نخست آنكه گسل پیش آمده در روابط اتحادیه اروپا و امریكا مختص برجام نیست. البته از زمان به ریاست جمهوری رسیدن ترامپ و بیان این جمله از سوی او كه «برجام بدترین قراردادی است كه در عمرم دیده‌ام» اروپا این پیش‌بینی را داشت كه او قصد دارد امریكا را از تحولات مربوط به برجام خارج كند. اما همزمان با این موضعگیری‌ها رفتارهای ترامپ در مقابل مقامات ارشد اروپایی از جمله خانم‌ها آنگلا مركل و ترزا می در سفرشان به واشنگتن ایجادكننده یك گسل شد.
ترامپ در برابر مركل نه تنها با كم لطفی ظاهر شد كه در اظهاراتش گفت كه معتقد است «اتحادیه اروپا پیر شده است.» خانم 'می' نیز كه در پی رأی انگلستان به خروج از اتحادیه اروپا به دنبال بازار جدیدی برای كشورش بود دومرتبه در كاخ سفید حضور یافت و با رفتار غیردوستانه ترامپ مواجه شد.
بنابراین میان امریكا و اتحادیه اروپا گسل‌هایی وجود دارد كه ایران در به وجود آمدن‌شان هیچ نقشی نداشته است. با وجود این،این گسل‌ها خود را در مسائل مرتبط با ایران نمودار كرده است.
چنانكه اتحادیه اروپا به این نتیجه رسید كه می‌تواند و می‌خواهد در موضوع برجام مقاومت كند و در برابر فشارهای امریكا تسلیم نشود و به عبارتی شخصیت مستقلی برای خود قائل شود. چنین بود كه خانم موگرینی در مصاحبه‌ای گفت «رئیس جمهوری امریكا خیلی قدرتمند است اما ما برای امضای خودمان ارزش بیشتری قائل هستیم.»
با این همه، مسلم است كه اتحادیه اروپا نمی‌تواند امریكا را چه در مورد برجام و چه در غیر آن نادیده بگیرد. وجود رابطه تجاری 900 میلیارد دلاری میان اروپا و امریكا دلیل بزرگی است كه آنها را به یكدیگر وابسته ساخته است و بعید و نامعقول است كه اروپا به صرف تمایل به تجارت با ایران بتواند از چنین رابطه‌ای بگذرد.
در این میان، اما خط اعتباری 5/1میلیارد یورویی فرانسه برای تجارت با ایران اگر چه به لحاظ اقتصادی رقم بسیار بزرگی نیست و در شرایطی كه ما تنها در بخش نفت و گازمان به حدود 50 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی نیازمندیم، نمی‌تواند احیاكننده اقتصادی تلقی شود اما به دلیل دو ملاحظه حائز اهمیت است؛ نخست آنكه فرانسه در شرایطی این اقدام و تعیین اعتبار دولتی را با هدف حمایت از صنایع و بنگاه‌های اقتصادی كوچك خود انجام داده است كه امانوئل مكرون به عنوان تنها رئیس جمهوری فرانسه كه به زبان انگلیسی تسلط دارد، مورد توجه ترامپ قرار گرفته و كاخ سفید در برنامه خود پیرامون ایران حساب ویژه‌ای گشوده است.
بنابراین، این اقدام فرانسه در هفته‌های منتهی به سفر وزیر خارجه‌اش به ایران را می‌توان پالس مثبتی ارزیابی كرد كه در صورت تبدیل شدن به یك رویه از سوی دیگر كشورهای اروپایی و در صورت استقبال شركت‌های خصوصی برای تجارت مبتنی بر یورو با ایران برای اجتناب از مواجه شدن با تحریم‌های امریكایی می‌تواند قابل توجه باشد.
اروپا با شرایط سخت ترامپ برای برجام یعنی دو شرط رها شدن برجام از قیود زمانی و نیز نامحدود شدن بازرسی‌های آژانس در ایران مخالفت كرده است، اما در هرصورت برایند این مواضع احتمال خروج امریكا از برجام را حتی تا پیش از موعد 100 روزه پیش رو تقویت می‌كند.
شرایطی كه ایجاب می‌كند كشورهای اروپایی برای متعهد ماندن به امضای خود و حفاظت از برجام چاره‌اندیشی كنند و تعیین اعتبار یورویی برای تجارت با ایران تنها یكی از این چاره‌جویی‌ها است. برای ایران نیز باز ماندن راه‌های ارتباط سیاسی و اقتصادی با اروپا حائز اهمیت است. ارتباطی كه باید در مراودات دیپلماتیك مانع تأثیر مخرب بهانه‌جویی‌هایی چون مسائل منطقه‌ای، موشكی و حقوق بشری بر آن شد.
*كارشناس مسائل بین‌الملل
منبع: روزنامه ایران 15/11/1396
پژوهشم**1197**
اقدام اخیر دولت فرانسه مبنی بر تعیین اعتبار یورویی برای تجارت با ایران و نیز مواضع برخی مقامات اتحادیه اروپا حاكی از حفاظت این اتحادیه از برجام حتی در صورت خروج امریكا از آن،دارای ابعاد اقتصادی و سیاسی است. با این حال توجه به چند نكته در ترسیم تحولات آتی احتمالی پیش روی برجام ضروری است.