سمن ها، ركن مهم كاهش آسیب های اجتماعی

به گزارش ایرنا، مقابله با آسیب های اجتماعی در گروی همكاری و مشاركت تمامی اركان جامعه و حضور گسترده مردم در كنترل و كاهش آن است و در این میان سازمان های مردم نهاد به عنوان واسطه میان دولت و مردم با فعالیت های تخصصی و ایفای نقش مطالبه گری خود، قدم های مهمی در این خصوص بر می دارند.
در حقیقت سازمان های اجتماعی نمی توانند به بستر سلامت اجتماعی دست پیدا كنند مگر اینكه سازمان های مردم نهاد تخصصی، اثرگذار و مداخله گر در كنارشان قرار گیرد.
فعالیت سمن ها در سال های اخیر در عرصه های مختلف و به خصوص حوزه های اجتماعی افزایش چشمگیری یافته و تعداد زیادی از این سازمان ها با هدف كمك به حل مشكلات جامعه و كنترل و كاهش آسیب های اجتماعی راه اندازی شده اند و امروزه می توان سمن ها را یكی از شاخص های توسعه جامعه مدنی و ابزار كمكی مهمی در كنار دولت و مردم برشمرد تا جایی كه تعدد سازمان های مردم نهاد فعال، نشانه ای از حضور آزادانه مردم بدون هیچ دغدغه ای در كنار سیاست های كلان دولت آن منطقه محسوب می شود.
اهمیت و نقش موثر سمن ها در كنترل و كاهش آسیب های اجتماعی موجب شد تا خبرنگار ایرنا با حمیدرضا الوند، مدیركل بهزیستی استان همدان، جامعه شناس و فعال حوزه مسائل اجتماعی این استان گفت وگو كند و در این مصاحبه تفصیلی به بررسی چشم انداز پیش روی سازمان های مردم نهاد این استان بپردازد.

*ایرنا: فلسفه شكل گیری سازمان های مردم نهاد چیست؟
*الوند: یكی از فلسفه های شكل گیری سمن ها این است كه در زمینه هایی كه دولت ها به دلایلی چون كمبود منابع اعتباری، برخی موانع اجتماعی یا بروكراسی های دست و پا گیر نمی توانند در طراحی، تدوین و اجرای درست یك برنامه مداخله كنند، سمن ها به عنوان سازمان هایی غیر دولتی وارد عمل می شوند.
ان.جی.او ها یا همان سازمان های مردم نهاد امروزه در تمام دنیا فعال بوده و به خاطر نقش اثرگذاری كه در بسیاری از زمینه های اجتماعی ایفا می كنند حائز اهمیت هستند تا جایی كه در امر تصمیم سازی به دولت ها كمك كرده و در فرایند قانونگذاری ها تاثیر گذارند.
گاه سازمان های مردم نهاد (سمن های) فعال در حوزه های مختلف با هم جمع می شوند و این قطره ها تشكیل بستر بزرگی را می دهند كه به احزاب و اتحادیه های صنفی ختم می شود و می توانند در جهت اهداف و سیاست های مثبت دولت ها حركت و با ارائه خدمات تخصصی به مردم، جامعه را به مسیر درست هدایت كنند.

*ایرنا: تعریف سمن های حوزه اجتماعی چیست؟
*الوند: سمن های حوزه اجتماعی سازمان هایی غیر دولتی و تخصص مدار هستند كه در آن افرادی با باورها و اعتقادهای مشترك بدون هیچ منفعت طلبی شخصی، در كنار هم قرار می گیرند و یك اقدام مشترك اجتماعی اثر گذار را در یك منطقه طراحی می كنند تا گام های بزرگی را برای رفع مشكلات گروه های هدف بردارند.
در این سمن ها افراد علاقمند، معتمد، پرنفوذ و دارای سرمایه اجتماعی در كنار هم قرار می گیرند تا كاری را بدون وابستگی به دولت سامان دهند. به طور مثال در حوزه خدمات به كودكان، سمن هایی كه متخصص حوزه كودكان هستند در كنار هم قرار می گیرند و دولت ها را در زمینه تدوین قوانین بازدارنده، پیشرو و ارتقایی و ارائه خدمات تربیتی، آموزشی و تحصیلی و تغییر رویكردها در زمینه كودكان یاری می كنند.

