'لزوم مهار آبهای روی زمین از زمانی مطرح شد كه با نظر كارشناسان ، ایران با بحرانی بنام كمبود آب روبرو شد. این نهضت كه از زمان دولت سازندگی با اجرای پروژه های بزرگ سد سازی كلید خورده بود در دولت های بعدی هم كم و بیش پیگیری شد و سدهای بزرگی در سطح كشور ساخته شد.
استان اردبیل هم به جهت قرار گرفتن در نوار مرزی با كشور آذربایجان این پروسه را شامل بود ولی مثل همیشه در مقام عمل و اختصاص منابع مالی ، این استان در محرومیت قرار گرفت و از بودجه های اختصاصی به آن هیچ تنوری گرم نشد و پروژه های مشابه و حتی بسیار كم اهمیت تر در سطح كشور منابع بیشتری جذب كردند و برای اردبیل همان ته مانده ها اختصاص یافت. بخصوص در دولت قبل كه منابع سرشار حاصل از فروش نجومی نفت را در اختیار داشت باز هم اردبیل در محدودیت و محرومیت قرار گرفت و آنگونه كه باید برخوردار نشد.
با روی كار آمدن دولت تدبیر امید به ریاست دكتر روحانی و تعیین دكتر خدابخش به عنوان یك تكنوكرات با تجربه در مسند مدیریت دولت محلی ، لزوم نگاه كلان به اردبیل در رئوس برنامه های دكتر خدابخش و تیم مدیریتی و اقتصادی اش قرار گرفت و چهار مگاپروزه بزرگ برای جبران كاستی های سال های گذشته كلید خورد.
یكی از این مگاپروژه ها ، مهار آبهای مرزی استان و بهره برداری از عایدات این مهار این آبها بود. این پروژه در كنار مسائل حساس با اهمیت امنیتی كه داشت یك تدبیر بسیار حیاتی برای آینده استان بشمار میرفت و همین عامل باعث شد تا در كنار تلاش همگانی برای كسب منابع ویژه برای این پروژه ها از طریق منابع وزارت نیرو یك حركت ویژه هم صورت گرفت و آن كسب اعتبارات ویژه از صندوق توسعه با دستور ویژه مقام معظم رهبری بود كه به یك باره پروژه را دچار تحول كرد و از حالت ركود و سكون، به حالت حركت درآورد.
در این مقال قصد داریم تا كمی درباره یكی از این پروژه های مهار بنام سد خدا آفرین بیشتر بدانیم:
سد خدا آفرین كه فاز یك مطالعاتی آن از سال 54 آغاز شده از سال 83 استارت خورد و از سال 87 وارد فاز اجرایی شد. این پروژه كه در مساحتی به بزرگی 74 هزار هكتار كه 62 هزار هكتار آن در استان اردبیل و 12 هزار هكتار آن در استان آذربایجان شرقی اجرا می شود با توانایی ذخیره بالغ بر 1/600 میلیون متر مكعب آب یكی از بزرگترین پروژه های سدسازی كشور است. این پروژه از سال 83 تا 92 با اعتباری بالغ بر 169 میلیارد تومان ، 18 درصد پیشرفت فیزیكی داشته است.
پروژه بعد از اختصاص منابع مالی ویژه از صندوق توسعه از سال 93، با مدیریت شركت آب منطقه ای اردبیل سرعت گرفت و در حال حاضر با پیشرفت فیزیكی بالای 50 درصدی با اعتباری بالغ بر 500 میلیارد تومان در حال اجراست ، این در حالی است كه بر اساس نظر كارشناسان پروژه هر درصد پیشرفت فیزیكی این پروژه 14 میلیارد تومان هزینه دارد.
با اتمام پروژه سد خدا آفرین كه قرار است در سال 96 آبگیری شود در پایاب خود بالغ بر 62 هزار هكتار از زمین های دیم منطقه را به آبی تبدیل خواهد نمود.
ایجاد باغات و كشت و صنعت های بزرگ و به تبع آن صنایع تكمیلی و وابسته و مجتمع های دامپروری و گوشتی بزرگ ، پیش بینی ایجاد 60 هزار فرصت شغلی مستقیم و غیر مستقیم را در این مگاپروژه محتمل می كند. ضمن اینكه ساماندهی و اسكان بالغ بر 10 هزار خانوار عشایر منطقه و ایجاد فرصت های مناسب برای بهره مندی این خانوارها از عواید پروژه از دیگر اهداف این پروژه است.
