الماس هاي درخشان در خاك نصف جهان

به گزارش ايرنا، بناهاي تاريخي متعددي در اصفهان وجود دارد كه شماري از آنها به عنوان ميراث تاريخي در يونسكو به ثبت رسيد، ميدان نقش جهان يكي از بزرگترين ميدان‌ هاي دنياست و نمونه برجسته اي از معماري اسلامي است كه توسط يونسكو به عنوان ميراث جهاني ثبت شده‌ است.
اما علاوه بر آثار تاريخي و طبيعي كه در اصفهان وجود دارد، اين شهر به لحاظ فرهنگي ظرفيت بسياري براي گردشگري دارد، از جمله اين ظرفيت ها مي توان به مقبره بزرگاني اشاره كرد كه در گوشه گوشه شهر اصفهان پراكنده و گاهي ناشناخته براي مردم و گردشگران، در دل خاك نصف جهان آرميده اند.

** علامه مجلسي
علامه محمد باقر بن محمد تقي بن مقصود علي مجلسي اصفهاني معروف به مجلسي دوم يا علامه مجلسي از بزرگ ترين علماي شيعه بود. او در سال 1037 ه.ق در اصفهان متولد شد و از كودكي نزد پدرش، محمدتقي مجلسي به تعليم پرداخت. او در همه علوم زمان خود نظير فقه، اصول، كلام، حكمت، رجال و حديث تبحر داشت.
محمدباقر مجلسي در زمان شاه سلطان حسين، شيخ الاسلام اصفهان و ناظر بر امور مذهبي شهر بود.
وي چهل سال (1070- 1110 ه.ق) امام جمعه اصفهان بود. علامه مجلسي در 27 رمضان 1110 يا 1111 ه.ق درگذشت و در كنار قبر پدرش مجاور مسجد جامع به خاك سپرده شد.
شماري از آثار وي عبارتند از: مرآت العقول، شرح چهل حديث، حيات القلوب، عين الحيات و مشكوة الانوار.
كتاب بحارالانوار او دايرةالمعارف شيعه است.

** كمال ‌الدين اسماعيل
كمال ‌الدين ‌اسماعيل‌ فرزند ‌جمال ‌الدين محمدبن ‌عبدالرزاق ملقب به'خلاق‌المعاني' از شاعران و قصيده‌ سرايان بزرگ سبك عراقي در شعر فارسي در قرن هفتم ه- ق است كه روزگار را در مدح اكابر اصفهان و شاهان معاصر خود گذرانيد.
وي كه در سال 568 قمري چشم به جهان گشود، در كودكي فنون و رموز شاعري را از پدر خود عبدالرزاق اصفهاني آموخت و همانند پدر به سرودن قصيده در مدح شاهان پرداخت.
كمال‌الدين دوره‌ي وحشتناك حمله مغول را به تمامي درك كرد و قتل عام مغول را '633 ه- ق' در اصفهان به چشم خود ديد و دو سال بعد به دست مغولي كشته شد.
از شاعران ايراني، حافظ شيرازي حق كمال را ادا كرده است. حافظ با اينكه كمتر از گذشتگان خود نام برده ولي بيتي از كمال اسماعيل را در اشعار جاودانه خود آورده و به نام كمال نيز اشاره كرده است.
ديوان كمال در سال 1348 به تصحيح استاد حسين بحرالعلومي چاپ شده و در حال حاضر كم‌ياب است.
به دليل وجود مقبره كمال در اصفهان، دو خيابان در اصفهان به نامش وجود دارد، خيابان كمال و خيابان كمال اسماعيل.
آرامگاه كمال الدين اسماعيل در اصفهان خيابان كمال در پارك كمال است كه متاسفانه اكثر وقت ها بسته است و گاهي شخصي به نام دايي برات، براي نظافت درب را باز مي كند.

