روزنامه آرمان در يادداشتي به قلم يوسف مولايي كارشناس حقوق بين‌الملل، آورده است: بر اساس ماده‌هاي 36 و 37 برجام، چنانچه ايران يا گروه 1+5 معتقد باشند كه طرف مقابل تعهدات خود را رعايت نكرده است، مي‌توانند موضوع را به‌منظور حل وفصل به «كميسيون مشترك» ارجاع دهند اما آمريكا چنين كاري نكرده است. طبق معاهده انجام شده، كميسيون مشترك 15 روز زمان خواهد داشت تا موضوع را فيصله دهد، مگر اينكه اين زمان با اجماع تمديد شود. متعاقب بررسي كميسيون مشترك، چنانچه هر عضو معتقد باشد كه موضوع فيصله نيافته است، مي‌تواند موضوع را به وزيران امور خارجه ارجاع دهد. وزيران 15 روز خواهند داشت تا موضوع را فيصله دهند، مگر اينكه اين زمان با اجماع تمديد شود.
پس از بررسي كميسيون مشترك -همزمان با (يا به‌جاي) بررسي در سطح وزيران- عضو شاكي يا عضوي كه اجراي تكاليفش موضوع بوده است، مي‌تواند درخواست نمايد كه موضوع توسط يك هيات مشورتي كه متشكل از سه عضو خواهد بود (يكي از سوي هر يك از طرف‌هاي درگير در اختلاف و طرف سوم مستقل) بررسي شود. هيات مشورتي مي‌بايست نظريه غير الزام‌آوري را در خصوص موضوع ظرف 15 روز ارائه كنند. چنانچه موضوع كماكان به نحو مورد رضايت طرف شاكي فيصله نيافته باشد، آنگاه آن‌طرف مي‌تواند موضوع فيصله نيافته را به‌عنوان مبناي توقف كلي و يا جزئي اجراي تعهداتش وفق برجام قلمداد كرده و به شوراي امنيت سازمان ملل متحد ابلاغ نمايد.
نكته قابل تامل اين است كه در زمينه نقض معاهده، نمي‌توان به ديوان دادگستري لاهه شكايت بُرد، چرا كه هنگام تنظيم آن، شكايت بردن به ديوان دادگستري لاهه مورد اجماع قرار نگرفت. درحالي كه اگر از ابتداي امر بر اين مساله پافشاري شده بود كه در صورت تخلف يكي از طرف‌ها، امكان شكايت به ديوان بين‌المللي لاهه گنجانده شود، امروز شرايط ممكن بود شرايط متفاوتي وجود مي‌داشت. از اين نظر كه امكان شكايت به مراجع حقوق بين‌المللي در نظر گرفته شده بود. اما از همه اينها گذشته، آنچه كه بايد در نظر داشت اين است كه دست ايران در انجام عمل متقابل به‌گونه‌اي موثر باز است و ايران توانايي دست زدن به بهترين واكنش را براي خود نگه داشته است و اين همان نكته‌اي است كه از سوي مخالفان برجام ديده شده و اروپايي‌ها براي همين سعي داشته‌اند كه ترامپ را به ماندن راضي كنند.
تلاش به اين معنا كه در صورتي كه يكي از طرف‌هاي برجام بر تعهد خود پايبند نباشد، ايران مي‌تواند تمام يا بخشي از تعهدات خود را در كوتاه‌ترين زمان به حالت تعليق در‌آورد و چنين امكاني از نظر حقوق بين‌الملل گامي بسيار موثر محسوب مي‌شود. ضمن اينكه ايران با تاكيد بر رفتار غير اصولي آمريكا كه بر تعهدات خود پايبند نبوده است، اگر بخواهد مي‌تواند همراه با ديگر طرف‌هاي معاهده، در صورت داشتن منافع برجامي، بر ادامه روند اقدام كند.
بعد از ماجراهايي كه دونالد ترامپ در معاهده‌هاي مختلف مانند پيمان پاريس، معاهده تجاري پاسيفيك، جنگ تعرفه‌اي با چين و... به وجود آورد، وجهه آمريكا در منظر بين‌المللي لطمه‌اي سخت خورده و به باقيمانده اعتبارش به عنوان كشوري كه پايبند به معاهدات بين‌المللي نيست، خدشه وارد شده است. در چنين شرايطي واكنش كشورهاي ديگر طرف برجام از اهميت زيادي برخوردار است.
*منبع:روزنامه آرمان،1397،2،19
**گروه اطلاع رساني**1893**9131
تهران- ايرنا- درباره مسائل و حاشيه‌هايي كه دونالد ترامپ براي برجام پديد آورده بايد به يك نكته حقوقي توجه كرد كه البته توجه به نكات حقوقي از سوي ترامپ مورد انتظار نيست. به هر حال براي حل اختلافات احتمالي در اجراي توافق برجام، مكانيزم‌هايي در نظر گرفته شده كه به عنوان ماده 36 و 37 برجام شناخته مي‌شود و آمريكا تاكنون به آن عمل نكرده است.