اثر ماندگار سینمای ایران را با چوب هزینه نزنیم

به گزارش روز یكشنبه خبرنگار سینمایی ایرنا، با اكران فیلم سینمایی محمد رسول‌الله(ص) بحث درباره تولید فیلم‌های فاخر، اهمیت و ضرورت ساخت چنین فیلم‌هایی در سینمای ایران بالا گرفته است. از آنجایی كه همواره این فیلم‌ها با توجه به هزینه‌ای كه برای تولید صرف می‌كنند با در‌آمد‌ آنها درگیشه هیچ تناسبی ندارد این سوال مطرح می‌شود كه آیا نیازی به ساخت این فیلم ها در سینمای ایران احساس می شود؟
حجت‌الله ایوبی، رییس سازمان سینمایی چندی پیش در گفت وگویی گفته بود: با ساخت فیلم فاخر در سینما مشكلی ندارم اما سال گذشته تقریبا 48 میلیارد تومان با قیمت دلاری 800تومان هزینه شده برای تولید چند فیلم ، به نام فیلم فاخر ولی در مجموع این فیلم‌ها 4 میلیارد و 700 میلیون تومان فروش داشته‌اند. در واقع این همه هزینه برای فیلم هایی كه مردم تمایلی به دیدنش ندارند، چه معنی دارد؟
البته برای بررسی تولید فیلم های فاخر در سینمای ایران به سابقه تاریخی خیلی طولانی نخواهیم رسید و تعداد آنها نیز به بیش از انگشتان دو دست نرسیده است.
شاید نخستین پروژه فاخر سینمای ایران در 8 سال اخیر فیلم «ملك سلیمان» ساخته شهریار بحرانی باشد. این فیلم كه در ارتباط با قصه قرآنی و سلیمان نبی ساخته شده روایتگر این موضوع است كه خداوند به وسیله نشانه‌هایی به سلیمان یادآور می‌شود كه باید از شرایط سختی برای رسیدن به یك جامعه آرمانی عبور كند. این فیلم با هزینه تولید بالا در گیشه با اقبالی 1٫5 میلیارد تومانی مواجه شد و توفیقی در این زمینه نداشت. البته بارها و بارها از تلویزیون هم پخش شد اما در آن جا نیز با استقبال مواجه نشد.
«راه آبی ابریشم» عنوان دیگر فیلم ایرانی است كه لقب فاخر بودن را می‌توان به آن اطلاق كرد. این فیلم به كارگردانی و نویسندگی محمدرضا بزرگ‌نیا 6 سال پیش تولید شد و داستان سفر دو كشتی ناخدا سلیمان سیراف و ناخدا ادریس را روایت می‌كند كه برای اولین بار می‌خواهند مال‌التجارهٔ خود را از میان دریا عبور داده، به چین ببرند.
فیلم راه آبی ابریشم نیز با بازی هنرمندانی چون عزت‌الله انتظامی، داریوش ارجمند، رضا كیانیان، بهرام رادان، پگاه آهنگرانی، پیام دهكردی و... چندان در گیشه موفق ظاهر نشد و با كمترین تاثیرگذاری از پرده نقره‌ای پایین آمد.
دیگر فیلم‌ فاخر سینمای ایران «استرداد» به كارگردانی علی غفاری است كه به موضوع غرامت جنگی كه قرار بود توسط انگلستان، آمریكا و شوروی برای جنگ جهانی دوم به ایران داده شود، می‌پردازد. این فیلم نیز هرچند فروش آن از یك میلیارد گذشت اما این میزان فرش نیز با هزینه تولید آن فاصله بسیار داشت.
«چ» آخرین ساخته ابراهیم حاتمی‌كیا را نیز می‌توان به عنوان آثار فاخر چند سال اخیر سینمای ایران دانست كه دو روز و دو شب از زندگی شهید چمران را روایت كرده است. این فیلم توانست در اكران نوروز سال 92 فروشی بالغ بر 2 میلیارد برای عوامل فیلم به ارمغان آورد كه این میزان فروش نیز هیچ تناسبی با بودجه تولید فیلم نداشت.