** ابوعلي سينا
ابوعلي حسين بن عبدالله بن سينا (در حدود 370 بخارا - 428ﻫ.ق همدان) حكيم، فيلسوف، طبيب و دانشمند بزرگ ايراني از جمله بزرگاني است كه بعدها موثرترين چهره در علم و فلسفه جهان اسلامي شد و القابي مانند شيخ الرئيس، حجه الحق و شرف الملك را دارا شد.
مهارت ابن سينا در پزشكي و معالجه حاكم آن وقت، موجب شد تا مورد محبت وي واقع شده و در دربار موقعيت بسيار خوبي پيدا كند. اما به سبب آشفتگي اوضاع سياسي در ماوراء النهر، ناچار به ترك بخارا به مقصد جرجانيه و سپس گرگان شد. وي در فاصله سال 405 و 406 هجري قمري به ري رفت. در اين مدت ابن سينا در دربار فخرالدوله در ري ماند و سپس از آنجا براي ديدار يكي ديگر از فرمانروايان اين خاندان، شمس الدوله عازم همدان شد.
در همدان ابن‌سينا توانست شمس الدوله بيمار را معالجه كند و به دليل اين حسن خدمت چنان عزتي يافت كه منصب وزارت به وي محول گرديد.
پس از مرگ شمس الدوله چون از ادامه خدمت در منصب وزارت خودداري كرد، او را به زندان افكندند.
در زندان كتاب مشهورش «شفا» را نوشت. پس از مدتي توانست از زندان فرار كرده و با لباس درويشي از همدان بگريزد. ابن سينا از همدان به اصفهان آمد.
در اين شهر مورد توجه علاءالدوله قرار گرفت و مدت پانزده سال با آسايش خاطر در اين شهر زندگي كرد. او در اين مدت، چندين كتاب مهم نيز نوشت و حتي موفق به ساخت يك رصدخانه شد. اما اين آسايش براي او موقتي بود، زيرا اصفهان يكبار در معرض حمله مسعود غزنوي فرزند سلطان محمود غزنوي قرار گرفت و در اين حمله بعضي از آثار مهم اين حكيم بزرگ از ميان رفت و اين امر ضربه بزرگي براي وي بود و علاوه بر آن، بيماري قولنج نيز آزارش مي داد.
و بالاخره به دليل همين بيماري در سال 428 هجري در سن پنجاه و هفت سالگي دارفاني را وداع گفت.
در مورد محل دفن او در ميان مورخين و صاحب نظران اختلاف است. پاره اي مدفن او را اصفهان در يكي از محله هاي اطراف خيابان ابن سينا مي دانند.

** بقعه بابا قاسم
يكي از عرفا و زهاد مشهور كه در اوائل قرن هشتم هجري در اصفهان زندگي مي كرد بابا قاسم اصفهاني است كه پس از چند قرن مزار او همچنان زيارتگاه مردم اصفهان است. (كلمه بابا از قرن هشتم تا دهم هجري براي عرفاي صوفيه به نشانه احترام استفاده مي شد)
بابا قاسم در مدت حيات در شهر اصفهان با عزت و احترام زندگي مي كرد و در مدرسه اي كه در محله طوقچي به نام او ساخته بودند تدريس مي كرد.
پس از درگذشت او مريدان و شاگردانش وي را نزديكي مدرسه اش به خاك سپردند و يكي از شاگردان به نام سليمان ابي الحسن طالوت دامغاني بر مزار او مقبره و آرامگاهي بنا كرد.
گنبد بقعه هرمي شكل 8 ترك است كه هر دو ترك آن با خط بنائي و كاشي معرق لاجوردي بر زمينه آجري اسماء الهي منقوش است.
كتيبه اي كه در قسمت فوقاني نماي خارجي سر در مقبره نصب شده بيانگر تعميراتي است كه در سال 1044 هجري مقارن سلطنت شاه صفي به وسيله شخص نيكوكاري به نام آقازمان در گنبد انجام گرفته است. بر در چوبي مقبره نيز با خط ثلث برجسته عبارات مذهبي منقوش است.
داخل بنا شبستان نفيس و بي نظير مقرنس كاري شده و گنبدهاي آن داراي دو كتيبه كاشي معرق همراه با عباراتي از قرآن مجيد است.

