حماسه مردمی كوی ذوالفقاری؛ روایت دفاع از شهر با دست های خالی

شهید دریاقلی سورانی یانچشمه ای متولد 1324 در روستای یانچشمه استان چهارمحال و بختیاری، اوراق فروشی بود كه به همراه فرزند خردسال خود، در كنار انبوهی از اتومبیل های فرسوده در حاشیه آبادان زندگی می كرد.
دریاقلی، نهم آبان سال 1359 و در جریان حمله متجاوزانه رژیم بعثی عراق به ایران و پس از اشغال خرمشهر، در منطقه كوی ذوالفقاری، در 20 كیلومتری شهر آبادان، به صورت اتفاقی متوجه تحرك شبانه سربازان عراقی و عبور آنها از رودخانه بهمنشیر، برای حمله غافلگیر كننده و اشغال این شهر شد.
وی، فرزند خردسالش را تنها گذاشت و به سرعت، با دوچرخه اش، در یك مسیر طولانی ركاب زد و خود را به آبادان رسانده و با فریادهایش، مردم و مدافعان شهر را از ماجرای نفوذ و توطئه دشمن آگاه ساخت.
مردم نیز با شنیدن فریادهای دریاقلی، از خانه ها بیرون آمدند و با هر چه در دست داشتند، برای مقابله با دشمن به سمت منطقه ذوالفقاری حركت كردند.
در این هنگام، شهید سورانی كه دوچرخه اش نیز پنچر شد و قادر به حركت نبود، با پای پیاده، به سمت مقر سپاه پاسداران در آبادان دویده و نیروهای خودی را از حمله عراقی ها آگاه می سازد.
نیروهای بعثی، پس از اشغال آبادان، قصد حمله و تصرف شهر را داشتند كه با رشادت ها و اطلاع رسانی به موقع شهید دریاقلی سورانی و مقاومت مردم آبادان، از دستیابی به این هدف، ناكام مانده و مجبور به عقب نشینی شدند.
پس از تجاوز ارتش عـراق در 31 شهریور 1359 و اشغال بخش هایی از خاك ایران، خرمشهر مهم ترین شهر بندری ایران، پس از سی و پنج روز مقاومت دلیرانه به دست دشمن افتاد.
پس از سقوط خرمشهر، رژیم عراق در صـدد برآمد تا جزیره آبادان را نیز اشغال كند و بـرای تحقق این مهم، با عبور از كارون و قطع كردن جاده های آبادان– اهواز و آبادان – ماهشهر جـزیـره آبادان را محاصره و تلاش كرد تا از طریق شمال بهمنشیر وارد آبادان شود.
نیروهای بعثی در شب نهم آبان سال 59 ، پنج روز پس از سقوط خرمشهر، پل شناور روی بهمنشیر زدند و به سوی كوی ذوالفقاری سرازیر شدند.
با این وضعیت، آبادان در محاصره 330 درجه ای قرار گرفت و عبور از رودخانه بهمنشیر می توانست آبادان را با خطر جدی روبرو كند.
عراقی ها برای تصرف آبادان در نهم آبان 59 سال در منطقه ذوالفقاری روی رودخانه بهمنشیر پل شناور نصب كردند و با عبور دادن بخشی از نیروهای خود، وارد جزیره آبادان شدند.
نیروهای بعثی به چند دلیل منطقه ذوالفقاری را برای ورود به جزیره آبادان انتخاب كردند، نخست اینكه سعی كردند، با استفاده از پوشش نخلستان ها از دید رزمندگان اسلام دور مانده و به راحتی وارد شهر شوند.
این منطقه از ذوالفقاری انتهای شهر و نیز آسیب پذیرترین نـقطه آن محسوب می شد و متجاوزان سعی داشتند از این نقطه كور برای ورود و اشغال شهر و جزیره آبادان استفاده كنند.