فیلم سینمایی «فرزند چهارم» به كارگردانی و تهیه‌كنندگی وحید موسائیان دیگر فیلم فاخر سال‌ها اخیر سینمای ایران است كه به مسائل انسانی در گیر و دار جنگ و قحطی می‌پردازد. این فیلم البته در گیشه به هیچ توفیقی دست نیافت و حتی فروش آن به مرز یك میلیارد تومان هم نرسید و شاید از برخی از مخاطبان اصلی سینما هم بپرسی نام این فیلم را در یاد نداشته باشند.
«برلین 7-» دومین ساخته رامتین لوافی كه درباره چند مهاجر عراقی، كه عواقب جنگ و حمله به عراق آن‌ها را به دنبال جایی برای زنده ماندن می‌كشد. این فیلم كه به عنوان آثار پرهزینه در سینما ایران شناخته می شود با حضور بازیگرانی و خارجی چون مصطفی زمانی، مسعود رایگان، توم بیشاپز (آمریكا)، كارولین ایشهورن، هاینه لاترباخ، كریستین ویكتور كوینه (آلمان)، سمیر فوكس (مصر- آلمان) و مریم عباس (عراق - آلمان) ساخته شد. برلین 7- نیز از جمله ناكامان گیشه در سینمای ایران بود.
فیلم سینمایی «رستاخیز» به كارگردانی احمدرضا درویش و «عقاب صحرا» به كارگردانی مهرداد خوشبخت از دیگر فیلم های فاخر سینمای ایران هستند كه البته هنوز راهی به پرده نقره‌ای نبرده‌اند تا میزان استقبال مردم از این فیلم ها مشخص شود. همچنین فیلم «لاله» یكی از پربحت‌ترین آثار ساخته شده اخیر سینما ایران كه هنوز كار تصویربرداری آن با توجه به حواشی كه داشته به اتمام نرسیده است. فیلمی كه ساخت آن با مشاركت مركز سینمای مستند و تجربی و به كارگردانی اسماعیل نیك‌نژاد در دولت قبل آغاز شد اما همچنان مشكلات سرمایه گذار و كارگردان مانع از اتمام این پروژه سینمایی شده است.
اما با توجه به اینكه سینمای ایران در 10 سال اخیر چندین تجربه شكست تلخ در ساخت فیلم‌های پرهزینه موسوم به فاخر داشته است، چرا اصرار بر ساخت این فیلم ها همچنان وجود دارد؟ آیا هزینه برای ساخت فیلم‌ محمدرسول الله (ص) به درستی مدیریت نشده است؟ یا مخالفان فیلم كه از هزینه بسیار این اثر انتقاد می كنند نظرشان كارشناسی است؟
برای بررسی این موضوعات به سراغ دو تن از فعالان سینمای ایران رفته‌ایم تا نظر آنها را نیز در این خصوص جویا شویم كه در ادامه از نظر شما نیز می گذرد.

**فرح‌بخش: فیلم محمد(ص) منشور فرهنگی سینمای ایران است
حسین فرح‌بخش از كارگردانان و تهیه كنندگان سینما ایران درباره ساخت فیلم فاخر در سینمای ایران به خبرنگار سینمایی ایرنا گفت: تولید فیلم فاخر در سینمای ایران پروژه‌ای‌ شكست خورده است و در طول این سال‌هایی كه از عمر سینما بعد از انقلاب اسلامی می‌گذرد ما هیچ فیلم فاخری كه توفیقی در گیشه یا همان فرهنگ سازی داشته باشد، نداشته‌ایم.
وی با اشاره به اینكه فیلم فاخر به دلیل پرهزینه بودن باید مورد حمایت دولت قرار گیرد، افزود: تجربه نشان داده حضور دولت در ساخت فیلم فاخر به جای سرمایه گذاری هزینه كردن است، چرا كه عموما سرمایه‌ای كه دولت برای ساخت این فیلم‌ها هزینه می‌كند بازگشت ناپذیراست .