*ایرنا: سمن های اجتماعی در پیشبرد اهداف سازمان بهزیستی چه نقشی ایفا می كنند؟
*الوند: سازمان بهزیستی به عنوان یكی از مهمترین دستگاه های اثرگذار و سیاستگذار در حوزه مسایل اجتماعی فعالیت می كند و بیش از 189 وظیفه را به عهده دارد و حوزه های متعددی همچون كودكان بی سرپرست، زنان خود سرپرست و خانواده های نیازمند، دختران و زنان در معرض آسیب، مهدهای كودك، معلولان و خانواده های در معرض اعتیاد را زیر پوشش دارد و در صورتی بهزیستی این حجم وسیع از وظایف را می تواند به درستی انجام دهد كه از مشاركت سمن ها بهره مند شود.
در حال حاضر سازمان بهزیستی در تمام استان ها بیش از 90 درصد فعالیت هایش را به سمن ها واگذار كرده و یكی از موفق ترین سازمان ها در واگذاری خدمات به بخش غیردولتی است و سمن ها و بخش های خصوصی به خصوص در بخش های معلولان به خوبی توانسته اند یار و یاور بهزیستی باشند تا جایی كه اگر این سازمان های مردمی نباشند نه نیازهای روز معلولان طبقه بندی می شود و نه می توان اهداف مورد نظر معلولان را محقق كرد.

*ایرنا: سمن اثرگذار چه شاخصه هایی باید داشته باشد؟
*الوند: موفقیت یك جامعه به توسعه و گسترش مشاركت های مردم بدون هیچ حد و مرز سیاسی و دولتی است و یكی از شاخص های وجود دموكراسی ها این است كه ببینیم سمن ها چقدر در فعالیت های اجتماعی خود نقش دارند. این درحالیست كه تشكیل هر سمن، فلسفه خاص خود را دارد و آن هایی اثرگذارند كه در قالب چارچوب تعیین شده به صورت تخصصی ورود كنند.
هر چقدر سمن ها تخصصی تر باشند اثرگذاری مطلوب تر و در ارائه خدمات قدرتمندتر می شوند و هرچقدر عام تر و عمومی تر باشند اثرگذاری آنها كاهش می یابند. سمن های اثرگذار برای انجام یك كار ملی به صورت مشخص به وجود نمی آیند بلكه باید در اجتماعات محلی كار كنند و هر چقدر تعداد سمن ها در یك منطقه گسترش یابد نشان می دهد مسایل آسیب ها در آن منطقه بیشتر اجتماعی شده است و مردم خودجوش و تخصصی و فارغ از بروكراسی های اداری در امر كنترل و كاهش آسیب مداخله می كنند.

*ایرنا: نقش سمن های اجتماعی در كنترل و كاهش آسیب های این حوزه چیست؟
*الوند: با توجه به تاكید رهبر معظم انقلاب، رویكرد دولت در حوزه آسیب های اجتماعی بر 2 حوزه طلاق و اعتیاد بیش از سایر حوزه ها متمركز است و یكی از مهمترین شاخص های كنترل و كاهش این آسیب ها، شاخص فرهنگی است.
باید توجه كرد كه با تصویب قانون، یك آسیب اجتماعی كنترل نمی شود بلكه تغییر باورها و نگرش مردم و ایجاد این باور كه مردم خودشان بخش مهمی از ابزارهای مداخله ای هستند یك كار فرهنگی است كه به كنترل آسیب می انجامد. در این شرایط سمن ها كه با داشتن نفوذ اجتماعی و جذب اعتماد مردمی، دارای سرمایه اجتماعی بالایی هستند می توانند در یك منطقه مشخص و جامعه هدف مشخص و محدود، اثرگذاری بسیار بالایی در تغییر رویكرد مردم آن منطقه داشته باشند.

