلی نتایج مطلوبی در پی ندارد.
دکتر زنگنه اظهار داشت: موضوع دیگر این است که ظرفیت‌های سدهای ما خیلی بیشتر از میزان بارندگی‌ها است و نیازی به سرمایه گذاری برای افرایش ظرفیت در آنها نیست بنابراین در احداث سدها باید به نکته توجه جدی شود.
این عضو هیأت علمی گروه علوم محیط زیست دانشگاه زنجان تاکید کرد: می‌توان با در نظر گرفتن موارد ذکر شده، سدسازی شاید فقط برای یک عده که شاید دنبال منافع شخصی خود هستند، می‌تواند مثمر ثمر باشد و از از نظر علمی نمی‌شود وجود خیلی از سدها را توجیه کرد.
وی به نیتراته شدن آب‌های زیرزمینی در اثر استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی در کشاورزی اشاره کرد و اظهار داشت: برای استفاده از کودهای شیمیایی در زمین‌های کشاورزی نیاز به بررسی‌های خاک شناسی است که تا تعیین شود چه مقدار کود برای زمین نیاز است ولی در عمل شرایط به گونه‌ای است که کشاورزان فکر می‌کنند هر چه کود به زمین بدهند محصول بیشتر و سالمی را برداشت می‌کنند.
وی خاطر نشان کرد: اگر مدیریت صحیحی در استفاده از کودهای شیمیایی در زمین کشاورزی نشود آلودگی ناشی از استفاده غلط از آنها، منشأ آلودگی‌های بیشتر خواهد شد.
** باید از ادامه کارهای غلط و غیر اصولی در سد سازی جلوگیری شود
دکتر عباسعلی زمانی به وقوع سیل‌های گسترده در اوایل سال جاری در کشور اشاره کرد و گفت: خیلی‌ها در این شرایط اظهار کردند که اگر ما سد نداشتیم سیل بیشتر از اینها خسارت می‌زد، باید پرسید که با کدام داده یک عده چنین حرف‌هایی می‌زنند.
خوب نیست به سد سازها مجال بدهیم تا از آب گل آلود سیل امسال ماهی بگیرند و دولتی‌ها هم نباید در چنین فضای احساسی شرایط را تحلیل کنند و سنگ بنایی بگذارند برای ادامه کارهای غلطی که تا حالا در سدسازی اتفاق افتاده است. وی افزود: اتفاقاً من این فرضیه را مطرح می‌کنم که کل به وجود آمدن سیل‌های امسال نتیجه عواقب سد سازی بوده است، چرا که اگر ما سدسازی را با آن عجله و سرعت در کشور نداشتیم، شاید آن قدر سیل هم نداشتیم.
دکتر زمانی با بیان اینکه ما از سدسازی درست و اصولی حمایت می‌کنیم، تصریح کرد: اتقاقی که در اخبار سیل امسال در نقاط مختلف کشور مشاهده شد این بود که دبی خروجی سدها بیشتر از دبی ورودی به آنها بود و به این نکته باید توجه شود.
وی افزود: با پیشرفتی که در دانشگاه‌ها داریم، خوب نیست به سد سازها مجال بدهیم تا از آب گل آلود سیل امسال ماهی بگیرند و دولتی‌ها هم نباید در چنین فضای احساسی شرایط را تحلیل کنند و سنگ بنایی بگذارند برای ادامه کارهای غلطی که تا حالا در سدسازی اتفاق افتاده است.
این عضو هیأت علمی گروه علوم محیط زیست دانشگاه زنجان تصریح کرد: باید به این پرسش، هم دستگاه‌های مرتبط اجرایی و هم دانشگاه‌ها پاسخ بدهند که آیا سد سازی به این اندازه در کشور درست بوده؟
وی در بخش دیگری از سخنان خود به لزوم بهره گیری از ظرفیت دانشگاه‌ها در حل مسائل اشاره کرد و گفت: با تمام تلاش‌هایی که در گروه علوم محیط زیست دانشگاه زنجان درباره بررسی مسائل در استان انجام می‌شود، ولی در طرح‌هایی که برای دستگاه‌های اجرایی ارسال می‌کنیم، مشاهده می‌شود که طرح یک دانشگاهی که کیلومترها دورتر از استان است، پذیرفته می‌شود ولی طرح دانشگاه زنجان مورد تأیید واقع نمی‌شود؛ این برای ما عجیب است که حتی نظارت بر طرح‌های حوزه محیط زیست را هم به دانشگاه زنجان در استان محول نمی‌کنند.
