ارتقاي توانمندي معلمان؛ آغاز تحول آموزش و پرورش

به گزارش ايرنا، براساس سند تحول بنيادين آموزش و پرورش، نظام تعليم و تربيت نهادي اجتماعي، فرهنگي و سازمان يافته است كه به عنوان مهمترين عامل انتقال، بسط و اعتلاي فرهنگ در جامعه اسلامي ايران، مسئوليت آماده سازي دانش آموزان براي تحقق مرتبه اي از حيات طيبه در همه ابعاد را برعهده دارد كه تحصيل آن مرتبه براي عموم افراد جامعه لازم يا شايسته است.
دستيابي به اين مرتبه از آمادگي براي تكوين و تعالي پيوسته هويت دانش آموزان(با تاكيد بر وجوه مشترك انساني، اسلامي و ايراني) ضمن ملاحظه ويژگي هاي فردي و غيرمشترك و نيز در راستاي شكل گيري و اعتلاي مداوم جامعه صالح اسلامي نيازمند آن است كه تربيت يافتگان اين نظام شايستگي هاي لازم را براي درك و اصلاح مداوم موقعيت خود و ديگران را براساس نظام معيار اسلامي كسب كنند.
براساس اين سند، نقش معلم به عنوان هدايت كننده و اسوه اي امين و بصير در فرايند تعليم و تربيت و موثرترين عنصر در تحقق ماموريت هاي نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي است تا دانش آموز را در ساحت هاي تعليم و تربيت اعتقادي، عبادي و اخلاقي، زيباشناختي و هنري، اقتصادي و حرفه اي، علمي و فناورانه آموزش و پرورش دهد.
جامعه امروز از لحاظ علمي و تكنولوژي مدام در حال تغيير بوده و ديگر مولفه هاي گذشته براي آموزش دانش آموزان كفايت نمي كند و بايد اين تغييرات و تحولات در نوع و چگونگي آموزش مورد توجه قرار گرفته و در برنامه هاي آموزشي ارتقاي توانمندي هاي معلمان به عنوان عنصر اساسي تعليم و تربيت مدنظر قرار بگيرد.
در اين راستا برخي از كارشناسان آموزشي معتقدند كه معلمان پيش از آغاز فعاليت در اين حرفه بايد دوره ها و مهارت هاي خاصي را فراگرفته و به گونه اي چندبعدي و چند مهارتي براي حرفه معلمي آماده شوند و برخي نيز معتقدند كه امروزه مخاطب شناسي و شناخت ويژگي هاي آنان در نظام آموزشي و تعليم و تربيت اهميت خاصي داشته و معلمان با شناخت اين ويژگي ها بايد مباحث درسي و علمي خود را تدوين كنند.
براساس نظر اين كارشناسان، بهترين معلمان كساني هستند كه اوقات خود را صرف يادگيري كرده و مهارتهاي خود را بهبود مي‎بخشند، معلمان توانمند مي توانند يادگيري دانش‎آموزان را افزايش داده و از طريق ارائه امكانات بيشتر و آموختن، سطح انگيزه آنان را افزايش دهند و همچنين اين معلمان مي توانند قدرت تفكر دانش‎آموزان را پرورش داده و رشد آنان را تسهيل كنند.
دكتر كيومرث امجديان مدرس دانشگاه درباره ارتقاي توانمندي معلمان در كيفي سازي آموزش و انتقال اين آموزش ها به زندگي اجتماعي دانش آموزان به خبرنگار ايرنا گفت: مهمترين عنصر در فرايند تعليم و تربيت معلم است، اگر چه عناصر بسياري در اين فرايند دخيل هستند اما هيچ يك جايگزيني براي نقش معلم نيستند.
وي با بيان اينكه فرايند يادگيري، آموزش و تعليم و تربيت در تعامل چندگانه ميان معلم با دانش آموزان و در عين حال دانش آموزان با يكديگر رخ مي دهد، اظهار كرد: نقش معلم، ياددادن نيست بلكه ايجاد موقعيت براي يادگيري است و اين بزرگترين اشتباه تعليم و تربيت است كه معلم را ياددهنده و دانش آموز را يادگيرنده مي داند، در حالي كه معلم زمينه اي را فراهم مي كند تا دانش آموز خود در فرايند يادگيري درگير شود و مباحث را بياموزد.
امجديان با اشاره به اهميت ارتقاي توانمندي معلم به عنوان نقش اصلي او در تعليم و تربيت گفت: امروزه دو نوع نگاه نسبت به فعاليت و نقش آفريني معلم وجود دارد كه برخي معتقد به توانمندي و كسب مهارت هاي معلم در تدريس يك درس خاص هستند و برخي ديگر معتقد به كسب مهارت هاي چندگانه و توانمندي معلم در مهارت هاي مختلف هستند كه معلم مي تواند در موقعيت هاي مختلف كار يادگيري را براي دانش آموز سهل كند، باتوجه به ويژگي هاي جامعه امروز، تخصصي معلم در يك درس خاص نمي تواند كارساز باشد بنابراين بايد در ارتقاي توانمندي معلمان، كسب مهارت هاي چند بعدي آنان مورد توجه قرار بگيرد.