*ایرنا: سمن ها در كاهش آسیب های ناشی از اعتیاد چه نقشی دارند؟
*الوند: آنچه در حوزه آسیب ها به ویژه اعتیاد باید روی آن كار كنیم تغییر باور فرهنگی مردم است و سمن ها اثرگذار ترین و پرنفوذترین ابزارها در این زمینه هستند. این سازمان های مردم نهاد در حوزه اعتیاد بدون هیچ وابستگی و نیازی به دولت بر اساس باورها و سرمایه های اجتماعی خود فعالیت می كنند و بخش عمده ای از آگاه سازی و روشن گری فكری و حساس سازی جامعه را در ارتباط با آسیب اعتیاد برای مردم برجسته می كنند و در این زمینه ان.جی.اوهای اثر گذار علاوه بر كارهای پیشگیرانه اعتیاد، مداخلات اجتماعی لازم را هم انجام می دهند.

*ایرنا: وضعیت سمن های همدان در حوزه اعتیاد چگونه ارزیابی می شود و بهزیستی چه وظایفی در قبال این سمن ها دارد؟
*الوند: سمن های متعددی در زمینه اعتیاد در استان همدان فعالیت می كنند كه برخی كار مداخله، برخی كار اقدام اجتماعی و برخی كار آگاه سازی را به خوبی انجام می دهند اما تعداد سمن هایی كه همه این كارها را توامان انجام می دهند، در استان اندك است و یا هنوز برای ما ناشناخته هستند.
بهزیستی استان همدان به شدت وابسته به سمن های تخصصی اثرگذار و فعال برای اقدامات مشترك اجتماعی در كاهش و كنترل آسیب هاست و در این راستا سمن هایی كه تخصصی و توانمند بوده و دارای سرمایه و نفوذ اجتماعی و قدرت بسیج همگانی هستند، بسیار در این حوزه تاثیر گذارند.
بهزیستی استان نیز در قالب چارچوب قوانین و مقررات می تواند به عنوان یك تسهیلگر به این سمن ها كمك كند و در كنار این سازمان ها با اشتراك منابع اعتباری، مالی، تخصصی و فكری نقش مطلوبی را در كنترل و كاهش امر اعتیاد ایفا كند.

*ایرنا: چه تعداد سمن در حوزه كنترل و كاهش آسیب های اجتماعی با بهزیستی استان همدان مشاركت فعال دارند؟
*الوند: هم اكنون بیش از 285 سازمان های مردم نهاد در استان همدان در حوزه آسیب های اجتماعی با بهزیستی استان همكاری می كنند و به عنوان گروه های سیار مداخله در امر اعتیاد، گروه های فعال در حوزه پایگاه سلامت روان، سمن های فعال در پایگاه سلامت اجتماعی در حاشیه شهرها ، سمن های باشگاه ازدواج یا پیشگیری از اچ.آی.وی فعالیت می كنند.

*ایرنا: بیشترین نیاز به گسترش سمن ها در چه مناطقی از همدان بیشتر احساس می شود؟
*الوند: در هر یك از مناطق حاشیه شهر همدان و مناطق كمتر برخوردار شهرستان های استان به ده ها سمن احتیاج داریم تا این سازمان های مردم نهاد در مناطق حاشیه ای شهرها، افراد در معرض آسیب اعتیاد را شناسایی و به سمت كمپ ها، سرپناه شبانه، مراكز دی.آی.سی یا كاهش آسیب و یا مراكز ان.ای كه خدمات تخصصی پیشگیری و بهبود آسیب اعتیاد را ارایه می دهند، هدایت كنند.