** آرامگاه خواجه نظام الملك (دارالبطيخ)
بناي آرامگاه خواجه نظام الملك در منطقه احمد آباد اصفهان و در كوي دارالبطيخ قرار دارد. در اين آرامگاه به جز مقبره خواجه نظام الملك مقابر تني چند از شاهان و شاهزادگان سلجوقي وجود دارد كه به نظر مي رسد اين مقابر متعلق به ملكشاه سلجوقي، بركيارق، محمد بن ملكشاه، محمود بن ملكشاه و ملكه خاتون (تركان خاتون) زوجه ملكشاه است.
امروزه آنچه از اين بنا باقي مانده است با ساختار معماري دوره سلجوقي منافات كلي دارد اما در بنا چند سنگ قبر نفيس از دوره سلاجقه مشاهده مي شود.

** منارجنبان (مقبره عمو عبدالله گارلاداني)
بناي معروف منارجنبان متعلق به قرن هشتم هجري قمري است و بر روي مقبره عمو عبدالله گارلاداني، از دانشمندان و عالمان ديني قرن هشتم هجري قمري بنا شده است.
ساختمان اين مقبره پس از مرگ عمو عبدالله در سال 716 هجري قمري و در دوران حكومت ايلخانان مغول بنا شده است.

** هارون ولايت (هارون بن علي يكي از اولاد حضرت امام حسن مجتبي (ع) )
هارون ولايت يكي از قديمي ترين بناهاي مذهبي دوره صفوي است كه به موجب كتيبه سر در آن در سال 918 هجري قمري در زمان شاه اسماعيل اول صفوي ساخته شده و در دوران جانشينان وي توسعه يافته و تكميل شده است.
با توجه به مدارك تاريخي مقبره هارون ولايت متعلق به هارون بن علي يكي از اولاد حضرت امام حسن (ع) است.
بناي هارون ولايت شامل سردر، دو صحن در شمال و مغرب و يك گنبد كاشيكاري است. سردر باشكوه و مجلل اين بنا با تزئينات كاشيكاري و كتبيه اي به خط ثلث با كاشي سفيد معرق بر زمينه لاجوردي سال ساخت آن را كه 918 هجري است بيان مي دارد.
اين سردر به دو محوطه مربع شكل كه در مغرب و شمال سردر واقع شده اند باز مي شود و ساختماني كه در مغرب است شامل مدرسه كوچكي است كه در اطراف آن حجره هائي ساخته شده است. در ايوان جنوبي محراب زيبائي است كه با كاشي معّرق تزئين شده است. سردر شرقي هارون ولايت روبروي مسجدعلي واقع شده كه تزئينات آن كاشي معّرق است.
كتيبه هاي مختلفي كه در قسمت هاي بناي هارون ولايت وجود دارند بيانگر تعميرات و تغييراتي است كه در ادوار مختلف در هارون ولايت انجام شده است.
در محراب نيز سه لوح كوچك وجود دارد كه در آن ها نوشته هائي با تاريخ 1298 هجري قمري و كتيبه ديگري به رنگ سفيد بر زمينه آبي حاشيه اي تاريخ 1329 هجري را بر خود دارد.
آنچه بناي هارون ولايت را جدا از جنبه مذهبي آن به شهرت رسانيده است كاشي هاي شفاف زنده و سرشار از هيجان آن هستند كه از شاهكارهاي هنرمندان مسلمان اصفهاني است.

** جابري انصاري
حاج ميرزا حسن خان جابري انصاري (1287 شيراز-1376 ﻫ.ق اصفهان)، ملقب به «صدرالادباء» از محضر عالماني چون آخوند كاشي و جهانگيرخان قشقايي، شيخ محمد حسن نجفي، سيد محمد باقر درچه اي كسب علم نمود.
در انقلاب مشروطه، بزرگان اصفهان او را به وكالت خويش در مجلس برگزيدند ولي نپذيرفت و به روزنامه‌نگاري روي آورده، مجله «گنجينه انصار» را منتشر نمود.
وي نويسنده آثار مهمي مانند تاريخ اصفهان و ري و همه جهان، تاريخ نصف جهان و همه جهان، آگهي شهان از كار جهان و آفتاب درخشنده مي باشد.
مزار وي در تكيه بابا ركن الدين (تخت‌فولاد) واقع است.

