اهدای خون در علم پزشكی برای نجات جان بیماران از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ همه روزه، در سراسر جهان افراد بیشماری به خون و فرآورده های آن نیاز دارند، به طوری كه در طول زندگی از هر سه فرد، یك تن به این مایع حیاتی احتیاج پیدا می كند.
مصرف كنندگان اصلی خون و فرآورده های آن؛ حادثه دیدگان در حوادث و سوانح گوناگونی مانند تصادف های رانندگی، سوختگی ها، اعمال جراحی، زایمان، بیماران تالاسمی، هموفیلی، افراد دیالیزی، نوزادان مبتلا به زردی ناشی از ناسازگاری خون مادر و جنین، پیوند اعضا، سوختگی های شدید، كم خونی های مزمن و انواع سرطان هستند.
با وجود آن كه دلایل نیاز به خون متفاوت بوده اند، اما احتیاج به خون و فرآورده های آن همیشه وجود دارد. در حال حاضر، با وجود پیشرفت های زیاد در علم پزشكی هنوز جایگزین مصنوعی برای این مایع حیاتی ساخته نشده و تنها، خون اهدایی است كه می تواند نجاتبخش جان یك انسان شود. نبود جایگزین مناسب، محدود بودن مدت زمان نگهداری و همیشگی بودن نیاز به خون و فرآورده های آن سبب شده است تا اهدای خون از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار شود.
سیستم خون رسان بدن به دنبال بروز خونریزی، خون از دست رفته را جبران می كند اما در خونریزی های شدید و یا زمانی كه سیستم خون ساز بدن كار خود را به خوبی انجام ندهد، بیمار قادر به جایگزین كردن خون از دست رفته نیست و در چنین شرایطی، تنها اهدای خون یك داوطلب سالم و تزریق آن جان بیمار را نجات می دهد.
حجم خون هر فرد بالغ (میان 17 تا 65 سال) با وزن 50 كیلوگرم، پنج و نیم لیتر است، پزشكان معتقدند كه هر فرد با اهدای 250 سی سی تا 450 سی سی از خون خود نه تنها سلامتی خود را تضمین می كند، بلكه بیماران و مصدومان نیازمند را نیز نجات می دهد. هر فرد سالم در هر سال تا چهار بار با فاصله هشت هفته (2 ماه) می تواند خون اهدا كند، پیشرفت های شگفت انگیز در علم پزشكی و افزایش مصدومان و بیماران نیازمند به دریافت خون سبب شد تا جمع آوری خون از داوطلبان، مورد توجه ویژه ای قرار گیرد كه به فرآیند اهدا و تزریق خون، انتقال خون می گویند.
سازمان ملی انتقال خون در ایران به عنوان تنها نهاد متولی تهیه خون و به منظور ساماندهی به وضعیت خون رسانی، ترویج فرهنگ اهدا، تهیه فرآورده های سالم و رایگان از خون در نهم مرداد 1353 هجری خورشیدی تشكیل شد و این روز به عنوان روز اهدای خون نام گرفت.
سازمان انتقال خون با هدف مشاركت در مراقبت از بیماران، تأمین خون سالم و كافی، بسیج اهدا كنندگان داوطلب، همكاری با بیمارستان ها، در حل مشكلات انتقال خون و گسترش شبكه پایگاه های انتقال خون كار خود را آغاز كرد.
ایجاد پایگاه برای جمع آوری خون از داوطلبان در بیمارستان ها، واحدهای سیار و ثابت، آماده سازی خون جمع آوری شده برای نجات بیماران و مصدومان، ثبت اطلاعات داوطلبان به منظور دعوت برای اهدای خون به هنگام ضرورت و توزیع خون و فرآورده های آن به مركزهای درمانی و بیمارستان ها از جمله كارهای این سازمان به شمار می رود.
مركز انتقال خون هلال احمر و سازمان ملی انتقال خون پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، به منظور خدمت رسانی بهتر با هم ادغام شدند و با انتقال تمام امكانات این 2 مركز به این نهاد، سازمان انتقال خون ایران شكل گرفت.
هشت سال جنگ تحمیلی، فرصتی مغتنم بود تا ایرانیان فرهنگ خداپسندانه ی اهدای خون را در كشور خود نهادینه سازند و داوطلبانه خون مورد نیاز را برای مجروحانی كه با هدف دفاع از مام وطن به جبهه های حق علیه باطل شتافته بودند، تامین كنند. در این شرایط حساس اهمیت سازمان انتقال خون و امر اهدا خون بیش از پیش نمایان شد.
اما پایان جنگ سبب نشد تا ملت نوعدوست ایران، عمل پسندیده ی اهدای خون را فراموش كنند و امروز داوطلبان بسیاری همواره برای این امر مهم پیشقدم می شوند و با اهدای خون سرخ خود، زندگی و تندرستی را برای هموطن بیمارشان به ارمغان می آورند و امید است تا با همراهی نهادها و سازمان های مختلف، مقوله اهدای خون در جامعه ی ما نهادینه و به یك باور عمومی و اعتقاد قلبی بدل شود.