*ایرنا: رویكرد سمن ها در حوزه كنترل و كاهش آسیب های اجتماعی به چه سمت و سویی باید حركت كند؟
*الوند: برخی آسیب های اجتماعی به واسطه ساختار فرهنگی ما تابو شده اند و ما به راحتی نمی توانیم در مورد آنها صحبت كنیم. در این راستا ورود سمن های تخصصی یكی از ابزارهای اثر گذار است كه می توانند تابوشكنی كرده و واقعیت ها را عریان تر بیان كنند، راجب به آن بحث كرده و گفتمان اجتماعی راه اندازی كنند و مردم را در جهت اجتماعی شدن و مداخله و حل آن آسیب بسیج كنند.
همچنین سمن های فعال حوزه آسیب های اجتماعی باید به سمت تخصصی شدن حركت و هویت خود را به مردم معرفی كنند و با هم به صورت زنجیره ای در تماس بوده و اطلاع رسانی منسجمی داشته باشند.
همچنین اگر سمن های حوزه اجتماعی در محلات زیر پوشش خود، نشریه تخصصی منتشر كنند می توانند به بهترین شكل ممكن اطلاع رسانی و آموزش های لازم در خصوص یك آسیب مشخص را به مردم آن منطقه منتقل كرده و در جهت آگاهی افزایی محله زیر پوشش خود تلاش كنند.

*ایرنا: در خصوص انتشار نشریه های تخصصی برای سمن های فعال در حوزه اعتیاد چه پیشنهادی دارید؟
*الوند: سمن ها فرصت، توان تخصصی و افراد اهل فرهنگ و علاقمندی در اختیار دارند كه فارغ از زمان و مكان می توانند نشریه های تخصصی در حوزه آسیب ها به خصوص اعتیاد را طراحی كنند.
این نشریه ها اگر به صورت تخصصی و با چارچوب مشخصی تدوین و به تواتر زمانی به دست مردم برسد، در امر آگاه سازی و بهبود رویكرد مردم در امر اعتیاد بسیار اثر گذار است. در این راستا در شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان در ابتدای سالجاری پیشنهاد دادیم سمن های فعال، در زمینه اعتیاد نشریه تخصصی راه اندازی كنند و دولت هم در سطح استانی از آنها حمایت كند.

*ایرنا: دستگاه های دولتی چگونه می توانند از سمن های تخصصی حوزه آسیب های اجتماعی در استان همدان حمایت كنند؟
*الوند: بهزیستی با تمام توان با این سمن ها مشاركت و از توسعه و گسترش آنها حمایت می كند. همچنین دستگاه های حوزه اجتماعی استان نیز باید روند صدور مجوزهای تخصصی به سمن ها را آسان و راه را برای توسعه آنها هموار كنند. در این شرایط سمن ها نیز باید در همه بخش ها به سمت تخصصی شدن پیش روند.
سمن 'طلوع بی نشان' به عنوان نخستین سازمان مردم نهاد در ایران در حوزه ساماندهی زنان كارتن خواب در تهران اقداماتی عملیاتی اجتماعی انجام داد و با همكاری بهزیستی و دیگر ارگان های دولتی، این زنان را از آوارگی نجات داد و باید این سازمان نمونه ای برای سایر سمن های حوزه اجتماعی استان باشد‌.

*ایرنا: كلام آخر؟
*الوند: بسیاری از سمن ها در حوزه اعتیاد در استان همدان در حال فعالیت هستند كه باید گسترش یابند، یكدیگر را شناسایی كنند و با برگزاری نشست های مشترك با یكدیگر همسو و همراه شوند تا بتوانند توان تخصصی و مداخله ای خود را افزایش داده و در كنار دستگاه های دولتی اقدامات اثرگذاری انجام دهند. همچنین لازم است سمن ها برای همسو شدن با یكدیگر اتحادیه صنفی منطقه ای و سپس اتحادیه ملی تشكیل دهند تا بتوانند در راستای یك هدف مشترك در كنار دولت قرار گیرند.
گفتنی است؛ بیش از 400 سازمان مردم نهاد در استان همدان فعال است.
ششم تا 12 تیر ماه، هفته مبارزه با موادمخدر نامگذاری شده است.
مصاحبه از: الهام تدین
1181/2090