نابینایی شرایطی است كه فرد به دلیل برخی ویژگی های فیزیولوژیكی یا عامل های عصبی درك بینایی ندارد و باید برای انجام امور شخصی از وسائل كمكی استفاده كند. كم بینایی نیز به میزانی از كاهش دید فرد گفته می شود كه عملكرد بینایی او را مختل می سازد به طوری كه نمی توان این مشكل را با روش های متعارف پزشكی، جراحی و لوازم كمك بینایی معمولی همچون عینك یا لنزهای تماسی به میزان كافی اصلاح كرد.
سازمان جهانی بهداشت وجود 27 تا 35 میلیون نابینا را در دنیا برآورد كرده است كه 90 درصد آنان در كشورهای در حال توسعه و بیشتر در آسیا و آفریقا قرار دارند و بیشتر در منطقه های محروم و روستایی زندگی می‌كنند.
ﻟﻮﺋﯿﺲ ﺑﺮﯾﻞ فرانسوی كه بینایی خود را در سه سالگی از دست داده بود، آموزش به نابینایان را از 1826میلادی آغاز كرد و با اختراع خط برجسته یا بریل توانست نقش تاثیرگذاری را در تحصیل و مطالعه متن های مختلف برای نابینایان ایفا كند. این خط به صورت نقطه های ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﺎ شكل های ﻣﻨﻈﻢ ﺑﺮ روی ﻣﻘﻮای ﻧﺎزك دیده می شود و ﻧﺎﺑﯿﻨﺎﯾﺎن از راه ﻟﻤﺲ آن ﻗﺎدر ﺑﻪ درك و خواندن ﻋﺒﺎرت ها ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد. خط بریل كه نخست در ﭘﯿﺎم ﻫﺎی رﻣﺰی ارﺗﺶ به كار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ، ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده است و در ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺟﻬﺎن مورد استفاده قرار می گیرد.
وسیله ای به نام عصا از گذشته های دور برای كمك به راه رفتن نابینایان كاربرد داشته است اما استفاده از عصای سفید كه امكان دید بیشتر را برای فرد بینا و كاهش آسیب به نابینایان فراهم می كند، پس از جنگ جهانی اول گسترش یافت.
سازمان آموزشی، علمی، فرهنگی ملل متحد(یونسكو) و شورای جهانی نابینایان در 1950 میلادی در جلسه ای مشترك، قانون «عصای سفید» را بررسی و تصویب كردند. در این نشست، 15 اكتبر برابر 23 مهر به عنوان روز جهانی عصای سفید یا روز جهانی نابینایان نامگذاری شد تا با برپایی آیین ها و نشست های مختلف در این زمان، بار دیگر بر اهمیت توجه به روشندلان و ضرورت رسیدگی به مسائل پیش روی آنان و راه های پیشگیری از نابینایی تاكید شود. در بخشی از قانونی كه برای روشندلان به تصویب رسیده، آمده است: ﻧﺎﺑﯿﻨﺎﯾﺎن ﺣﻖ اﺳﺘﻔﺎده از تمام اﻣﮑﺎﻧﺎت رﻓﺎﻫﯽ ﻣﻌﻤﻮل را در ﺟﺎﻣﻌﻪ دارﻧﺪ و اﮔﺮ ﺷﺨﺺ ﯾﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﻧﺎﺑﯿﻨﺎﯾﺎن در اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺴﻬﯿﻼت ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ، ﻣﺤﺪودﯾﺖ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺣﻘﻮق ﻧﺎﺑﯿﻨﺎﯾﺎن ﻋﺎﻗﻞ و ﺑﺎﻟﻎ را ﻧﺎدﯾﺪه ﺑﮕﯿﺮد، ﻣﺠﺮم ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد. دوﻟﺖ نیز وظیفه دارد ﻧﺎﺑﯿﻨﺎﯾﺎن را ﺑﻪ ﻣﺸﺎرﮐﺖ در اﻣﻮر دوﻟﺘﯽ ﺗﺸﻮﯾﻖ نكند ﺗﺎ آﻧﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮﻧﺪ. قانون عصای سفید، نابینایان را در شناخت حقوقشان یاری می كند و از جامعه می خواهد حق این افراد را به درستی ایفا كنند.
** پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به بهانه روز جهانی نابینایان با «محمدتقی سرمدی» عضو هیات مدیره موسسه خیریه عصای سفید به گفت و گو پرداخت.