بر اساس آمار و اطلاعات جنگ، منطقه ای كه نیروهای عراقی انتخاب كردند، از كم عرض ترین مناطق جزیره آبادان است زیرا عرض جزیره آبادان در منطقه ذوالفقاری حدود 3 كیلومتر است و اگر نیروهای عراقی در ورود به جزیره آبادان به مانعی برخورد نمی كردند، می توانستند به راحتی عرض جزیره آبادان را طی كرده و این جزیره را به دو نیم تقسیم و ارتباط نیمه شمالی و جنوبی آن را از یكدیگر قطع كنند كه این عبور از رودخانه بهمنشیر آسان تر از عبور از رودخانه كارون در جنوب خرمشهر بود.
جنگ نابرابر در منطقه كوی ذالفقاری آغاز شد، نیروهای مدافع شهر همان جا خط پدافندی تشكیل دادند و از پیشروی عراقی ها جلوگیری كردند.
درگیری سختی بین نیروهای خودی با حداقل امكانات و نیروهای بعثی مجهز به سلاحهای پیشرفته رخ داد و مدافعان موفق شدند تا غروب همان روز نیروهای عراقی را شكست داده و شهر و جزیره آبادان را از خطر حتمی نجات دهند.
نیروی هوایی نیز موفق شد پلی را كه عراقی ها بر روی بهمن شیر زده بودند منهدم كند.
رزمندگان با جانبازی و فداكاری بسیار، چنان مقاومتی از خود نشان دادند كه دلاوری ها و شجاعت های آنان در این منطقه به نام «حماسه ذوالفقاری» به عنوان برگ زرینی در تاریخ دوران دفاع مقدس به ثبت رسید.
در این نبرد صدها نفر از نیروهای بعثی به هلاكت رسیده و یا زخمی شدندو دهها نفر به اسارت در آمدند و رزمندگان ایران توانستند از نفوذ نیروهای دشمن به شهر و جزیره آبادان جلوگیری كنند .
محاصره شهر آبادان موجب توقف پیشروی نیروهای بعثی شد، زیرا نیروهای بعثی برای پیشروی در دشتهای وسیع و مسطح خوزستان نیازمند اشغال جزیره آبادان و تحكیم عقبه خود بودند.
مقاومت مردم و مدافعان در جزیره ابادان موجب شد كه نیروهای دشمن نتوانند به پیشروی خود ادامه دهند زیرا اشغال جزیره آبادان، راه را برای پیشروی نیروهای عراقی به سمت شهرستان های شادگان، بندر امام خمینی، بندر ماهشهر و مناطق وسیع جنوب استان خوزستان هموار می كرد.
همان گونه مردم خرمشهر 35 روز، نیروهای بعثی را زمینگیر كردند، مردم آبادان نیز به مدت یكسال نیروهای بعثی را به خود مشغول كرده و علاوه بر سد پیشروی آنان، زمینه را برای آماده سازی و سازماندهی نیروهای خودی و عملیات بزرگ شكست حصر آبادان فراهم كردند.
حماسه ذوالفقاری را باید نبرد نیروهای مردمی با ارتش مجهز عراق دانست، نبرد نابرابری كه در یك سوی آن ارتشی مجهز، كارآزموده و كلاسیك و در سوی دیگر آن مردمی ثابت قدم و با اراده بودند كه كمبود تجهیزات آنان موجب شده بود كه برخی از آنان چوبدستی به دست بگیرند.
*** سخنان سردار بنادری از دستاوردهای مقاومت مردم
حسن بنادری از فرماندهان مدافع شهر نیز در این خصوص می گوید:بامداد نهم آبان 59 چنـد گـردان تـكاور و نیز نیروهای مكانیزه بعثی مجهز به توپ 106 و موشك های مالیوتكا و مسلسل های سنگین، نـخستین نیروهای عراقی بودند كه از پل عبور كردند.
وی می افزاید:در این بین مردی به نام دریاقلی سورانی كه در نزدیكی آن منطقه زندگی می كرد از هجوم نیروهای دشمن مطلع شده و بـلافاصله نیـروهای مردمی مسجد حـضرت رسول اكرم(ص)ذوالفقاری را در جریان حمله عراقی ها قرار داد و به طرف مقر سپاه در مركز شهر حركت كرد.