** آرامگاه شهشهان
آرامگاه شهشهان در محله شهشهان از نواحي دردشت شهر اصفهان بنا شده است. اين بقعه بر فراز آرامگاه يكي از عرفاي قرن نهم هجري قمري به نام شاه علاء الدين محمد كه در سال 850 هجري قمري به امر شاهرخ تيموري كشته شده، بنا شده است و كتيبه هاي گچبري زيبايي در داخل آن وجود دارد. خطوط ثلث زيباي داخل آرامگاه شهشهان، كار خط نويسان مشهور قرن نهم هجري قمري اصفهان است.
خطاط كتيبه اصلي بقعه محمود نقاش خوشنويس مشهور قرن نهم هجري است كه به خط ثلث گچبري شده ، اشعار و عباراتي را نوشته و به شهادت شاه علاء الدين محمد اشاره كرده است.
بقعه علاء الدين شهشهان مربوط به دوره تيموريان است و در اصفهان، خيابان ابن سينا، كوچه مسجد صفا، ميدان شهشهان واقع شده و اين اثر در سال 1327 با شماره ثبت 368 به عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

** بقعه شيخ ابو مسعود رازي (خانه انقلاب اسلامي و ولايت)
بقعه شيخ ابو مسعود رازي يا بقعه مسعوديه كه در گذشته هاي دور قبرستان عمومي اصفهان بوده و حافظ ابونعيم مورخ و محدث و دانشمند بزرگ نيز در همين محل به خاك سپرده شده است.
شيخ ابومسعود رازي از محدثين و دانشمندان نامدار قرن نهم هجري است كه پس از مرگ؛ يك مجموعه شامل چهارسو و حمام و باغ بسيار بزرگي در كنار مزار او ساخته شد و به درب شيخ شهرت يافت.
در دوره سلطان يعقوب آن قويونلو از طرف محمد ابن جلال الدين عربشاه بر آرامگاه وي بناي زيبا و مجللي ساخته شد كه هم اكنون غير از بقعه و سردر كاشيكاري آن چيزي باقي نمانده است.
به نظر بسياري از محققين و پژوهشگراني كه معماري و كاشيكاري دوران ايلخاني را بررسي كرده اند كاشيكاري اين سردر بعدها الهام بخش بسياري از كاشي كاران اصفهان بوده است.
حافظ ابونعيم كه از مورخين و محدثين بزرگ اصفهان بوده نيز در جوار شيخ مدفون است.
مكان خانه انقلاب اسلامي و ولايت شهر اصفهان كه در سال هاي اخير ساخته شده در بقعه شيخ ابو مسعود رازي در چهارباغ پايين خيابان جامي قرار دارد.

** صائب تبريزي
ميرزا محمدعلي متخلص به صائب تبريزي و معروف به ميرزا صائبا بود .اين شاعر ايراني ميان سالهاي 1007 - 1000 هجري متولد شد. اگرچه اجداد او اهل تبريز بودند و خود او نيز در تبريز بدنيا آمد اما در كودكي همراه پدر و ساير اعضاي خانواده به اصفهان هجرت كرده است.
صائب تبريزي شاعري كثيرالشعر بود و ديواني تا دويست هزار بيت دارد. از صائب مثنوي به نام قندهارنامه درباره جنگ هاي شاه عباس و فتح قندهار به جا مانده است.
وي در سال 1081 - 1087 هجري قمري در اصفهان درگذشت و در محله لنبان دفن شده. قبر صائب در باغچه اي در اصفهان در خياباني كه به نام او نامگذاري شده است قرار دارد.

