در حالی آخرین روزهای سال را پشت سر می‌گذاریم كه مشكلات ابتدای سال همچنان پا برجا هستند. مشكلاتی كه تا سر سفره‌ها رسیده و معیشت‌مان را تحت تأثیر قرار داده‌اند. صحبت از كالاهایی است كه یا با ارز دولتی وارد شده یا در داخل كشور تولید می‌شوند و نهاده‌های تولیدشان با ارز 4200 تومانی از خارج می‌آید، اما یا آنقدر گران هستند كه قدرت خرید مردم به آن‌ها نمی‌رسد یا برای خرید آن دسته‌ای كه قیمت مناسب دارند باید در صف ایستاد.
**همه چیز به‌اندازه هست
صحبت از صف و گرانی كه می‌شود، نگرانی‌هایی بابت كمبود كالا به وجود می‌آید. مسئولان اما تلاش می‌كنند در گفته‌هایشان خیال مردم را بابت پر بودن انبارها راحت كنند؛ انبارهایی كه بخشی از آن‌ها را تولیدات داخلی و بخش دیگرشان را كالاهای وارداتی تشكیل می‌دهند.
مهدی میراشرفی، رئیس گمرك ایران پیش از این در گفت‌وگو با ایرنا از افزایش دو درصدی ترخیص كالاهای اساسی تا دی‌ماه خبر داده بود و گفته بود ترخیص 25 قلم كالاهای اساسی در این مدت از دو سال گذشته بیشتر بوده است. علی‌اكبر مهرفرد، معاون توسعه بازرگانی و صنایع كشاورزی وزارت جهاد كشاورزی نیز عملكرد تأمین كالا در سال جاری را بهتر از سال گذشته ارزیابی كرده است.
نتیجه چنین گفته‌هایی این است كه كمبودی در كشور وجود ندارد، واردات این كالاها از سال گذشته بیشتر بوده و ارز مورد نیازهم تأمین شده است. پس دلیل گرانی و صف‌های طولانی را باید در جای دیگری جست‌وجو كنیم.
**گوشت قرمز، از صف‌های طولانی تا توزیع بین اقشار خاص
افزایش واردات و تأمین كالا در حجم بیشتری نسبت به سال آینده، مسأله‌ای است كه نمایندگان مجلس هم آن را تأیید می‌كنند. احمدعلی كیخا، رئیس كمیسیون كشاورزی مجلس درباره گوشت به‌عنوان یكی از اقلام كالاهای اساسی به خبرنگار ایرنا گفته بود واردات گوشت نسبت به سال گذشته افزایش هم داشته است.
به گفته كیخا، مصرف سالانه گوشت در كشور یك میلیون تن است كه 10 درصد آن یعنی 100 هزار تن از خارج تأمین می‌شود. از ابتدای سال جاری 126 هزار تن گوشت قرمز وارد شده كه نسبت به پارسال، بیشتر بوده است. در سال 1397 تأمین ارز برای واردات 300 هزار تن گوشت تخصیص داده شده كه ارز یك‌سوم آن، تأمین شده است.
رضا رحمانی، وزیر صمت نیز از وجود حداقل 20 هزار تن گوشت در انبارهای كشور گفته و اینكه بانك مركزی با اولویت‌بندی برای ثبت سفارش می‌تواند بر بازار اثر بگذارد به‌طوری كه تا دو هفته آینده قیمت گوشت در بازار تعدیل خواهد شد.
ارزی كه مسئولان كشور از آن صحبت می‌كنند همان ارز 4200 تومانی است كه برای تأمین ارزان كالاهای اساسی تخصیص داده می‌شود و قرار است برخی از این اقلام مانند گوشت، بین گروه‌های هدف تقسیم شود. گروه‌هایی كه به گفته معاون وزارت كشاورزی، شامل دهك‌های كم‌درآمد جامعه از جمله خانوارهای كمیته امداد، بهزیستی، شبكه تعاونی‌های كارگری، فرهنگیان، نظامیان و كارمندان می‌شود.
**مرغ گران شده یا دان مرغ؟
قیمت مرغ هم پابه‌پای گوشت قرمز، در حال صعود است. برخی می‌گویند مرغ، ارز دولتی گرفته ولی به قیمت نیمایی فروخته می‌شود و كالایی كه با ارز ارزان تهیه شده، به جامعه هدف نرسیده است. اما برخی دیگر ارز 4200 تومانی را مقصر نمیدانند و از تأثیر افزایش سایر هزینهها بر قیمت نهایی مرغ صحبت می‌كنند.
محمود حجتی، وزیر جهاد كشاورزی در اظهار‌نظری این گفته را تأیید و دلیل افزایش قیمت مرغ را افزایش قیمت نهاده‌ها و هزینه حمل و نقل عنوان كرده و گفته است: قیمت ذرت بیش از 60 درصد رشد داشته، هزینه حمل و نقل از 80 تومان بابت هر كیلو گوشت به 250 تومان رسیده و هزینه انتقال ارز هم نسبت به پارسال افزایش داشته است.