وی می گوید:دریاقلی در طول مسیر، مردم را در جریان حمله نیرهای بعثی و ورود آنان به شهر خبر می دهد و مردم نیز به سرعت به مقابله با نیروهای عراقی می شتابند در واقع قبل از رسیدن نیروهی نظامی ، مردم بشدت با نیروهای عراقی در گیر می شوند .
فرمانده پیشین سپاه آبادان می افزاید:وقتی دریاقلی به مقر سپاه رسید، اینجانب را از آمدن عراقی ها آگاه كرد و ما نیز به نیروهای شهر، آمدن عراقی ها را خبر دادیم و نیروهای مدافع وقتی به ذوالفقاری رسیدند كه عراقی ها تا پاسگاهی كه سر راه آبادان ـ خسروآباد بود، پیشروی كرده بودند.
**** مردم آبادان با اسلحه های ام.1 و برنو در برابر دشمن ایستادند
مكی یازع از سرداران هشت سال دفاع مقدس نیز در گفت و گو با ایرنا حماسه كوی ذوالفقاری را نخستین حماسه مردم پس از 40 روز از آغاز جنگ تحمیلی عنوان كرد و افزود:مردم با اعلام رادیو آبادان مبنی بر عبور دشمن از بهمنشیر، خودجوش در این منطقه حاضر شده و به دفاع از شهر برخاستند.
وی اظهار داشت:مردم با اسلحه های ام.1 و برنو در مقابل ارتش پیشرفته و مجهز رژیم بعث عراق قرار گرفتند و آنها را از منطقه ذوالفقاری عقب انداختند.
سردار یازع گفت:شهید خسرو امینیان با گروه خود كه بیشتر آنها از بچه های آبادان بودند توانست اولین توپ 106 را از دشمن به غنیمت بگیرد و 35 مدافع شهر نیز در عملیات ذوالفقاری به شهادت رسیده و برخی نیز همچون حجت الاسلام غانمیان دو چشم خود را از دست دادند.
این سردار سال های دفاع مقدس افزود:دشمن بعثی در عملیات كوی ذوالفقاری200 كشته داد و 21 نفر از آنها نیز از سوی كمیته های مردمی به اسارت در آمدند.
حماسه ذوالفقاری یكی از ماندگارترین و تاثیرگذارترین حماسه های مردم ایران در دفاع مقدس بود به طوری كه حضور همه جانبه مردم در این عملیات كه منجر به عقب نشینی ارتش بعث عراق از كوی ذوالفقاری بود سرنوشت جنگ را تغییر داد.
در این حماسه مردمی، دریاقلی سورانی، منصور چهره افروز، محمد ناظمی، حسین آتشكده، علی اصغر گذاری، بهرام ورامینی، اسدالله بهرامی، حسین پرورش، جانباز شهید ارسلان فهیمی، داریوش محمدیان، یحیی آوازه، فرزاد نكوییان، محمد رزم آرا، حسین عبد فرحانی، ابراهیم عبد فرحانی، ابراهیم حجازی، جمشید رئیسی، ابراهیم عابدی، حمزه قنبری، اسماعیل منصور آبادی، اسماعیل رنجه و محمدرضا عضقی به شهادت رسیدند.
اگر ایستادگی مردم نبود و اگر آبادان به دست دشمن اشغال می شد، سرنوشت جنگ طور دیگری رقم می خورد.
دریاقلی این قهرمان ملی هم آن قدر زنده نماند كه شكست حصرآبادان را ببیند، وی چند روز پس از واقعه كوی ذوالفقاری بر اثر انفجار گلوله خمپاره پای راستش را از دست داد و سرانجام بر اثر جراحات وارده به شهادت رسید.
پیكر پاك شهید دریاقلی سورانی در بهشت زهرای تهران به خاك سپرده شد.
در درس چهاردهم كتاب فارسی پایه ششم ابتدایی نیز، به زندگی و فداكاری این قهرمان ملی و شهید عزیز، پرداخته شده است كه شاید كمتر كسی، نامش را شنیده بود و یا شرح فداكاری اش را می دانست.
همه ساله در شهركرد و شهرستان زادگاه این شهید در چهارمحال وبختیاری، آیین های بزرگداشتی برای این گرامیداشت رشادت های وی برگزار می شود، ولی این شهید در آبادان غریبه است.