** بقعه ستي فاطمه و مقبره شاهزادگان
يكي از اماكن مقدسه اصفهان ستي فاطمه است كه مردم اصفهان به آن اعتقاد دارند و مي گويند فاطمه صغري دختر حضرت موسي بن جعفر (ع) در اين محل مدفون است اما در كتب و منابعي كه امام زادگان را معرفي مي كنند نامي از آن ديده نمي شود.
به هرحال، ساختمان صحن و بقعه ستي فاطمه به زمان صفويه مربوط مي شود. در داخل بقعه ستي فاطمه و در اطراف گنبد اشعاري با خط نستعليق سفيد بر زمينه لاجوردي به چشم مي خورد كه تاريخ آن 1242 هجري و زمان فتحعليشاه قاجار است. اشعار مزبور حاكي از آن است كه شخصي به نام محمد علي خان قبه اين آرامگاه را ساخته است.
بقعه شاهزادگان، در ضلع جنوبي صحن ستي فاطمه قراردارد كه بناي آن در زمان شاه عباس دوم صفوي ساخته شد و داخل آن با گچ بري و سطح بيرون آن با كاشيكاري تزئين شده است. در داخل بقعه كتيبه اي برجاي مانده كه قسمت هائي از آن از بين رفته است.
در اين محل نوه هاي شاه اسماعيل اول مدفون هستند كه در سال 1041 هجري قمري به دست شاه صفي يكي از سلاطين بي رحم صفويه كشته شده اند. علاوه بر اين شاهزادگان كه در كودكي كشته شده اند، فرزندان يكي از سرداران شاه عباس اول نيز در اين محل به خاك سپرده شده اند.
بر روي قبور شاهزادگان سنگ هاي يكپارچه مرمري نفيس قرار دارند كه منقش به نقوش مختلف و هركدام داراي يك كتيبه در قسمت بالا و اشعاري در اطراف به خط نستعليق هستند.
در ضلع جنوبي داخل بقعه شاهزادگان نيز بر يك قطعه سنگ مرمر بسيار شفاف كه به حالت عمودي در قسمت پائين ديوار نصب شده اشعاري نوشته شده است.
يكي از سنگ قبرها تاريخ 1041 هجري قمري را برخود دارد و خوشنويس مشهور عصر صفويه محمدرضا امامي آن را نوشته است.

** جمال ‌الدين محمدبن عبدالرزاق اصفهاني
جمال‌الدين محمدبن عبدالرزاق اصفهاني از شاعران سده ششم هجري و از شعراي عهد سلطان خوارزم شاه بوده است. وي پدر كمال ‌الدين اصفهاني است.
عبدالرزاق در اصفهان زاده شد اما به آذربايجان نيز سفر كرد و گويا در نقاشي نيز دست داشته و با خاقاني شرواني، انوري، ظهير فاريابي و رشيد وطواط مكاتبه و مشاعره داشته است. شعر او از حكمت و اخلاق و وعظ بهره بسيار دارد. يكي از بهترين سروده هاي وي تركيب‌بند مشهور وي در نعت و ستايش پيامبر اسلام است. ديوان اشعار او نزديك به بيست‌هزار بيت شعر است.
جمال‌الدين محمدبن عبدالرزاق به سال 588ﻫ.ق در گذشت و احتمال داده شده است كه مقبره او در اصفهان، (احتمالاً مقبره درب امام) قرار داشته باشد.