اين مدرس دانشگاه تفكيك و برنامه هاي درسي جداگانه را از مشكلات آموزش و پرورش دانست و گفت: اين تفكيك، يادگيري دانش آموز را براي حضور در جامعه به عنوان فردي توانمند، كاهش مي دهد، اگر ما برنامه درسي تلفيقي داشته باشيم، دانش آموز در اين فرايند درس هاي مختلف را توامان مي آموزد و بر اين اساس نيازمند معلماني هستيم كه بتوانند كتاب هاي درسي تلفيقي را براي دانش آموزان تدريس كنند.
وي افزود: براين اساس معلم بايد فردي ماهر بوده و همچنين قبل از ورود به اين حرفه، دوره هاي پيش از استخدام را گذرانده و توانمندي ها و مهارت هاي لازم را از طريق دوره هاي آموزشي و دانشگاه فرهنگيان كسب كند و براي تعاملات خاص درون مدرسه اي و مسايل اجرايي آن آماده شود.
امجديان گفت: همچنين معلمان پس از آغاز فعاليت در اين حرفه، براي ملزم شدن به كسب مهارت هاي خاص تدريس بايد دوره آزمايشي سه ساله را گذرانده و در فرايند تدريس براي آگاهي از نقاط ضعف و قوت ارزيابي شوند و نقاط قوت را تقويت و ضعف ها را برطرف كنند.
اين مدرس دانشگاه حرفه اي كردن معلمان در مدرسه را از ديگر راه هاي ارتقاي توانمندي آنان دانست و اظهار كرد: با بهره مندي از امكانات مدرسه از جمله گروه هاي آموزشي و شوراي معلمان مي توان زمينه اي را براي مهارت آموزي معلمان و مديريت دانش و انتقال دانش و تجربيات در بين كادر آموزشي مدرسه فراهم كرد.
وي درباره به كارگيري آموزه هاي معلمان در زندگي اجتماعي دانش آموزان گفت: نظام آموزشي و تعليم و تربيت به دليل محتوامحوري آيين زندگي را به دانش آموز نمي آموزد و معلم سعي دارد براساس دستورالعمل و زمان بندي مشخص، كتاب درسي را براي دانش آموزان تدريس كند و ديگر زماني براي آموزش مهارت هاي زندگي كردن، نه گفتن، حل مسئله و مهارت هاي چندگانه كه در زندگي يك فرد مورد نياز است، وجود ندارد لذا محتوامحوري بزرگترين ضربه اي بوده كه به آموزش و پرورش ما وارد شده است.
امجديان با اشاره به رويكرد برنامه درسي تلفيقي و فاصله گرفتن از محتوامحوري در مدارس افزود: در اين زمان مي توان يك برنامه درسي را به عنوان راهنما در اختيار معلم قرار داد و معلم براساس توانمندي و خلاقيت خود فرايند يادگيري را سامان دهد كه در اين زمان فرصتي براي آموزش مهارت هاي زندگي به دانش آموزان نيز فراهم خواهد شد و معلم ضمن برنامه ريزي براي فرآيند يادگيري، اين روند را اجرا و ارزيابي خواهد كرد در غير اينصورت با تمركز بر محتوامحوري هيچ توفيقي در زمينه تعليم و تربيت نخواهيم داشت.

*تاكيد بر شناخت ويژگي هاي مخاطب امروز در تعليم و تربيت
دكتر حسين طالب زاده عضو هيات علمي دانشگاه فرهنگيان نيز در گفت و گو با خبرنگار ايرنا ارتقاي مدرك و درجه تحصيلي و ايجاد امكانات تحصيلي جديد براي معلمان را يكي از راه هاي ارتقاي توانمندي معلمان دانست و گفت: در اين زمينه بايد هماهنگي هايي با وزارت علوم و دانشگاه فرهنگيان صورت بگيرد تا معلمان تحصيلات خود را در طول فعاليت آموزشي خود ادامه دهند.
وي با اشاره به برگزاري كلاس ها و دوره هاي آموزش ضمن خدمت در ارتقاي توانمندي معلمان افزود: توجه به تحولات جديد آموزش و پرورش در كشورهاي دنيا، شناخت و آشنايي با روش هاي امروزي آموزش و مولفه هاي آن و ارتقاي توانمندي معلمان در اين راستا نيز بايد مورد توجه قرار گيرد كه آموزش و پرورش مدرن و به روز خواهد شد و به عقيده من مي توان هر سه مورد ذكرشده را به صورت تركيبي در راستاي ارتقاي توانمندي معلمان به كار گرفت.
