یكشنبه ششم دسامبر (پانزدهم آذر) انتخابات پارلمانی ونزوئلا زیر تدابیر امنیتی شدید برگزار شد. پس از شمارش رای ها مشخص شد كه ائتلاف حزب های مخالف دولت موسوم به «اتحاد دموكراتیك» توانستند از مجموع 167 كرسی پارلمان 99 كرسی را به دست آورند. این در حالی است كه حزب اتحاد سوسیالیست به رهبری «نیكلاس مادورو» رئیس جمهوری این كشور تنها 46 كرسی را از آن خود كرده اند. نتیجه ۲۲ كرسی دیگر هنوز اعلام نشده است.
بنابراین پس از حضوریابی بیش از 19 میلیون شهروند واجد شرایط در پای صندوق رای، حزب حاكم برای نخستین بار از سال 1999 میلادی اكثریت پارلمان را از دست داد؛ موضوعی كه مادورو آن را «نتیجه ای ناگوار» خواند و بناچار شكست را پذیرفت.
برخی مسایل صورت گرفته طی یك دهه گذشته باعث شد كه محبوبیت حزب حاكم مسیری عكس را بپیماید. بر پایه نظرسنجی های مختلف، میزان محبوبیت «هوگو چاوز» رییس جمهوری پیشین این كشور گاه به بیش از 70 درصد نیز می رسید. یكی از دلیل های محبوبیت چاوز، نقش پررنگ وی در قیام سال 1989 ونزوئلا بود؛ قیامی كه به دنبال سیاست افزایش هزینه های سوخت و حمل ونقل عمومی «كارلوس آندرس پرز» رییس جمهوری وقت صورت گرفت. چاوز این قیام را شروع انقلاب سوسیالیستی خود می دانست. سه سال پس از این قیام كودتایی به رهبری چاوز كه در آن زمان با درجه سرهنگی مشغول به خدمت بود صورت گرفت كه این كودتا بر عمر دولت پرز پایان داد و فصل نوینی را در تاریخ این كشور ورق زد.
اما امروز هیجان های ناشی از قیام و كودتا فروكش كرده است و حل مشكل های مالی و اقتصادی برای مردم ونزوئلا بیش از هر معیار دیگری حایز اهمیت است. نظرسنجی هایی كه پیش از انتخابات پارلمانی انجام گرفت حاكی از آن بود كه از زمان مرگ چاوز در سال 2013 تاكنون، حزب اتحاد سوسیالیست با كاهش محبوبیتی 30 درصدی روبه رو شده است.
بخشی از این كاهش محبوبیت به سیاست های منطقه ای و بین المللی سران كاراكاس و بخش بیشتری نیز به ناكارآمدی برنامه های داخلی حزب حاكم برمی گردد. در عرصه بین المللی مشی حزب سوسیالیست حاكم با كشورهایی با رویكرد لیبرال غربی همخوانی نداشت. از این رو، بیشترین اختلاف های ونزوئلا، خود را در روابط با آمریكا نشان داد. اعتقاد دولت ونزوئلا بر مسایلی همچون دخالت ایالات متحده در مسایل داخلی كاراكاس و آمریكای لاتین، تلاش واشنگتن بر تصاحب نفت و منابع طبیعی ونزوئلا، دست داشتن آمریكا در كودتای ضد دولتی سال 2002 علیه چاوز باعث شد تا این كشور سردترین روابط را با واشنگتن داشته باشد.
در مقابل، آمریكا تحریم های تجاری، بازرگانی و اقتصادی را به بهانه های مختلفی همچون اقدام های خشونت آمیز و و نقض حقوق بشر در جریان كودتا علیه دولت ونزوئلا وضع كرد. مسایلی از این دست باعث شد تا این 2 كشور از سال 2010 میلادی تاكنون سفارتخانه در خاك یكدیگر نداشته باشند. در كنار این اختلاف های ریشه دار و عقیدتی (ایدئولوژیك) با آمریكا، مردم ونزوئلا همواره روابطی پر از تنش را در مناسبات دولت خود با كشورهای عضو اتحادیه اروپا به ویژه اسپانیا شاهد بوده اند. افزون بر آن اختلاف مرزی با كلمبیا نیز حتی با برخی تلاش های بین المللی هنوز حل و فصل نشده است.