دکتر زمانی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع انتقال پسماند شهرک صنعتی روی زنجان اشاره کرد و افزود: حل مشکل پسماند، راه‌های متعددی دارد و انتقال آن به مثابه یک جراحی است، در حالی که روش‌های بهتری برای مهار آسیب‌های پسماندهای دپو شده وجود دارد.
** به محیط زیست به عنوان موضوعی حاشیه‌ای نگاه می‌شود
دکتر جابر اعظمی با بیان اینکه مقوله محیط زیست در ایران به عنوان موضوعی حاشیه است انگاشته می‌شود، گفت: دانشگاه زنجان در حوزه آموزش و پژوهش در زمینه مسائل محیط زیست با قوت وارد شده است و در این مسیر دستاوردهای خوبی دارد.
وی با بیان اینکه زنجان دومین استان معدنی کشور است، اظهار داشت: در این حوزه البته چالش‌ها و مسائل مختلفی داریم.
دکتر اعظمی به مسائل حوزه سدسازی اشاره کرد و گفت: ما مخالف سد سازی نیستیم، مخالف تولید و اقتصاد و توسعه نیستیم، ما می‌گوئیم سد سازی در جای درست، با نگاه پایدار بخش، طولانی مدت و با محورهای توسعه پایدار باشد.
وی به موضوع انتقال پسماند شهرک صنعتی روی زنجان اشاره کرد و اظهار داشت: اول از همه باید یک ارزیابی جامع باید داشته باشیم که صنعت سرب و روی را در استان داشته باشیم یا نه؟ یعنی از نظر اقتصادی برای ما صرفه دارد یا نه؟؛ پس از آن باید مکان یابی دقیق انجام دهیم که کجا باید آلودگی و پسماندش را دفع کنیم.
** لزوم توجه به مؤلفه‌های علمی و اجتماعی در جانمایی برای دفع پسماند روی
دکتر یونس خسروی با بیان اینکه هدف از تشکیل گروه علوم محیط زیست در دانشگاه زنجان پرداختن به مباحث و مسائل این حوزه است، گفت: این گروه از زمان فعالیت خود نقش پر رنگی را در ارتقای فرهنگ محیط زیستی در جامعه به ویژه در زنجان داشته است.
وی افزود: مزیت گروه علوم محیط زیست دانشگاه زنجان این است که اعضای هیأت علمی آن از تخصص‌هایی متعدد و مختلفی هستند و همه مسائل و مباحث در این گروه در قالب‌های مختلف همچون پایان نامه‌های دانشجویی مورد بررسی و واکاوی قرار داده می‌شود.
دکتر خسروی به موضوع انتقال پسماند سرب و روی شهرک صنعتی روی زنجان اشاره کرد و افزود: مکان یابی و دفن پسماند مهمترین فرآیند تصمیم گیری در خصوص پسماندهای خطرناک و ویژه است.
وی ادامه داد: در سال‌های قبل شاید دانش کافی و فناوری لازم برای مکان یابی بهینه برای دفع پسماند نداشتیم، ولی امروزه از طریق فناوری‌های مثل سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی ایرادات و کاستی‌ها برطرف شده است.
این عضو هیأت علمی گروه علوم محیط زیست دانشگاه زنجان خاطرنشان کرد: در جانمایی محل دفع و انتقال پسماند روی به مؤلفه‌های مختلف فنی، علمی و اجتماعی باید توجه ویژه ای شود.
** صنایع می‌توانند خیلی از معضلات محیط زیستی را حل کنند
دکتر آزاده توکلی گفت: بزرگ‌ترین مشکلی که در بحث‌های محیط زیستی در کشور داریم این است که در این حوزه با آدم‌هایی مواجهیم که خودشان را به خواب زده‌اند و نمی‌خواهند واقعیت‌ها را بپذیرند.
وی افزود: ایران کشوری در حال توسعه است و مسیری که امروز آن را طی می‌کنیم کشورهایی شاید بیش از ۵۰ سال پیش آن را طی کردند و تجربه‌هایی آنها برای ما قابل مرور کردن است.
این عضو هیأت علمی گروه علوم محیط زیست دانشگاه زنجان گفت: اگر سد سازی از یک جایی به بعد در دنیا متوقف شد، چه دلیلی داشت؟ اگر ذغال سنگ کنار گذاشته شد، چرا این اتفاق افتاد؟ متأسفانه ما می‌خواهیم خودمان از نو یک چیزی را تجربه کنیم و این بزرگ‌ترین عیب است.
