رییس جمهوری روسیه دوشنبه دوم آذرماه در راس هیاتی بلندپایه برای حضور در سومین نشست سران مجمع كشورهای صادركننده ی گاز به تهران آمد و در این سفر با مقام های بلند پایه ی ایران از جمله رهبر انقلاب دیدار و گفت وگو كرد.
این گزارش در بردارنده ی مهم ترین محور تحلیل هایی است كه در رسانه های عربی درباره ی سفر پوتین به تهران، اهداف و دستورهای كار دیدار وی با مقام های ایران منتشر شده است.
** تهران، مسكو و همكاری های راهبردی
روزنامه های «الاخبار» و «السفیر» لبنان و «الرای» اردن با پوشش اخبار سفر رییس جمهوری روسیه به ایران، دیدگاه مشترك 2 كشور را درباره ی بسیاری از مسایل منطقه یی به ویژه رویارویی با تروریسم برجسته كردند.
روزنامه ی الاخبار سوم آذرماه نوشت: سفر پوتین به ایران یك سفر عادی نبود و از منظرهای گوناگون از جمله سطح استقبال طرف ایرانی و مواضع رییس جمهوری روسیه قابل تحلیل و ارزیابی است اما در یك كلام می توان گفت این سفر نشان داد مسكو خواستار تقویت همپیمانی با تهران را است.
به نوشته ی الاخبار، پوتین در چند مرحله در سفر به تهران پروتكل های معمول در سفرهای دیپلماتیك را نادیده گرفت. نخستینِ آن دیدار او با آیت الله خامنه یی رهبر انقلاب اسلامی پیش از شركت در مراسم تشریفات معمول و استقبال رسمی همتای ایرانی بود.
به نوشته ی این روزنامه ی لبنانی، ورود هواپیمای رییس جمهوری روسیه به تهران با اسكورت ناوگان هوایی و همراهی شمار بسیاری از خبرنگاران، دیپلمات ها و نیز صندوقچه یی سبز رنگ پرسش های بسیاری را در ذهن ها برانگیخت و سفر پوتین به تهران را بیشتر در كانون توجه محافل رسانه یی قرار داد.
الاخبار افزود: یك نسخه ی خطی قدیمی قرآن كریم، هدیه یی بود كه پوتین از مسكو به تهران آورده بود تا تقدیم رهبر انقلاب اسلامی كند. این هدیه ی نمادین بیانگر فهم و درك رییس جمهوری روسیه از ذهنیت و مسایل مورد توجه ایرانی ها بود. رییس جمهوری روسیه می خواست بگوید روسیه كه شمار بسیاری از مسلمانان را در خود جای داده، آماده است با مسلمانان برای رویارویی با تروریست ها همكاری كند. پوتین پیش از سفر به تهران، سند برداشتن محدودیت ها و ممنوعیت های همكاری های هسته یی این كشور با ایران را امضا كرد و افزون بر این «مهدی سنایی» سفیر ایران در مسكو نیز از تحویل زودهنگام سامانه ی موشكی «اس 300» به ایران خبر داد.
این روزنامه ی لبنانی نوشت: پوتین حتی با یك ساعت تاخیر وارد محل نشست سران كشورهای صادركننده ی گاز در شمال تهران شد و ترجیح داد در دیدار استثنایی و فوق العاده ی خود با رهبر انقلاب اسلامی شركت كند؛ دیداری كه می توان آن را تاریخی و استثنایی به شمار آورد.
روزنامه ی الرای دوم آذر در گزارشی به قلم «محمد خروب» آورد: واشنگتن، پاریس، لندن و به ویژه آنكارا به خوبی می دانند پوتین برای بستن قرارداد تجاری و خرید پسته و فرش به ایران سفر نمی كند بلكه بررسی مسایلی دیگر مانند رویكردهای سیاسی، دیپلماسی و چگونگی مدیریت جنگ با استكبار جهانی و اردوگاه شیطان بزرگ از اموری است كه در دستور كار سفر پوتین به تهران و دیدار وی با مقام های ایران قرار دارد.