** صاحب بن عباد
اسماعيل بن عباد، وزير مؤيد الدوله و فخرالدوله ديلمي بود و مصاحبت وي با مؤيد الدوله او را به صاحب شهرت داده است.
اسماعيل نه تنها وزيري مقتدر، اديب، شاعر، دانشمند و نويسنده برجسته اي بود; از اين رو، با بزرگان علم و ادب زمان خود نشست و برخاست داشت. كتابخانه وي معروف بوده است; به طوري كه نوشته اند در سفري چهارصد شتر كتاب هاي وي را حمل مي كرده اند.
درباره زادگاه صاحب اختلاف نظر وجود دارد. برخي او را از طالقان قزوين، برخي ديگر اصطخر فارس و عده اي طالقان اصفهان، طالخونچه كنوني، دانسته اند. صاحب در شب 24 صفر 385 در ري درگذشت. پيكر وي را به اصفهان آوردند و در دهليز خانه اش در محله طوقچي دفن كردند. آرامگاه او همواره از زيارتگاه هاي بنام شهر اصفهان بوده است.
صاحب در محله جورجير مسجد باشكوهي به نام جامع صغير يا جامع رنگرزان بنا كرد. برخي از آثار مكتوب وي عبارتند از : اخبار الوزراء، الابانه عن مذهب اهل العدل، اخبار ابي العيناء، الامامه، الانوار و الوزراء.

** ميرفندرسكي
امير ابوالقاسم بن ميرزا بيك بن صدرالدين موسوي، معروف به ميرفندرسكي، از مشاهير دانشمند اصفهان زمان صفوي بود. وي در حكمت، عرفان، شعر، ادب، و فلسفه به مراتب والايي دست يافت.
او با دانشمنداني مانند شيخ بهايي و ميرداماد معاصر و در ارتباط بود. ميرفندرسكي مدت زيادي را در سفر گذرانيد و به ويژه سال ها در هندوستان به سر برد و گفته شده است كه در آنجا رياضت كشيد و به تزكيه نفس پرداخت. وي در اصفهان مجلس درس داشت و كتاب هاي ابن سينا از جمله قانون و شفا را تدريس مي كرد. مهارت او در حل مسائل رياضي معروف بوده است. از جمله آثار ميرفندرسكي تاريخ الصوفيه و تحقيق المزلّه را بايد نام برد. وي به سال 1050 ه.ق در اصفهان درگذشت و در تكيه مير تخت فولاد به خاك سپرده شد.

** آرامگاه سيد شفتي
آيت ‏الله سيد محمدباقر شفتي در سال 1175 هجري قمري در روستايي در اطراف زنجان به دنيا آمد.
پدرش سيد محمدتقي راهنما و عالم آن منطقه به شمار مي‏رفت. اين مرد بزرگ از همان ابتدا در روستاي خود و در محضر پدر بزرگوار خود مشغول تحصيل شد و حتي بعد از مهاجرت پدر در شفت نيز تا هفده سالگي از محضر ايشان درس آموخت. سپس در سال 1192 قمري براي كسب علم از عالمان عراق راهي كربلا شد.
وي در سال 1205 قمري به ايران بازگشت و در اصفهان ساكن شد و بساط تدريس و تحقيق را آغاز كرد.
مرحوم شفتي از علماي پركار دوران بود كه تا حدود شصت عنوان كتاب براي ايشان ثبت شده است.
او در هشتاد و پنج سالگي در دوم ربيع الاول سال 1260 هجري قمري بر اثر بيماري، بعد از نماز ظهر جان به جان‏ آفرين تسليم كرد و در اصفهان در كنار مسجد سيد در مقبره شخصي به خاك سپرده شد.

** بابا علمدار
بابا علمدار، از عرفاي اصفهان مي‌باشد.
بابا علمدار، در محلّه اليادران در غرب اصفهان مدفون است و قبر درازي دارد. گويند قد بلندي داشته است.
در اطراف قبر او قبرستان اختصاصي محلّه اليادران بوده كه در اوايل قرن چهاردهم هجري شمسي قسمتي در خيابان صارميّه قرار گرفته و خراب شد و باقي را تصرّف نموده به خانه و مغازه و مدرسه تبديل كردند.

استان اصفهان با بيش از 22 هزار بنا و اثر تاريخي كه يكهزار و 850 مورد آن به ثبت ملي و هفت اثر آن به ثبت جهاني رسيده، كانون توجه گردشگران خارجي و داخلي بويژه در تعطيلات نوروز است.
بر اساس آمار موجود در تعطيلات نوروزي سال گذشته 2 ميليون و 500 هزار نفر به استان اصفهان سفر كردند.
7135/6026/