**برنج هم گران‌ترم می‌شود؟
شاید بتوان تا سروسامان گرفتن بازار گوشت صبر كرد و برای مدتی كوتاهی سایر پروتئین‌ها را جایگزین كرد، اما برنج جزو جدا نشدنی سفره‌هاست كه جایگزین‌های زیادی ندارد. ماجرای برنج با گوشت متفاوت است و دو دیدگاه درباره آن وجود دارد. در دیدگاه اول، آمار و ارقام گمرك از كاهش واردات و در نتیجه، كاهش عرضه برنج خبر می‌دهد.
آمارهای گمرك نشان می‌دهد میزان واردات برنج از ابتدای سال تا دی‌ماه، نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود 10 هزار تن كاهش داشته و بر اساس اعلام مركز آمار، قیمت آن در پاییز سال جاری نسبت به سال گذشته، حدود 20 درصد افزایش یافته است و بر این اساس می‌توان گفت افزایش قیمت برنج به دلیل كاهش عرضه‌ای است كه در اثر كسری واردات به وجود آمده است.
دیدگاه دوم، علت افزایش قیمت برنج را مشكلات زنجیره تأمین و ناكارآمدی نظارت بر بازار می‌داند. این‌ها دلایلی هستند كه جمیل علیزاده شایق، دبیر انجمن برنج ایران حدود یك ماه پیش به آن اشاره كرده بود.
وی با اعلام آمار دو میلیون و 250 هزار تنی تولید برنج داخلی در سال جاری گفته بود با این میزان تولید و با توجه به وارداتی كه انجام شده، انبارها از برنج داخلی و خارجی پر هستند و برای شب عید مشكلی نداریم، اما تنها مشكل، بحث نظارت است كه تا كنون حل نشده باقی مانده است.
**مشكل تأمین كالاهای اساسی كجاست؟
با بررسی نقل قولهای افرادی كه به روش‌های مختلف، در تأمین كالاهای اساسی مردم نقش دارند، می‌توان دلیل نابسامانی در بازار كالاهای اساسی را در چند عامل، معرفی كرد.
عامل اول، كاهش تولید داخلی برخی كالاهاست كه با كاهش حجم عرضه، به افزایش قیمت‌ها دامن زده است. یكی از دلایل كاهش تولید، افزایش قیمت نهاده‌هاست. در رابطه با قیمت نهاده‌ها باید بررسی كرد كه این نهاده‌ها داخلی هستند یا وارداتی و دلایل افزایش قیمت آن‌ها را شناسایی كرد. بخشی از نهاده‌های تولیدی كه از خارج تأمین می‌شوند به‌عنوان كالای اساسی، از ارز با نرخ ترجیحی استفاده می‌كنند، اما قیمت كالاهایی كه به دست مصرف‌كننده نهایی می‌رسد همچنان بالاست. پس به سراغ عامل دوم كه ناكارآمدی زنجیره تأمین است برویم.
عامل دوم یعنی زنجیره تأمین، هم در مورد كالای نهایی و هم در مورد نهاده‌های تولید مطرح است. كالای نهایی كه ارز ترجیحی گرفته است تا با قیمت مناسب به خانههای مردم برسد، در رستوران‌ها و مناطق مرزی كشف می‌شود. در واقع این كالاها به‌صورت كالای واسطه‌ای استفاده می‌شوند، یا توسط به اصطلاح گردشگران كشورهای همسایه خریداری می‌شوند و یا به‌صورت غیرقانونی از كشور خارج می‌شوند كه این موضوع درباره قاچاق نهاده‌های تولید نیز صادق است.
**راه‌حل‌های پیش‌روی دولت
مسأله معیشت و تأمین كالاهای اساسی تا حدی جدی شده كه نمایندگان مجلس شورای اسلامی هفته گذشته با قرائت نامه‌ای در صحن علنی مجلس از رئیس‌جمهور روحانی خواستند برای كنترل قیمت‌ها كاری كند. راه‌حل‌های پیش روی دولت برای حل كنترل قیمت‌ها چیست؟
دو راه‌حل متفاوت برای ساماندهی بازار كالاهای اساسی وجود دارد كه باید دید در نهایت دولت كدام یك را انتخاب خواهد كرد. یك دیدگاه، حذف رانت به وجود آمده به دلیل تفاوت قیمت‌ها را نشانه می‌گیرد و حذف ارز ترجیحی را برای همه یا برخی از كالاهای اساسی پیشنهاد می‌دهد و در مقابل، دیدگاه دوم، پیشنهادهایی را برای اصلاح زنجیره تأمین با وارد كردن تشكل‌های تولیدی به این حوزه و جلوگیری از صادرات كالاهای تولیدی با نهاده‌های وارد شده با حمایت دولت و نیز لغو معافیت‌های مالیاتی صادرات مواد خام و اولیه مطرح می‌كند.
گزارش از مریم‌السادات علم‌الهدی
**اداره كل اخبار چندرسانه‌ای**ایرناپلاس**
تهران- ایرناپلاس- چند ماه پیش بود كه قفسه‌های فروشگاه‌ها به‌دلیل هجوم خریداران عجول و البته نگران، از كالا خالی شده بود. این روزها مردمی كه ماجرای رب گوجه فرنگی را فراموش نكرده‌اند، در صف خرید گوشت ارزان ایستاده‌اند. چرا باید برای خالی نبودن سفره‌هایمان در صف بایستیم؟