به نوشته ی محمد خروب، بسیاری در منطقه با شایعه پراكنی در رسانه ها تلاش كرده اند اینگونه وانمود كنند كه پس از حضور نظامی روسیه در سوریه میان ایران و روسیه اختلاف به وجود آمده است و روسیه برای پایان دادن به نفوذ ایران در سوریه تلاش می كند. این در حالی است كه میان مسكو و تهران اختلاف جدی در این موضوع دیده نمی شود و دست كم در كوتاه و میان مدت این 2 كشور به یكدیگر نیازمند هستند تا به خشونت ها در سوریه پایان دهند.
به باور این نویسنده ی اردنی، ایران و روسیه همراه با «بشار اسد» رییس جمهوری سوریه به زودی پس از شكست تروریسم و پشتیبانان آنان به ویژه تركیه بر روی سكوی پیروزی قرار خواهند گرفت.
روزنامه ی لبنانی السفیر سوم آذر پیام سفر تاریخی پوتین به تهران را ترسیم همكاری راهبردی ایران و روسیه درباره ی همه ی مسایل منطقه خواند. به نوشته ی این روزنامه ی لبنانی، جنبه ی اقتصادی این سفر از همكاری راهبردی و مناسبات سیاسی میان 2 كشور كم اهمیت تر نیست.
این روزنامه ی لبنانی نوشت: سفر قیصر كرملین به تهران در میان تحولات بزرگ منطقه یی و جهانی ناشی از تلاش برای شدت جنگ علیه گروه تروریستی- تكفیری داعش، ورود روابط ایران و آمریكا به مرحله «صلح هسته یی» و گام نهادن روسیه به عرصه ی مستقیم درگیری ژئوپلیتیك در خاورمیانه از اهمیت ویژه یی برخوردار است. سفر پوتین به مثابه ی سنگ بنای یك ائتلاف و همپیمانی است در برابر تلاش های آمریكا برای تسلط بر منطقه است. پوتین با پیام های مستقیم و غیرمستقیم به رهبری ایران، بر تمایل خود برای تحقق این همكاری راهبردی تاكید كرد. سفر پوتین به ایران در میان توفان سوخوها در سوریه علیه تروریست ها خط بطلانی بر برخی تحلیل های غربی و عربی در مورد اختلاف های تهران و مسكو در سوریه بود.
این روزنامه ی لبنانی با اشاره به سخنان رهبر انقلاب در دیدار با رییس جمهوری روسیه تصریح كرد: دیدارهای پوتین در تهران با مقام های بلندپایه ی جمهوری اسلامی ایران نشان داد كه 2 طرف درباره ی بحران سوریه دارای دیدگاه یكسان و توافق كامل هستند. پوتین گفت كه روسیه مانند آمریكا نیست و از پشت سر به همپیمانانش ضربه نمی زند و در پشت پرده علیه آنها اقدام نمی كند. ایران نیز این پیام اطمینان بخش را به طرف روسی داد كه پس از توافق هسته یی به رقیبی برای روسیه در بازارهای اروپا تبدیل نشود. همچنین روس ها با برداشتن تحریم ها به تبادل اورانیوم غنی شده با ایران خواهند پرداخت تا اجرای توافق هسته یی را آسان سازند.
** تلاش روسیه برای حفظ بازارهای ایران و رفع اختلاف با تهران
شبكه های خبری «العربیه» ی عربستان و تارنمای «البوابه» ی مصر سفر پوتین به ایران را در راستای تلاش مسكو برای حفظ بازارهای ایران در مرحله ی پس از توافق هسته یی و جلوگیری از واگرایی ارزیابی كردند.
شبكه ی خبری العربیه یكم آذر در گزارشی به قلم «مازن عباس» نوشت: محافل سیاسی مسكو از گفت وگوهای ایران و روسیه استقبال و آن را تضمین كننده ی منافع روسیه و نفوذ این كشور در بازارهای ایران پس از توافق هسته یی قلمداد می كنند.
به نوشته ی العربیه، ناظران بر این باورند استقبال تهران از نمایندگان اتحادیه ی اروپا و توجه اروپایی ها به تهران می طلبد روسیه در این شرایط رقابتی نقش تازه یی را بازی كند و نقش شركت های اروپایی را در بازارهای ایران كم رنگ سازد.
