درهفته گذشته مصاحبه اي از قول من متشر گرديد كه پاره اي از سهوها در تنظيم و انتشار آن براي برخي از خوانندگان موجب برداشت نادرست و باژگونه از غرض نويسنده گرديد و اين سطور براي بيان روشن باورهاي داعي در خصوص موضوع خطير و پديده هاي دردناك كارتن خوابي ، اعتياد و همجواري آسيب ديدگان اجتماعي در كنار محلات و مناطق مسكوني نگاشته مي شود.
پديده هاي اجتماعي ، خواه مثبت و خواه منفي ، هرگز امري خلق الساعه نبوده و محصول روندها و اعمالي هستند كه در بستر زمان و نيز موقعيت اجتماعي به تدريج شكل گرفته و اغلب قريب به اتفاق آنها داراي وجوه متعدد و متكثر هستند.
در حوزه آسيب هاي اجتماعي و به طور مشخص پديده اعتياد و بي خانمان ناشي از آن ، اين امر نيز از اين قاعده مستثني نبوده و نمي توان آن را بدون توجه به زمينه ها ي بروز و گسترش تحليل نمود.
كج كاركردي بسياري از نهادهاي اجتماعي از خانواده در سطح خرد تا نظام آموزش، رسانه، نهادهاي حمايتي و ... در كنار خطا و كج روي فرد مبتلا، زمينه اعتياد را فراهم آورده و ابتلا به مواد گرانقيمت ، با قدرت تخريب بالا و خانمان برانداز، علتي مي شود تا در جامعه شاهد معلولي به عنوان كارتن خواب معتاد باشيم.
كما اينكه در كنار آنها هستند افراد بي خانماني كه به واسطه مسائل و مشكلات اقتصادي و از دست رفتن فضاي كسب و كارشان بي آنكه مبتلا به اعتياد باشند، بي خانمان شده اند.
موضوع اين نوشتار بيشتر بر گروه اول تكيه دارد كه سال هاست حضورشان در برخي محلات مانند محله هرندي عرصه را برساكنان تنگ كرده و اگر لحظه اي خود را به جاي خانواده هايي بگذارندكه از يك سو توان مالي نقل مكان نداشته و از سوي ديگر شاهد مواجه هرروزه فرزندان ، همسران ، مادران و ساير اعضاي خانواده خويش با مصرف مواد مخدر خطرناك مانند شيشه و آسيب ديدگاني كه در معرض بيماري هاي خطرناك هستند بوده و در مواجه با آن به مرز استيصال رسيده اند، آن گاه شايد تحمل يك روز از چنين زندگي قابل تحمل براي اكثريت بزرگي از آحاد جامعه نباشد.
اما آيا اين بدان معنااست كه حق رفتار خشن را از سوي شهروندان به رسميت بشناسيم؟ هرگز ! شايد مهمترين خلط مبحثي كه در تنظيم مصاحبه گذشته اتفاق افتاد، تبادر ، تأييد ضمني گوينده نسبت به حمله دسته جمعي به كارتن خوابها باشد، قايل بودن حق دفاع و واكنش براي شهروندان اين محله و محلات ديگر در برابر آسيب ها يك مطلب است و پاگذاشتن فراتر از قانون موضوعي ديگر.
آنچنانكه بايد بپذيريم مطالبه گري شهروندان نسبت به نهادهاي مسئول و استفاده آنها از تمامي ابزارهاي قانوني و مدني يك حق مسلم است و دراين موضوع خاص با توجه به قدمت سالهاي سال آن، شدت زياد نيز قابل درك است اما گذار از سازوكارهاي قانوني و اعمال قانون به صورت شخصي نه پذيرفته است و نه راه حل ! بي قانوني اگر در زمينه هايي كه حداقل هايي از تأييد و همراهي را در خود دارد، پذيرفته شود آن گاه اين خطر هست كه رفته رفته در هرزمينه اي ، سطحي از مشروعيت را بيابد.
به عنوان كسي كه در دوره مسئوليت هاي مختلف خود هميشه از يك طرف دغدغه مند كرامت انساني آسيب ديدگان از يك سو و حق حيات طبيعي و بدور از محيط هاي پرخطر شهروندان از سوي ديگر بوده ام، هرگز فرد آسيب ديده را به چشم ويروس نمي نگرم ، بلكه اين پديده شوم اعتياد و كارتن خوابي، مصرف دسته جمعي مواد مخدر در فضاهاي زيستي مردم و ابعاد ديگر موضوع مورد بحث است كه چون ويروس مخرب و خطرناك به لايه هاي مختلف جامعه نفوذ مي كند و حساسيت مردم در برابر آن و مطالبه حق اجتماعي شان در مقابله و رفع آن امري بسيار ممدوح و پسنديده است.
نهادهاي مسئول و متولي در حوزه آسيب ها مي بايست پاسخگو باشند كه چرا و به چه علت، استخوان در زخم محله هرندي آنچنان دچار مرور زمان گرديده كه گويي پديده كارتن خوابي بخشي پذيرفته كه جزيي از اين محله است؟ كدام يك از مسئولين اين حوزه يا برخي دايه هاي دلسوزتر از مادر و كاسبان آسيب هاي اجتماعي حاضرند هفته اي يا حتي روزي را به اتفاق خانواده وعزيزان در چنين فضايي زندگي كنند؟
قايل بودن حق حيات و كرامت انساني آسيب ديدگان به اين معنا نيست كه حضور اين پديده در محله ها را بپذيريم. در اموراجتماعي نمي توان و نبايد اسير احساسات و اين احساسات اگر منبع آن فرهيختگان جامعه يا مديران باشند تبعات آن بسيار بيشتر خواهد بود.
همه در كنارهم مي بايست اين مطالبه اجتماعي و اين حق اوليه بشري در امنيت محل سكونت را پيگيري نموده و به جاي شعارزدگي و احساسات در پويش اجتماعي به سوي كنترل اعتياد، كمك به آسيب ديدگان و مسأله سازي محيط سكونت حركت كنيم.
مرتضي طلايي - نايب رييس شوراي اسلامي شهر تهران
تهرام 1625
تهران - 'يكي از عقل مي داند، يكي طامات مي بافد بيا كايي داوري ها را به پيش داوراندازيم.'