چرا امسال گزینه سینمای ایران اسكاری نشد؟

شهریور ماه امسال بود كه از سوی هیأت انتخاب فیلم ایرانی، فیلم «بدون تاریخ، بدون امضاء» در مقام نماینده سینمای ایران برای رقابت در بخش اسكار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان انتخاب شد. محمد آلاپوش، امین تارخ، فرهاد توحیدی، رامین حیدری فاروقی، محمدمهدی عسگرپور، رائد فریدزاده، آتوسا قلمفرسایی و قاسم قلی‌پور اعضای این هیأت انتخاب را تشكیل دادند. اما روز گذشته آكادمی علوم و هنرهای سینمایی در حالی فهرست نامزدهای نهایی 9 بخش جوایز اسكار امسال را اعلام كرد كه، «بدون تاریخ، بدون امضاء» در میان این آثار نبود. این اتفاق در حالی رخ داده است كه به غیر از آثار فرهادی، آخرین اثر سینمای كشور كه در میان نامزدهای نهایی این جشنواره قرار داشته است، به سال 1998 و فیلم «بچه‌های آسمان» به كارگردانی مجید مجیدی برمی‌گردد كه توانست در میان پنج فیلم نهایی این جشنواره قرار گیرد. رضا درستكار، منتقد سینما و محمود غفاری نویسنده و كارگردان به بررسی دلایل انتخاب نشدن نماینده ایران در اسكار و ویژگی‌های یك اثر سینمایی برای حضور در این فستیوال جهانی پرداختند.

** امسال در سینمای خودمان محصولی كه برای اسكار معرفی كنیم، نداشته‌ایم

رضا درستكار درباره انتخاب نشدن فیلم «بدون تاریخ، بدون امضاء» در فستیوال اسكار، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: نكته خیلی مهمی كه اینجا وجود دارد این است كه آیا ما امسال در سینمای خودمان محصولی كه برای اسكار معرفی كنیم و ارزش‌های لازم را برای اینكه حداقل در فهرست اولیه نامزدهای 9 فیلم قرار بگیرد، داشته‌ایم یا نه؟ كه به نظر من نداشته‌ایم. هر فیلم دیگری را هم معرفی می‌كردند، تفاوت زیادی نداشت. چون امسال محصولی نبوده كه آن ویژگی اولیه و لازم را برای مطرح شدن داشته باشد. نكته بعدی هم این است كه تركیب كلی اعضایی كه فیلم‌ها را انتخاب می‌كنند بسیار مهم است. اگر تركیب را طوری بچینند كه بیشتر تحت تأثیر گزارش‌های مدیر بخش بین‌الملل ‌فارابی باشد، نتیجه‌اش این می‌شود كه الان می‌بینید. فیلم «بدون تاریخ، بدون امضاء» در چند جشنواره بین‌المللی بوده و جایزه گرفته است و این در واقع متر این‌ها می‌شود؛ در حالی كه متر اسكار با متر جشنواره‌ها كاملاً متفاوت است.

** هیأت انتخاب افراد مستقل‌تر را دعوت به كار نمی‌كنند

این منتقد درباره تأثیر و اهمیت هیأت انتخاب فیلم برگزیده برای اسكار، عنوان كرد: به‌طور كلی در جمع‌بندی نهایی باید بگویم كه امسال ما فیلم مهمی نداشتیم كه به اسكار معرفی كنیم. دوم اینكه در تركیب هیأت انتخاب هم افراد مستقل‌تر را دعوت به كار نمی‌كنند. معمولاً افرادی ‌را دعوت می‌كنند كه نظر خیلی چندانی هم ندارند، البته انتظار هم نمی‌شود داشت كه ما هر سال در اسكار نماینده داشته باشیم. فیلم‌های فرهادی یا پدیده فرهادی هم یك پدیده ویژه و خاص است كه نمی‌شود آن را به همه تسری داد. فیلم‌های ایشان آثار خیلی خاصی است. یك پدیده جدا و مستقل و خاص است. ما امسال فیلمی نداشتیم كه ارائه دهیم.

**موضوع «سهیلا شماره17» مهم است، اما ...

درستكار در پاسخ به این پرسش كه آیا موضوع نماینده ایران برای اسكار می‌تواند یكی از دلایل انتخاب نشدنش در این فستیوال جهانی باشد و موضوع اثری مثل «سهیلا شماره 17» شاید نگاه بین‌المللی داشت؟ افزود: موضوع فیلم‌ها به‌ویژه برای اسكار خیلی مهم است. آثاری مثل «بچه‌های آسمان»، «جدایی نادر از سیمین» و «فروشنده» این‌ها موضوعات خاص و ویژه‌ای هستند. موضوع مهم است. اما ساخت، اجرا و پرداخت بسیار مهم است. یعنی فستیوال‌ها در دنیا ممكن است خیلی با ساخت فیلم‌ها كاری نداشته باشند كه به موضوعات بپردازند، اما اسكار ساختار و حداقل استانداردها برایش خیلی مهم است. فیلمی مثل «سهیلا شماره 17» در قامت این نبوده كه به اسكار بخواهد معرفی شود. درست است كه موضوعش موضوع مهمی بود، اما از نظر اجرا فیلمی نیست كه در این اندازه باشد و مطرح باشد.

** اگر من در هیأت انتخاب بودم، فیلم «به وقت شام» را انتخاب می‌كردم

وی در ادامه افزود: درست است كه من با فیلم «به وقت شام» موافق نیستم، اما اگر من در هیأت انتخاب بودم، فیلم «به وقت شام» را انتخاب می‌كردم و احتمال داشت در این جشنواره شانس بیشتری داشته باشد، چون یكی از مواردی كه این جشنواره می‌خواهد «به وقت شام» دارد. این مسئله قابل نقد است، اما شاید می‌توانست شانس بیشتری داشته باشد.