*** مشكلات انباشته آبادان و خرمشهر
مردم ابادان و خرمشهر با گذشت حدود 30 سال از پایان جنگ، هنوز با مشكلات زیرساختی نظیر بیكاری بالا، فرسودگی بیش از حد شبكه آبرسانی، روان شدن فاضلاب در برخی مناطق شهر و نامناسب بودن فضای معماری شهری در مقایسه با دیگر شهرهای كشور دست و پنجه نرم می كنند.
*** انتقاد نمایندگان آبادان در مجلس از وضعیت تامین زیرساخت های شهرستان
غلامرضا شرفی، عامر كعبی و جلیل مختار سه نماینده مردم آبادان در مجلس شورای اسلامی نسبت به وضعیت آب شرب و كشاورزی شهرستان انتقاد كردند.
غلامرضا شرفی نماینده آبادان و عضو كمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در نشست بررسی مشكلات آب شرب و كشاورزی و برق روستاهای شهرستان آبادان در فرمانداری گفت:پس از گذشت ۲۷ سال از پایان جنگ تحمیلی در اصلی ترین مطالبه مردم نظیر تامین آب شرب سالم و بهداشتی و تامین زیرساخت های اولیه شهری، مشكل داریم.
وی اظهار داشت:در بخش آب مردم آبادان زخم خورده هستند، یك روز خون مردم آبادان به خاطر آب هدر رفت و یك مسئول نیز جوابگو نبود، امروز نیز وضعیت آب شرب مردم در حد بحرانی است.
شرفی گفت:امروز وضعیت آب آبادان از زمان جنگ بهتر نیست و با همه این كاستی ها مردم هنوز به مسئولان امیدوار هستند.

**كعبی:نتوانستیم به صورت ۱۰۰درصد مشكل مردم را برطرف كنیم
دیگر نماینده مردم آبادان در مجلس شورای اسلامی نیز در این خصوص گفت:بسیاری از مشكلات موجود در آبادان در سایر مناطق كشور برطرف شده و در سال های پس از جنگ تحمیلی در هیچ بخشی نتوانستیم به صورت ۱۰۰درصد مشكل مردم را برطرف كنیم.
كعبی گفت:نارضایتی مردم در بخش آب به خصوص روستاها بیش از سایر مناطق است و نیاز است برای رفع این مشكلات، كار جهادی شود، اگرچه در بخش بهداشت و اشتغال نیز مشكل داریم.
وی به هدر رفت ۵۰درصدی آب شرب در شهرستان آبادان اشاره كرد و گفت:از سال ۱۳۶۹ تاكنون ۲۰۰هزار میلیارد ریال اعتبار در بخش آب شهرستان آبادان هزینه شده است، در این مدت چه مشكلی در این بخش برطرف شده است.
نماینده مردم آبادان و عضو كمسیون اقتصاد مجلس شورای اسلامی افزود:در چند سال گذشته خروجی مناسبی در هزینه كرد اعتبارات دولتی نداشتیم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به مشكل كشاورزی آبادان اشاره كرد و گفت:در حالی سال گذشته خرمای كشاورزان به قیمت ۹۰۰ هزار ریال از سوی برخی دلالان خریداری شد كه با كمی فرآوری می شود آن را با ارزش افزوده بهتری خرید و به فروش رساند.
كعبی گفت: تاكنون نیز خسارات خشكسالی به كشاورزان پرداخت نشده كه این مهم باعث ناتوانی مالی آنها شده است.
وی اظهار داشت: اجرای طرح نیشكر در بالا دست شهرستان آبادان باعث شوری آب كشاورزی و تخریب نخلستان های پائین دست شد، امروز حق نداریم طرح هایی تعریف كنیم كه با انجام آن باعث آبادای در منطقه ای و خرابی منطقه دیگری شویم.
وی افزود: بیكاری بالای جوانان از مشكلات عمده در آبادان است و وجود ۶۰ هزار نفر تحت پوشش كمیته امداد و بهزیستی گواه این مدعا است

**جلیل مختار:مشكل آب شرب در روستاها جدی است.
جلیل مختار دیگر نماینده مردم آبادان در مجلس شورای اسلامی نیز در این خصوص با بیان مشكل آب شرب و كشاورزی در روستاهای آبادان افزود:مشكل تامین آب شرب در روستاها بسیار جدی است.