این پروژه كه در سال جاری (95) بالغ بر 400 میلیارد تومان اعتبار جذب شده دارد در بخش ساخت كانال های اصلی كه 92 كیلومتر آن در استان اردبیل قرار دارد ، با اتمام یا در شرف اتمام قرار گرفتن حدود 70 كیلومتر آن ، پیش بینی می شود كه در سال 96 كاملا به اتمام رسیده و آماده تحویل شود. این در حالی است كه همزمان با شركت آب منطقه ای ، جهاد كشاورزی استان هم با منابع كافی مالی در حال اجرای شبكه های فرعی پروژه می باشد كه در حال حاضر بالغ بر 20 درصد پیشرفت فیزیكی داشته و با سرعتی كه در اجرای آن وجود دارد تا پایان سال 96 به مرحله اتمام خواهد رسید مضافا اینكه 12 هزار هكتار قرار گرفته در استان آذربایجان شرقی هم به سرعت در حال اجراست.
از كل اراضی شامل در پایاب این پروژه 40 هزار هكتار در منطقه پارس آباد و اصلاندوز و 22 هزار هكتار در منطقه جعفرآباد قرار دارد كه پس از پایان، منطقه مغان را دچار تحول عظیمی در تمامی زمینه ها خواهد كرد.
همزمان با این پروژه عظیم ، سدهای دیگری هم در سطح استان برای مهار آب های استان در دست اجراست. از این پروژه ها، 19 پروژه در دست اجرا و 19 پروژه كه در مرحله مطالعاتی قرار دارد. از جمله آن می توان به سد كیوی با اعتبار 45 میلیارد تومان و پیشرفت فیزیكی 95 درصد كه آبگیری شده و در مرحله تملك اراضی و آماده سازی برای افتتاح است. سد بفراجرد كه در مرحله نهایی آماده سازی برای آبگیری است. سد احمدبیگلو در مشگین شهر كه با پیشرفت فیزیكی بالای 60 درصد ، 2200 هكتار از اراضی این شهرستان را تحت پوشش خواهد داشت و همزمان شبكه انتقال آب آن برای تامین آب شرب شهر مشگین شهر به سرعت در حال اجراست. سد عمارت با پیشرفت فیزیكی 50 درصد و سد تازه كند در گرمی برای تامین آب شرب شهر گرمی كه همگی این سدها تا پایان سال 96 به مراحل پایانی خود خواهد رسید. از سوی دیگر مطالعات طرح سد هشتجین هم كه طرح مطالعاتی آن به پایان رسیده و اجرای آن هم به زودی آغاز خواهد شد.
مجموع این پروژها یعنی انقلابی در بخش كشاورزی و دامپروری استان كه اولین محور توسعه استان است و قطعا آینده درخشانی را برای استان در تمام زمینه ها از كشاورزی و دامپروری گرفته تا صنایع تكمیلی و وابسته كه حجم عظیمی از فرصت های شغلی را برای مردم منطقه و استان متصور می كند.
به هر حال این مقال سعی می شود تا بصورت اجمالی دورنمایی از مگاپروژه سد خداآفرین و پایاب آن و تعدادی دیگری از پروژه های مشابه را در معرض دید و قضاوت عمومی قرار دهد. همه ما دغدغه توسعه استان را داریم و قطعا همتی بلند از مدیریت عالی استان و تیم اجرایی و اقتصادی آن این توسعه را سرعت و قدرت بیشتری داده است. خداآفرین مغان دیگری را متولد خواهد كرد و منافع آن علاوه بر منطقه زرخیز مغان و مردم بلند همت آن برای استان اردبیل هم جهشی بزرگ رقم خواهد زد. باشد تا شاهد رشد و شكوفایی بیش از پیش آن باشیم.
خبرنگار: یعقوب شاددل ** انتشار دهنده: سیفعلی موسی زاده
6016/7110
نشریه 'نوید سحر' در آخرین شماره خود مطلبی با عنوان 'سد خدا آفرین ، تولد مغانی دیگر' به قلم هادی صباغی منتشر كرده و به یكی از مگاپروژه های اجرایی در شمال استان پرداخته است.