تارنمای البوابه در گزارشی به نقل از «موسسه ی واشنگتن برای سیاست خاورنزدیك» نوشت: سفر پوتین به تهران در شرایطی صورت می گیرد روابط روسیه و ایران در حال پیچیده شدن است.
به نوشته ی «برندا شیفر» استاد اندیشكده ی آمریكایی واشنگتن برای سیاست خاورنزدیك، توافق هسته یی ایران با كشورهای گروه 1+5 به انزوای سیاسی ایران پایان داده است. این مساله فرصتی را برای همكاری دیپلماتیك و اقتصادی ایران و اروپا و تا حدودی آمریكا فراهم كرده است و این گزینه های تازه برای ائتلاف سیاسی روسیه و ایران چالش به شمار می رود. از طرف دیگر مسكو توانسته است با استفاده از موقعیت خود در سوریه، همكاری در مبارزه با داعش و كند كردن ورود پناهجویان به اروپا با كشورهای اتحادیه ی اروپا و آمریكا روابط تازه یی را بنا نهد. بنابراین با گشایش روابط روسیه با غرب در آینده، میان تهران و مسكو مسایل اختلافی به وجود خواهد آمد.
به ادعای این تحلیلگر، با وجود این كه روسیه و ایران همچنان وانمود می كنند كه در پشتیبانی از نظام سوریه در یك جبهه قرار دارند اما حضور روسیه در سوریه ناخرسندی هایی را برای تهران در پی داشته است. همچنین تهران از پررنگ شدن نقش روسیه در سوریه ناخرسند است. پرتاب موشك های «كروز» از دریای خزر به سوریه نیز نگرانی رهبران ایران را در پی داشته است.
بر پایه ی این گزارش، مساله ی قراردادهای تسلیحاتی نیز از موارد اختلاف ایران و روسیه است. طی مدت گفت وگوهای هسته یی، مسكو شماری از قراردادهای تسلیحاتی با ایران را به حالت تعیلق در آورد و اكنون پس از توافق هسته یی ایران از روسیه می خواهد كه به تعهدهای خود در این زمینه عمل كند.
این تحلیلگر بر این باور است بازگشت ایران به فرایند همكاری با جهان در زمینه ی تجارت انرژی نیز از مسایل اختلافی میان ایران و روسیه است و منافع مسكو را تهدید می كند. همچنین تلاش مسكو برای گسترش روابط خود با برخی از كشورهای رقیب ایران مانند عربستان ناخرسندی ایران را در پی داشته است.
به نوشته ی این تحلیلگر، ایران و روسیه در زمینه های گوناگون همكاری دارند. با وجود این، 2 كشور دارای گزینه های تازه یی برای همكاری اقتصادی و سیاسی با دیگر شریكان هستند. همچنین، روسیه از ظرفیت هایی برخوردار است كه كشورهای اروپایی و آمریكا می توانند در زمینه های اطلاعاتی و امنیتی برای مبارزه با گروه داعش و دیگر گروه های تكفیری در خاورمیانه یا همكاری برای برقراری ثبات در سوریه و پایان بخشیدن به روانه شدن پناهجویان به غرب با این كشور همكاری كنند. در واقع به نظر می رسد كشورهای اروپای تمایل دارند با برداشتن یا كاهش تحریم های روسیه پس از بحران اوكراین با مسكو در این زمینه ها همكاری كنند. اما اگر روسیه دست همكاری درباره ی مساله سوریه را به سمت اروپا دراز كند خود را در میان اختلاف های بیشتر با تهران خواهد دید به همین سبب روسیه تصمیم گرفته است سلاح های پیشرفته یی را به ایران تحویل دهد تا به مقام های ایران یادآوری كند همكاری با روسیه مزیت هایی را برای ایران در پی خواهد داشت؛ مزیت هایی كه در همكاری با كشورهای اروپایی و آمریكا به دست نخواهد آمد.
*گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم ** 9278** 9279**2054
تهران- ایرنا- رسانه های عربی با پوشش اخبار سفر «ولادیمیر پوتین» رییس جمهوری روسیه به ایران، خط های تحلیلی گوناگونی را دنبال كرده اند. در برابرِ برخی نگاه های مثبت، شماری از رسانه های عربی هدف سفر پوتین به ایران را رفع برخی اختلاف ها و نه گسترش همكاری برآورد كرده اند.