وی افزود:بیشتر انتقاد مردم در بحث آب در روستاها است.
عضو كمیسیون احتماعی مجلس شورای اسلامی با انتقاد از وضعیت كشاورزی در شبه جزیره آبادان افزود:خرمای با كیفیت كشاورزان به علت نبود كارگاه های لازم برای عمل آوری و بسته بندی به قیمت پایین خریداری می شود.
وی افزود:در بخش ترویج كشاورزی نیز اقدام مثبتی در روستاها انجام نشده است.
وی همچنین از پیگیری برای تاسیس شركت آبفای اروند در خرمشهر و آبادان خبر داد و گفت:سازمان منطقه آزاد اروند بتواند كمك های مالی را به صورت مستقیم دهد.
مختار همچنین، كمك مالی سازمان منطقه آزاد اروند به شركت آبفار برای نوسازی شبكه انتقال آب و اجرای طرح های آبرسانی را خواستار شد.
*** اسماعیل زمانی؛ تشریح مزیت های منطقه آزاد اروند برای سرمایه گذاری پربازده
اسماعیل زمانی مدیرعامل سازمان منطقه آزاد اروند - محدوده آبادان و خرمشهر- با بیان مشكلات انباشته این منطقه می گوید:متأسفانه در دوران بازسازی به ساخت اماكن عمومی و اداری بسنده شد و نتوانستیم جمعیت قبل از جنگ را به آبادان و خرمشهر برگردانیم.
زمانی می گوید:با پایان جنگ، سرمایه گذاران و تولیدكنندگانی كه در بخش های مختلف این منطقه نظیر كشتیرانی، تجارت، كشاورزی و اقتصاد نفت فعالیت می كرده و خود تولیدكننده بودند دیگر باز نگشتند.
زمانی می افزاید:دو گروه پس از جنگ به منطقه بازگشتند، یك گروه حقوق بگیران و كارمندان دولت بود كه باید باز می گشتند و دیگر، افرادی بود كه از توان مالی مورد نیاز برخوردار نبودند و برای دذریافت كمك از نهادهای حمایت كننده به شهر بازگشتند.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد اروند همچنین با تشریح اقدامات انجام شده برای رونق بیش از پیش شهرهای آبادان و خرمشهر می گوید:20 هزار واحد صنفی در شهرهای آبادان و خرمشهر و چند هزار شركت خصوصی از معافیت مالیاتی و ارزش افزوده در منطقه آزاد بهره مند شدند كه این موضوع، كاهش 20 درصدی هزینه های زندگی مردم نسبت به سایر نقاط كشور كاهش را نشان می دهد.
وی همچنین با بیان اجرای حصاركشی محدوده منطقه آزاد اروند، گفت:حصار منطقه آزاد تكمیل شده است و با همكاری بین بخشی گمرك بزودی در دروازه های آبادان و خرمشهر مستقر شده و این دو شهر از مزیت های كامل منطقه آزاد برای مردم و مسافران ورودی برخوردار می شود.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد اروند در ادامه سخنانش بیان اینكه این سازمان به دستگاه ستادی و مدیریتی كلان تبدیل شده است، گفت:در این راستا برای توسعه اقتصادی منطقه، تسهیلات و ا مكانات به طور كامل فراهم شده است و بخش خصوصی و سرمایه گذاران داخلی و خارجی می تواند از شرایط و امكانات موجود به نحو مطلوب بهره برداری كند.
وی همچنین با تبیین اهداف كلان و استراتژیك توسعه ای محدوده منطقه آزاد اروند، استفاده حداكثری از ظرفیت های این حوزه نظیر گردشگری آبی و صنعتی را یادآور شد و گفت:برنامه ریزی های این سازمان برای افق كلان 20 سال آینده شهرهای آبادان و خرمشهر و تبدیل شدن این شهرها به كلانشهر می باشد.
6125 انتشاردهنده:سیدبهادر حسینی