بزرگ‌ترین مشکلی که در بحث‌های محیط زیستی در کشور داریم این است که در این حوزه با آدم‌هایی مواجهیم که خودشان را به خواب زده‌اند و نمی‌خواهند واقعیت‌ها را بپذیرند. وی بیدارسازی را کار اصلی دانشگاه عنوان کرد و افزود: ما نمی‌توانیم بگوییم سرب و روی باید تعطیل شود، چرا که به هر حال این امکان خدادادی است که در منطقه وجود دارد و البته معضلات محیط زیستی هم خواهد داشت.
دکتر توکلی با بیان اینکه در دنیا معضل محیط زیستی ای وجود ندارد که راهحلی نداشته باشد، اظهار داشت: صنایع با هزینه نه چندان زیاد می‌توانند خیلی از معضلات محیط زیستی را حل کنند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به آلودگی‌های هوا ناشی از فرسودگی خودروها به ویژه ناوگان فرسوده حمل و نقل عمومی در زنجان اشاره کرد و گفت: آلودگی‌های هوایی از این طریق در زنجان ایجاد می‌شود کمتر از سرب و روی نیست ولی به دلیل باد خیز بودن منطقه بخش از آلودگی از منطقه دور می‌شود.
** به جای سد سازی، الگوهای بهتری می‌توانیم داشته باشیم
رضا رمضانی، فعال محیط زیست با بیان اینکه سد سازی به خودی خود یک اشتباه نیست، گفت: سد سازی یک تکنولوژی قدیمی با ایرادهای زیاد است که در برخی جاها ناچاریم از آن استفاده کنیم به شرط آنکه بروز رسانی و بهسازی‌ها در حوزه اجرا رعایت شود.
وی ادامه داد: باید به این نکته توجه داشته باشیم در خیلی از جاها سد سازی مضر است و این موضوع را مطالعات و داده‌های مشخص نشان می‌دهند.
رمضانی با بیان اینکه به جای سد سازی الگوهای بهتری می‌توانیم داشته باشیم، گفت: مساله اینجاست که همچنان که در خودرو سازی عده‌ای به دلیل سودهای وحشتناک اجازه طرح راهکارهای دیگر را نمی‌دهند، در حوزه سد سازی نیز همین طور است و عده‌ای اجازه نمی‌دهند راه‌های ارزان قیمت با کارکردهای خوب خودش را نشان دهد.
این فعال محیط زیست اظهار داشت: سد "تالوار" قرار بود سالانه ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب تنظیمی را ارائه دهد، ولی از سال ۹۲ تا کنون و با این بارندگی‌های زیاد امسال، میزان ذخیره مخزن آن تنها به ۱۹۰ میلیون متر مکعب رسیده است، این یعنی اینکه در مطالعه این سد اشتباه محاسباتی انجام شده است.
در نگاه محیط زیستی منافع عموم و همه نسل‌ها مد نظر است و این نگاه با نگاه سودمحور و تکنوکراتیک سازگار نیست. وی ادامه داد: درباره سد "مشمپا" نیز داده‌های مشخصی وجود دارد که آب این آن نه می‌تواند مورد استفاده صنعت باشد و نه قابل استفاده در کشاورزی و شرب است ولی با این وجود خیلی‌ها دنبال این هستند که این سد ساخته شود؛ این در حالی است که راه حل های ساده‌تری هم برای تأمین آب در منطقه وجود دارد.
رمضانی افزود: در سد "گلابر" نیز اکنون مرگ ماهی‌ها اتفاق افتاده، در حالی که در سال ۹۵ در یکی از جلسات پیرامون این سد، این هشدار داده شد که میزان آلودگی‌های نیتروژنی در مخزن سد گلابر به حد اشباع رسیده است ولی با این وجود برخی مسئولان اجرایی اصرار داشتند در این سد پرورش ماهی در قفس راه اندازی کنند.
وی ادامه داد: واقعاً این اصرارها از کجا می‌آید؟ چرا علم ناباوری در سیستم‌های اجرایی ما همچنان وجود دارد؟
رمضانی در خصوص سد "مراش" نیز گفت: این سد قرار است طبق اهداف اعلام شده در حد سه تا چهار میلیون متر مکعب آب شرب برای مردم ماهنشان تأمین کند در حالی که در همان منطقه به صورت آبرفتی ۴۶ میلیون متر مکعب آب با کیفیت آشامیدنی وجود دارد.
این فعال محیط زیست به لزوم توجه رسانه‌ها به دغدغه‌های محیط زیستی اشاره کرد و گفت: در نگاه محیط زیستی منافع عموم و همه نسل‌ها مد نظر است و این نگاه با نگاه سودمحور و تکنوکراتیک سازگار نیست.
۳۰۸۸
نظر شما