محمدتقی سرمدی با اشاره به آمار بالای نابینایان كشور، گفت: اكنون میان 200 تا 250 هزار تن نابینای كامل و سه تا 3.5 برابر این میزان، نابینای یك چشمی و در آستانه نابینایی جدی ناشی از حادثه در كشور وجود دارد. حوادث مختلف از جمله چهارشنبه آخر سال كه در قالب جشن های پرخطر چهارشنبه سوری رخ می دهد از جمله عامل هایی محسوب می شود كه آمار نابینایان را در دو سال گذشته افزایش داده است.
این محقق و ناشر در امور نابینایان و كم بینایان تصریح كرد: بر پایه بررسی های علمی انجام شده 50 درصد نابینایی، پیش از تولد و در دوره جنینی یا در هنگام تولد به دلیل فشار برای خارج كردن نوزاد به روش زایمان سزارین ایجاد می شود. آمار نابینایی ناشی از این دوره اینك با پیشرفت آزمایش های ژنتیكی در هنگام بارداری در حال كاهش است. رعایت نكردن بهداشت به وسیله مادر، تغذیه نامناسب در دوره بارداری و وارد شدن ضربه به شكم از دیگر دلیل های ایجاد نابینایی در جنین به شمار می رود. 50 درصد دیگر نابینایی ها پس از تولد فرد در اثر رویدادهای مختلف به وجود می آید كه این امكان در دوره كودكی به دلیل آسیب پذیر بودن فرد بیشتر است. به والدین توصیه می شود مراقبت های لازم را از كودكان خود به عمل آورند و اینگونه احتمال به وجود آمدن مشكل های بینایی فرزندان خویش را كاهش دهند.
عضو هیات مدیره موسسه خیریه عصای سفید، اظهار داشت: بر پایه آمارهای سازمان جهانی بهداشت 90 درصد نابینایی ها در كشورهای در حال توسعه به دلیل فقر فرهنگی رخ می دهد. در ایران نیز اصلی ترین دلیل این امر، مربوط به رعایت نكردن بهداشت فردی است. در شهرستان ها و منطقه های دور افتاده كشور نیز به دلیل بیشتر بودن ازدواج های فامیلی و رعایت نكردن مراقبت های لازم در دوره بارداری، مشكل های بینایی بیشتر رخ می دهد. بسیاری از زنانی كه در این منطقه ها زندگی می كنند، به هنگامه بارداری برای معاینه و بررسی وضعیت حاملگی به نزد پزشك نمی روند، در صورتی كه تاكید می شود این دسته از زنان باید به صورت ماهانه و در ماه آخر به طور هفتگی، برای انجام بررسی ها و سنجش های مختلف به پزشك متخصص مراجعه كنند.
وی درباره ویژگی های خاص افراد نابینا، گفت: هنگامی كه انسان در عضوی از بدن خویش با مشكل رو به رو می شود، برای برطرف كردن برخی از نیازهای خود از دیگر عضوهای بدن استفاده بیشتری می كند. فرد نابینا هم با بهره گیری از قدرت خداوندی، از كوچكترین صداها یا حس لامسه خویش بهره می برد تا بخشی از نیازهای مربوط به كاستی بینایی را جبران كند.
محمدتقی سرمدی درباره وضعیت آموزش افراد نابینا و كم بینا در سال های پیشین تصریح كرد: آموزش این گروه از افراد جامعه در دهه 50 و 60 در شرایط مناسبی قرار نداشت، اما در دهه 70 به دلیل اضافه شدن آموزش و پرورش استثنایی، پیشرفت ها آغاز شد و تا دهه 80 به اوج خود رسید. تعداد نابینایان در دهه 90 به بالاترین میزان خود در طول سالیان پیش رسید كه دلیل این امر را می توان در افزایش تصادف ها، مصرف نوشیدنی های الكلی و ناهنجاری های موجود در جامعه دانست.
وی موسسه خیریه عصای سفید را از مركزهای مهم آموزش و توانبخشی برای نابینایان و كم بینایان عنوان كرد و گفت: این موسسه با همراهی نهادهای مربوط به این امر از جمله بهزیستی و آموزش و پرورش و با ارائه تبلیغ های گسترده برخی از نیازهای این دسته از افراد جامعه را برطرف می كند. بهداشت، تحرك و جهت یابی، آموزش خط بریل، موسیقی، قرآن و هنرهای دستی مختلف از جمله كارگاه و دوره های آموزشی به شمار می رود كه به صورت رایگان برای توانبخشی بیشتر این افراد برگزار می شود.