كارگردان فیلم مستانه ادامه داد: شكل بدتر قضیه آن است كه حتی نمایش فیلم های فاخر در تلویزیون هم توفیقی نداشته است و با كمترین مخاطب همراه بوده است.
فرح‌بخش گفت:« سریال امام علی(ع) 20 سال پیش تولید و پخش شده است اما هنوز هم مردم درباره آن صحبت می‌كنند شما فیلم‌های فاخری كه 10 سال گذشته ساخته شده را یك به یك بررسی كنید متوجه خواهید شد كه علاوه بر شكست در گیشه در خاطر مردم و مخاطبان هم نمانده است.»
تهیه كننده فیلم خصوصی در ادامه به ساخت فیلم محمد رسول الله(ص) اشاره كرد و آن را یك استثنا در سینما ایران دانست و افزود: این فیلم منشور فرهنگی سینمای ایران است و نباید از آن به عنوان یك فیلم فاخر یاد كرد. چرا كه اگر از ما بپرسند كه در طول 36 سال انقلاب برای پیامبر اسلام(ص) در سینما چه كرده‌ایم هیچ جوابی نداریم.
وی اظهارداشت: ما باید ساخت فیلم درباره پیامبر(ص) را تجربه كنیم چون این فیلم‌ها راجع به مكتب دین ما است و آزمون و خطا كردن در این حوزه البته با دقت و وسواس زیاد به نوعی ضروری هم است.

** جلیلی: با هزینه برخی فیلم‌های فاخر می‌توانستیم 10 اثر تولید كنیم
ابولفضل جلیلی از كارگردانان با سابقه سینما ایران نیز در گفت و گو با خبرنگار سینمایی ایرنا درباره هزینه هایی كه درسینمای ایران برای ساخت فیلم‌های فاخر می‌شود، اظهار داشت: به دلیل مدیریت نادرستی كه در هزینه‌های سینما ایران در طول دوره‌های گذشته شده است ما شاهد كمترین‌تاثیر گذاری فیلم های پرهزینه سینما ایران بوده‌ایم.
وی با تاكید بر ساخت فیلم‌‌ محمد رسول الله(ص) به كارگردانی مجید مجیدی گفت: این فیلم بدون شك باید در سینمای ایران ساخته می‌شد و شاید همین الان هم برای ساخت آن تاخیر داشته‌ایم.
كارگردان فیلم گال ادامه داد: فیلم محمد(ص) اصلاً نباید در قالب فیلم‌های فاخر ارزیابی یا گنجانده شود. این فیلم با یك هزینه كلانی ساخته شده كه نیت اول آن فروش نبوده بلكه دلایل دینی و مذهبی داشته است كه برای ما خیلی هم مهم است.
این نویسنده سینما خاطرنشان كرد: البته بااستقبالی كه تا به حال از این فیلم شده است و اكران‌های خارجی كه خواهد داشت قطعا در گیشه توفیق خواهد داشت اما باید این نكته را در نظر بگیریم كه فروش فیلم در اولویت دوم سازندگان این اثر بوده است.
جلیلی با اشاره به برخی نقد‌ها كه به دلیل پرداختن این فیلم به كودكی پیامبر بوده است نیز تاكید كرد: حضرت محمد(ص) از ابتدای تولد منشا خیر و بركت بوده‌اند و ساختن فیلمی درباره پیامبر بدون مشورت اهالی فن در این حوزه صورت نگرفته است. بنابراین بنده كه آنقدر اطلاعات تاریخی در این زمینه ندارم خیلی نمی‌توانم اظهار نظری كنم.
این كارگردان سینما با انتقاد از هزینه‌هایی كه بدون برنامه ریزی و تامل صرف ساخت فیلم های پرهزینه می شود، خاطرنشان كرد: با پول یكی از این فیلم می‌توانستیم بیش از 10 فیلم بسازیم و چراغ سینما نیز همچنان روشن بماند.

