عصر چهارشنبه «خبري فوري» در شبكه هاي تلويزيوني افكار عمومي جهان را از شكست جبهه مخالفان توافق در كنگره آگاه ساخت و بلافاصله نه تنها رسانه هاي امريكا بلكه شبكه هاي خبري اروپا و آسيا ديروز با قطع برنامه هاي عادي خويش اتفاق درون كنگره را به تصوير كشيدند. قابل انتظار بود كه با اين اتفاق، عده اي به دورنماي توافق وين اميدوار شوند و عده اي ديگر در لاك نگراني و انزوا فروخواهند رفتند.
اما سؤال اين است كه چرا اتفاق درون كنگره مهم است و چرا حادثه اي مثل تغيير موازنه سياسي در داخل مجلس امريكا اين اندازه بازتاب جهاني پيدا كرد و اساساً چرا اغلب ناظران شكست تندروهاي كنگره را نشانه اميد به آينده توافق مي خوانند؟
1-واقعيت امر اين است كه كنگره امريكا از فرداي توافق هسته اي به ميدان اصلي رويارويي مخالفان و موافقان تبديل شد. همه طرف هاي موافق و مخالف در داخل و خارج امريكا در اين صف آرايي شركت جستند. تا قبل از امضاي توافق ، جريان مخالف مذاكره هسته اي همه زورآزمايي خود را در وين و ژنو به نمايش مي گذاشت اما بعد از توافق آنها ، كنگره و شبكه تندروهاي درون سنا را آخرين خاكريز براي مقاومت ديدند. از اين رو طي 50 روزي كه از توافق مي گذرد همه گروه ها و محافل ضد مذاكره از لابي عرب ها تا لابي صهيونيست ها ، چشم اميد به دستان كنگره نشينان دوختند. تا جايي كه در اين مدت شيخ نشين هاي عربي براي جريان جنگ طلب كنگره فرش قرمز گشودند و همزمان، جان بينر در مقام رئيس تندروها رسماً نتانياهو را براي ايراد نطق آتشين عليه ايران و توافق هسته اي به واشنگتن دعوت كرد. به اين ترتيب در اين برهه پرچم جنگ با توافق وين در بام كنگره به اهتزاز درآمد و طبيعي است كه با پيوستن موج سناتورها به صف حاميان توافق، زنگ شكست در اردوي مخالفان به صدا درآيد.
2-اغلب تندروها در منطقه ما نيز بعد از توافق وين بخت سياسي خويش را به حركت كنگره گره زدند. در اين 50 روز چنانكه رسانه هاي مخالف توافق رصد شود روشن خواهد شد كه طيف ناراضيان توافق چه اندازه روي مخالفت كنگره حساب باز كرده بودند. در همه اين ايام چهره هاي خشم آلود جريان جمهوريخواه امريكا زينت بخش صفحات اول رسانه هاي مخالف بود و سرمقاله نويسان اين رسانه ها روزي نبود كه نغمه شكست جبهه دموكرات ها در جدال هسته اي كنگره را در گوش هوادارانشان نجوا نكنند. بنابراين قابل كتمان نيست كه شكست مخالفان توافق در داخل امريكا بازتابي گسترده در اين سوي منطقه خواهدداشت.
3-خواسته يا ناخواسته ، قفل شدن تصميم گيري در باره توافق در درون امريكا موجب شد افكار عمومي 50 روز گذشته را در «ترديد و بلاتكليفي» به سر برند. قصه طولاني شدن روند تصويب توافق در داخل امريكا از جمله عواملي بود كه برخي نيروهاي مخالف را براي چالش با اصل توافق مصمم ساخته بود، هر چند اروپا و جامعه بين المللي منتظر كنگره و امريكا نماندند و طرف ايراني و اروپايي قطعنامه شوراي امنيت را مبناي شروع همكاري قرار دادند اما خوف از شكست توافق در كنگره سايه سنگين خود را بر مناسبات همه طرف ها حفظ كرده بود. امريكايي ها يك طرف اصلي ماجرا بودند و ناكامي اوباما مي توانست ضربه جدي بزند.
شايد مهم ترين سؤال در چرايي وقوع حادثه كنگره اين باشد كه چگونه تندروها در حالي كه اكثريت سنا را در دست دارند مغلوب شدند. پاسخ اين سؤال را ديروز تحليلگران امريكايي به روشني بيان كردند به باور آنها نيروي افكار عمومي و اجماع بين‌المللي بر سر توافق با ايران دو عامل مهمي هستند كه موجب شدند فضاي داخل امريكا به ويژه فضاي درون كنگره به سمت انزواي مخالفان توافق سير كند. اتفاق كنگره امريكا ثابت كرد كه جامعه جهاني توافق وين را نماد والاي صلح مي‌بيند و هر جرياني در برابر اين توافق بايستد بايد در انتظار سرنوشتي مشابه سناتورهاي امريكا باشد.
*استاد دانشگاه
**روزنامه ايران/پنجشنبه دوازدهم شهريور 1394
بعد از قريب دو ماه انتظار ، پاسخ يكي از مهم‌ترين پرسش ها در باره سرنوشت توافق هسته‌اي روشن شد.