طالب زاده با تاكيد بر شناخت مخاطب امروزي و ويژگي هاي او در ارتقاي كيفيت آموزشي اظهار كرد: يك معلم زماني مي تواند موفق باشد كه دانش آموزان خود را با تمام ويژگي هايشان بشناسد، طبيعتا دانش آموزي كه ما امروز با آن مواجه هستيم در مقايسه با دانش آموزان 10 سال و حتي پنج سال گذشته كاملا متفاوت هستند.
عضو هيات علمي دانشگاه فرهنگيان گفت: اگر ما در برقراري ارتباط با مخاطبان و دانش آموزان دچار مشكل باشيم به تبع آن در انتقال مطالب و مفاهيم درسي دچار مشكل خواهيم بود، براين اساس از لحاظ جامعه شناختي بايد تحولاتي در نظام مديريت آموزش و پرورش اتفاق بيفتد تا معلمان ضمن كسب مهارت هاي لازم به نسل جديد و مخاطبان جديد توجه كرده و ويژگي هاي آنان را بشناسند تا كيفيت آموزش و پرورش ارتقا پيدا كند.
وي افزود: در راستاي مخاطب شناسي، تسلط به تكنولوژي و فناوري هاي جديد و استفاده از فضاهاي جديد يادگيري مانند فضاهاي مجازي، در اشكال مختلف آن مطرح مي شود كه معلمان بايد نسبت به اين موضوع ها هم تسلط داشته باشند.
طالب زاده نداشتن شناخت از مخاطبان و نسل جديد را مهمترين مشكل آموزش و پرورش در حال حاضر دانست و اظهار كرد: آموزش و پرورش همچنان اصرار دارد از روش هاي قديمي براي آموزش استفاده كند البته تغييراتي در متون درسي و پيشرفت هايي در اين حوزه صورت گرفته اما به مخاطبان توجه ندارند.
عضو هيات علمي دانشگاه فرهنگيان گفت: حجم كتاب هاي درسي بالا است و معلمان از كمبود زمان براي تدريس اين دروس و كم حوصله بودن دانش آموزان گلايه مي كنند و اين نشان دهنده اين است كه ما در برقراري ارتباط و شناخت ويژگي هاي مخاطبان دچار مشكل هستيم.
وي با اشاره به متفاوت بودن ديدگاه ها و فعاليت هاي نسل امروز افزود: معلمان فكر مي كنند كه دانش آموزان كمتر اهل مطالعه هستند، در صورتي كه نسل جديد در فضايي متفاوت از گذشته زندگي مي كند، شيوه و حجم مطالعه براي دانش آموزان معناي متفاوتي دارد و ما همچنان اصرار داريم كه دانش آموزان بايد با همان روش سنتي كتاب بخوانند، كتاب تست بخرند و تمرين حل كنند، در صورتي كه نسل جديد براي سرعت و فشردگي در زمان، احساس مي كند كه نيازي به خواندن اين همه مطلب و كتاب درسي نيست و به كارآمدي اين مطالب شك دارد.
طالب زاده اظهار كرد: بنابراين در نظام آموزشي و تدريس بايد روش هايي را به كار ببريم كه در مدت زمان كم و با حجم كم و ابزار مناسب بتوانيم پيام خود را منتقل كنيم، منظور اين نيست كه ما صرفا اگر حجم كتاب و درس را پايين بياوريم، كيفيت آموزش و پرورش افت پيدا مي كند، بلكه به اين معنا است كه كتاب هاي درسي متناسب با شرايط مخاطبان و با استفاده از ابزارهاي امروزي كاهش پيدا كند.
عضو هيات علمي دانشگاه فرهنگيان با اشاره به انتقال آموزه هاي معلمان به زندگي اجتماعي دانش آموزان در راستاي كيفي سازي آموزش اظهار كرد: از گذشته، معتقديم كه گروه معلمان در تربيت دانش آموزان جز گروه مرجع بوده و به عنوان الگو محسوب مي شوند منتهي در زمان اصرار بر استفاده از روش هاي غيركارآمد آموزشي، مرجعيت اين گروه كاهش پيدا مي كند، در اين شرايط معلم ممكن است مرجعيت اخلاقي داشته باشد اما مرجعيت علمي نخواهد داشت بنابراين بايد از روش هاي آموزشي بهره بگيريم كه مخاطبان همچون گذشته مرجعيت و مشروعيت آموزش و پرورش و معلمان را بپذيرند.
خبرنگار: معصومه جوان معبودي - انتشار: محمد آجورلو
تهرام/7245//1348