این مولف، محقق و ناشر در امور نابینایان و كم بینایان با بیان اینكه آب مروارید، آب سیاه و وارد شدن ضربه از جمله موردهایی است كه در صورت درمان نشدن به موقع، به نابینایی فرد منجر می شود، یادآور شد: افراد جامعه در تمام دوره های سنی باید معاینه های پزشكی را انجام دهند و والدین هم در صورت مشاهده هر گونه نقص یا كاهش بینایی در فرزندان خود به پزشك متخصص مراجعه كنند.
عضو هیات مدیره موسسه خیریه عصای سفید با اشاره به اهمیت فعالیت سازمان های مردم نهاد در كمك رسانی و حل مسائل مربوط به نابینایان، بیان داشت: نابینایی از هنجارهای جامعه است و ضروری به نظر می رسد كه چنین مركزهایی با كمك مردم و نهادهای حمایتگر در راستای تامین برخی از نیازهای آنان برآیند. بنابراین مردم باید در كنار همراهی و همدلی خود و با كمك های مالی، سازمان های مردم نهاد را برای پیشبرد اهدافشان در یاری به نابینایان یاری كنند و حركت و ادامه راه را برای آنها تداوم بخشند زیرا بهزیستی با افراد معلول مختلفی در ارتباط است و به دلیل داشتن زیرمجموعه های فراوان توان كافی را برای كمك رسانی به این افراد ندارد.
وی اشتغال و فراهم شدن شرایط ازدواج را از اصلی ترین نیازهای نابینایان و كم بینایان دانست و خاطرنشان كرد: این افراد قادر به انجام دادن بسیاری از كارها هستند و پاسخگویی به تلفن، بسته بندی و مشاوره از شغل هایی محسوب می شود كه نابینایان و كم بینایان به راحتی می توانند آن را انجام دهند. وسائل ارتباط جمعی، مسوولان و مردم می توانند در انعكاس مشكل های این افراد بسیار كمك كنند و با تلاش برای برطرف كردن نیازهای نابینایان و كم بینایان، آنان را به طرف زندگی بهتر رهنمون سازند. نابینایان در زمینه هایی همچون موسیقی و تحصیل در دوره های مختلف تحصیلی نیز می درخشند و اگر مسائل مربوط به آنها در جامعه به عنوان یك هنجار شناخته شود و با این افراد با ترحم برخورد نشود، موفقیت و استعدادهای بیشتری را از خود نشان خواهند داد.
عضو هیات مدیره موسسه خیریه عصای سفید در ادامه یادآور شد: محمد خزائلی بنیانگذار نخستین مدرسه شبانه در ایران از نابینایانی است كه تلاش داشت به بیناها بگوید چطور با فرد نابینا برخورد كنند و در این راه گام های موثری برداشت اما محمدرضا نامنی بنیانگذار موسسه خیریه عصای سفید كه نخست بینا بوده است و سپس قدرت دید خود را به مرور زمان از دست داد، در تلاش بود تا با تفكر خاص خود به فرد نابینا بیاموزد كه چگونه با افراد بینا روبرو شود و ارتباط برقرار كند.
وی در ادامه خاطرنشان كرد: حدود نیم سده پیش در سازمان ملل متحد قوانینی درباره حقوق شهروندی، رفت و آمد، كمك به ازدواج، اشتغال و ... برای نابینایان به تصویب رسید كه این قانون ها باید به وسیله تمام جامعه های بشری پذیرفته و در طول سال رعایت شود.
محمدتقی سرمدی در پایان گفت: نابینایان و كم بینایان هیچ گاه تلاش را رها نكنند و با تحصیل و یادگیری علوم مختلف به همراه پیشرفت های جامعه كنونی گام بردارند و با به روز كردن اطلاعات خود از جامعه عقب نمانند.
*گروه اطلاع رسانی(مرضیه دهقانی)
پژوهشم**9165**9128**9131
تهران- ایرنا- روز جهانی نابینایان هنگامه ای برای پاسداشت همت و تلاش روشندلانی است كه با چشمانی به ظاهر بسته، بندهای تاریكی را از میان بر می دارند و دنیایی رنگین و مملو از عشق و محبت را برای خویش فراهم می آورند.