اما بخش بیشتر نارضایتی شهروندان ونزوئلایی به مسایل سیاسی و اقتصادی داخلی این كشور برمی گردد؛ مسایلی كه از دید آن ها تصویرگر ناكارامدی سیاست های حزب اتحاد سوسیالیست بوده است. روند فزاینده جرم و جنایت، وضعیت اقتصادی نابسامان، كمبود شدید مواد غذایی و كالاهای اساسی، گسترش فقر از جمله دلیل های نارضایتی مردم از مادورو و حزب وی است. سال گذشته میلادی دولت این كشور اعلام كرد كه 63 درصد در این كشور تورم وجود دارد.
این در حالی است كه ونزوئلا به عنوان یكی از اعضای «اوپك» (سازمان كشورهای صادر كننده نفت) از بیشترین ذخیره های نفتی جهان بهره مند است و با فروش آن بیش از 96 درصد از درآمدهای ارزی خود را تامین می كند. از این رو، سقوط قیمت نفت در سال های اخیر بر بحران اقتصادی این كشور افزوده است. سفر پارسال مادورو به پكن، ایران و عربستان را می توان بخشی از تلاش های وی برای برون رفت از بحران اقتصادی در ونزوئلا دانست.
بحران اقتصادی در ونزوئلا خود به عنوان برگ برنده ای در اختیار مخالفان قرار گرفت تا به تبلیغ علیه حزب حاكم اقدام كنند. وعده اصلاح وضعیت اقتصادی ائتلاف اتحاد دموكراتیك در افزایش گرایش مردم به این ائتلاف تاثیر زیادی داشت. افزون بر آن، وعده آزادی زندانیان سیاسی از جمله «لئوپولدو لوپز» یكی از رهبران مخالف دولت -كه به اتهام تحریك مردم به آشوب در تظاهرات ضد دولتی 2 سال پیش به 14سال حبس محكوم شده است- نیز بر نتیجه انتخابات اخیر بی تاثیر نبود.
كاهش میل به سیاست های حزب سوسیالیست حاكم پدیده جدیدی نیست و این موضوع از انتخابات آوریل 2013 آشكار شد. در آن انتخابات زودهنگام كه پس از مرگ چاوز برگزار شد مادورو با اختلافی ناچیز 300 هزار رای از « هنریك كاپریلس» رقیب خود پیشی گرفت. در آن انتخابات مادورو 50.8 درصد و كاپریلس 49.1 درصد مجموع رای ها را به دست آوردند. این اشتیاق به دنبال مسایل اقتصادی و سیاسی به تدریج كاهش یافت تا اینكه حزب مادورو در انتخابات اخیر به انزوا رانده شد. نتیجه انتخابات پارلمانی اخیر نیز بیش از آنكه رای «آری» به برنامه های اتحاد دموكراتیك باشد رای «نه» به سیاست ها و برنامه های مادورو و حزب وی بود.
گرچه حزب مادورو اكثریت پارلمانی را از دست داد اما وی تا سال 2019 در مقام ریاست جمهوری این كشور باقی خواهد ماند. به نظر می رسد رهاورد چنین وضعیتی كشمكش میان پارلمان و دولت این كشور باشد؛ 2 نهادی كه اینك با رویكردهای مختلف عمل خواهند كرد.
البته مخالفان كه اینك اكثریت پارلمان را به دست گرفته اند خود از مجموع احزاب مختلف تشكیل شده اند و ممكن است این مساله خود به انسجام آنها در ادامه آسیب بزند.
آنچه اما روشن است این است كه ما شاهد ونزوئلای جدیدی خواهیم بود كه به طور جدی با گذشته فرق خواهد داشت.
*گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**1969**2054
تهران-ایرنا-انتخابات تازه پارلمانی در ونزوئلا نقطه پایانی بر 17 سال حاكمیت حزب چپ گرای «اتحاد سوسیالیست» بود. به قدرت رسیدن مخالفان می تواند دگرگونی های مهمی را در رویكردهای اقتصادی و سیاسی این كشور به دنبال داشته باشد.