هزینه تولید فیلم محمد(ص) چقدر است؟
شاید از ابتدای آماده نمایش شدن فیلم سینمایی محمدرسوال الله(ص) به كارگردانی مجیدی آنچه بیش از همه بر سر زبان‌ها افتاد و مورد بحث قرار گرفت، هزینه ساخت این فیلم بود.
موضوعی كه ابتدا در برخی رسانه ها مطرح شد و در ادامه دستمایه رسانه‌های غربی قرار گرفت تا با مطرح كردن هزینه هایی مثل 30 میلیون دلار معادل 100 میلیارد تومان توسط هالیوود ریپورتر، اولین ارقام درباره ساخت این فیلم مطرح شود.
اما به واقع اصل بودجه‌ تولید ساخت فیلم محمدرسول الله(ص) توسط چه ارگانی و چه مقدار بوده است؟ برای پاسخ به این سوال باید كمی به عقب بازگشت یعنی حوالی سال 1386 كه به پیشنهاد رئیس وقت بنیاد مستضعفان، شركت نور تابان برای حمایت از تولید فیلم محمدرسوال الله(ص) تاسیس شد.
شركتی كه در نخستین نشست خبری فیلم محمد(ص) كه در روز 17 دی ماه 1393 در بازدید خبرنگار از لوكیشن این فیلم انجام شد بیشتر بر سر زبان ها افتاد و ریز آمار هزینه‌های تولید این فیلم را به صورت شفاف مطرح كرد.
رحمت الله صادقیان درباره جزئیات هزینه ساخت این پروژه سینمایی كه شامل ساخت و ساز شهرك و دستمزدهای پرداختی می شد، توضیح داد؛ هزینه ساخت دكورهای شهر مكه 141 میلیارد ریال، شهر مدینه با 19 هكتار 42 میلیارد ریال و ساخت و ساز ساختمان اداری 12.2 میلیارد بوده است.
همچنین 3 میلیارد ریال هزینه فیلمنامه،‌ 6 میلیارد ریال هزینه مطالعات اجرایی، 152 میلیارد ریال هزینه پیش تولید،‌ 310 میلیارد ریال هزینه تولید و 151 میلیارد ریال هزینه پس از تولید فیلم محمد رسول الله شده است.
با این اوصاف مجموع هزینه‌های صرف شده برای ساخت این فیلم 623.3 میلیارد ریال بوده است.

**تولید فیلم‌های فاخر و باید و نباید‌ها آن
اما درباره بررسی 9 فیلم فاخر سال‌های اخیر سینما ایران، می‌توان این نكته را یاد‌آور شد كه متاسفانه طی سال‌های اخیر راه را در ساخت فیلم های پرهزینه و در مقایسه با میزان تاثیر‌گذاری و فرهنگ سازی به اشتباه رفته‌ایم، و تنها فیلمی كه در این مسیر توانسته با هدف‌گذاری مناسب حركت كند، به نظر فیلم محمدرسول الله(ص) بوده است.
این فیلم علاوه بر ارتقاء سطح فنی سینمای ایران در نور‌پردازی، فیلمبرداری و شهركی كه به گفته مسئولان آن حداقل تا 30 سال بدون كمترین آسیب باقی خواهند ماند، توانسته بخشی از زندگی مهمترین ستون دین اسلام پیامبر خاتم(ص) را به تصویر بكشد.
فیلم محمد رسول الله(ص) علاوه بر تاثیرات مذهبی كه برای سینمای ایران دارد و خواهد داشت، در چند هفته ابتدایی اكران با استقبال خوبی مواجه شده و در طول 20 روز اكران فروش آن از مرز 6 میلیارد هم گذشته است.
هر چند مقایسه این میزان فروش با هزینه ای كه برای تولید آن شده اصلاً قابل بیان نیست اما همین استقبال و دیده شدن فیلم از مهمترین اهداف تولید این اثر فاخر سینمای ایران بوده است كه البته با آغاز اكران جهانی فیلم و حضور در جشنواره‌های خارجی بیش از بیش چهره واقعی دین اسلام و پیامبر(ص) را به سایر مردم دنیا نشان خواهد داد.
از:علیرضا مرادی
فراهنگ**9246** 1601**