**انتخاب فیلم «سهیلا شماره17» جنس‌شان را جور كرد

محمود غفاری، نویسنده و كارگردان فیلم «سهیلا شماره17» درباره چگونگی انتخاب اثر برگزیده برای حضور در فستیوال اسكار و قرار گرفتن فیلمش به‌عنوان یكی از سه نامزد، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: دلیلش را غیرسینمایی می‌دانم، حتی انتخاب فیلم خودم را هم غیرسینمایی می‌دانم. به خاطر اینكه انتخاب فیلم من برای آن سه فیلم نهایی، به دلیل جور شدن پكیجی بود كه می‌خواستند معرفی كنند. بالاخره یكی از آن فیلم‌ها «تنگه ابوقریب» بود كه یك اثر ارگانی بود و سهمیه سپاه داشت. سمت دیگر هم فیلم «بدون تاریخ، بدون امضاء» بود كه مشكوك به سرمایه‌گذاری در صندوق بازنشستگان بود و برای اینكه آن فیلم‌ها را تمیز كنند، گفتند یك فیلم پیدا كنیم كه مستقل باشد و موردی در آن وجود نداشته باشد و جنسمان جور باشد، «سهیلا شماره 17» را هم كنار آنها گذاشتند.

وی در ادامه افزود: من خودم واقع‌بین هستم و خیلی این مسئله را باور نكردم كه یك فیلم مستقل را در میان آن آثار گذاشته‌اند. حالا فرای اینكه این اثر انتخاب می‌شود یا نمی‌شود. دو اسكار اصغر فرهادی تا اندازه‌ای انتظار ما را از اسكار بالا برده است. بالاخره ما چه بخواهیم چه نخواهیم، سینمای ما به لحاظ فنی یك اندازه‌ای دارد، مثل صنعتمان اندكی عقب است.

** فیلمی كه نگاه حكومتی دارد را انتخاب نمی‌كنند

غفاری درباره ویژگی‌هایی كه یك اثر منتخب برای این جشنواره جهانی داشته باشد، بیان كرد: وقتی یك فیلمی برای اسكار معرفی می‌شود، باید یك حد و اندازه‌ای داشته و یك اتفاقاتی برایش افتاده باشد و نمایش عمومی داشته باشد. یك سری فرمول باید در آن وجود داشته باشد. زمانی كه فیلم اصغر فرهادی را برای اسكار انتخاب كردند، بر اساس سلیقه این كار را نكردند. «جدایی نادر از سیمین» كه بهترین فیلم بود و در همه جای دنیا درخشیده بود، خب باید آن را می‌فرستادند. در مورد «فروشنده» هم ‌گفتند چون فیلم قبلی‌اش اسكار گرفته، پس امكان دریافت جایزه دوم هم وجود دارد، یعنی اصغر فرهادی هر چه می‌ساخت آن را می‌فرستادند. فرهادی هر فیلمی داخل ایران بسازد آیا ممكن است فیلم دیگری را بفرستند؟ مگر اینكه سیاسی بخواهند بفرستند. معلوم است چون دو اسكار گرفته شانسش برای اسكار سوم بیشتر است، به همین خاطر چند نفری كه آنجا جمع می‌شوند و فیلم را انتخاب می‌كنند، كاملاً غیر سینمایی این كار را انجام می‌دهند. بالاخره سیستم و حكومت این قضیه را انتخاب می‌كند.

«حتی من معتقدم وقتی یك فیلمی را كه نگاه حكومتی دارد انتخاب نمی‌كنند، آن هم به نظر من جناحی انتخاب نمی‌شود. نمی‌گویم فیلم حاتمی‌كیا اگر انتخاب می‌شد در میان چند نامزد قرار می‌گرفت. با بخش فنی آن كاری ندارم، اما می‌گویم انتخاب نشدن آن هم لج و لجبازی است، یعنی فیلم ما را به جای فیلم او می‌برند كه شائبه‌ای ایجاد نشود و نتوان به هیأت انتخاب حمله كرد.»

** معلوم بود فیلمی را كه انتخاب كرده بودند به اسكار نمی‌رود

این كارگردان درباره تأثیراتی كه نامزدی فیلمش برای نماینده ایران در اسكار گذاشته، تصریح كرد: انتخاب فیلم برای اسكار خیلی پیچیده است. ما باید انتظارمان را پایین بیاوریم. معلوم بود فیلمی را كه انتخاب كرده بودند به اسكار نمی‌رود. چه انتظاری دارید؟ یعنی آن اثر جزو پنج فیلم الف دنیا بود یا اصلاً فیلم من هم این‌گونه بود؟ مهم این است كه وقتی فیلمی انتخاب می‎شود و خبری می‌شود، اولاً آبروریزی نباشد و دوم به فیلم در داخل كشور كمك كند. یعنی این بخش مصرف داخلی دارد و به دیده شدن فیلم كمك می‌كند چه‌بسا رفتن فیلم من جزو آن سه فیلم اصلی به دیده شدن ویدیوی این فیلم كمك كرد. من خودم معترفم كه از این اتفاق خیلی خوشحال شدم چون در فروش ویدیو فیلم تأثیر گذاشت و ویدیو این فیلم خیلی دیده شد. پشت پرده قضیه یك چیز دیگر است و با همه این‌ها خیلی ممنونم كه یك فیلم مستقل را به هر دلیلی تا آنجا بردند و این شانس را داشتم.



گزارش از هنگامه ملكی

**اداره كل اخبار چندرسانه‌ای**ایرناپلاس**