**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز اهدای خون با «حسین دزفولی» مدیر روابط عمومی اداره ی كل انتقال خون استان تهران به گفت وگو پرداخته است.
حسین دزفولی پیشینه ی نخستین تزریق خون در ایران را سال های ابتدایی دهه ی 20 هجری خورشیدی عنوان كرد و گفت: بیمارستان های ارتش و مركزهای جمعیت «شیر و خورشید سرخ ایران» از نخستین مكان هایی بودند كه به صورت نظام‌مند اقدام به جمع آوری خون از میان اعضا و داوطلبان می كردند. به تدریج با شناخته شدن ارزش حیاتی تزریق خون در نجات بیماران و افزایش تجویز خون در مركزهای درمانی، جمع آوری خون داوطلبان جوابگوی نیاز بیماران نبود و تنها راه چاره پرداخت مبالغی در برابر دریافت خون بود و از همین‌جا پای واسطه ها به ماجرا باز شد. بنگاه هایی كه خون را در برابر پرداخت هزینه های اندكی از مردم می خریدند و به بهای بسیاری به بیمارستان ها و مركزهای درمانی می فروختند. بدیهی است كه بسیاری از مشتریان این بنگاه ها را افراد بی بضاعت و به ویژه معتادان و خیابان خواب ها تشكیل می دادند و كمترین كنترلی از نظر بررسی سلامت و كیفیت روی خون ها وجود نداشت.
مدیر روابط عمومی اداره ی كل انتقال خون استان تهران در توضیح علت نامگذاری نهم مرداد به عنوان روز اهدای خون یادآور شد: انتقال خون با توجه به مشكلات و عوارض ناشی از تعداد متولیان امر انتقال خون، فعالیت سودجویانه بنگاه های خصوصی و به ویژه رقابت ناسالم این بنگاه ها، طرح نخستین تشكیل یك سازمان مستقل برای ساماندهی سیستم تامین خون و فرآورده های خونی مطرح شد و در نهایت به تاسیس سازمان ملی انتقال خون ایران در نهم مرداد 1353 هجری خورشیدی انجامید. این روز در تقویم رسمی كشور به عنوان روز اهدای خون شناخته می‌شود.
وی درباره ی وظیفه و جایگاه سازمان انتقال خون ایران بیان داشت: در واقع معرفی سازمان انتقال خون ایران به عنوان تنها متولی تهیه خون در كشور گامی برای متمركز كردن و همسویی تمام امكانات موجود در زمینه طب انتقال خون، به منظور ارتقای كمی و كیفی در روند تامین خون و فرآورده های خونی مورد نیاز بود. هدفی كه همواره به عنوان یكی از اركان اصلی سازمان مطرح بوده و مورد توجه قرار داشته است. بر همین پایه پایان دادن به سیستم خرید و فروش خون و تعطیلی بنگاه های واسطه از نخستین دستاوردهای این سازمان ملی بود. البته در آن سال ها با توجه به نبود آشنایی كافی قشرهای مختلف جامعه با اهدای خون، سیستم جایگزینی خون یعنی دریافت خون از آشنایان و بستگان فرد بیمار تنها راه حل موجود به نظر می رسید كه تا سال 1386 هجری خورشیدی نیز همچنان در برخی استان های كشور پابرجا بود.
حسین دزفولی با اشاره به این كه در حال حاضر اهدای خون در ایران به صورت صد در صد داوطلبانه انجام می‌شود، اظهار داشت: اهدای خون داوطلبانه به این معنی است كه افراد تنها با نیت انجام دادن یك كار خوب و انساندوستانه به مركزهای اهدای خون می روند. این باور وجود دارد افرادی كه برای كمك به همنوع خود، خون اهدا می كنند در بخش مشاوره پزشكی به پرسش ها صادقانه پاسخگو هستند و نتیجه این رفتار صادقانه ارتقای ضریب سلامت خون اهدایی است. این موضوع اهمیت بسیاری دارد و بر همین پایه جدای از فرآیندهای فنی، انتقال خون‌های دنیا در حوزه جذب و آموزش اهداكنندگان خون، سرمایه‌گذاری ویژه ای انجام می‌دهند.
مدیر روابط عمومی اداره ی كل انتقال خون استان تهران در مورد گروه های مورد نیاز گفت: در نظام درمانی به همه گروه‌های خونی نیازمندیم اما بیشترین نیاز به خون مربوط به گروه های خونی است كه بیشترین دربرگیری را در جامعه دارند. در كشور ما بسیاری از افراد، دارای گروه خونیO مثبت هستند و بیشترین دغدغه نسبت به گروه‌های منفی است چون به همان نسبت كه افراد دارای گروه منفی در جامعه كم تعداد هستند، درصد كمتری از جمعیت اهداكننده را نیز تشكیل می‌دهند.
وی در پایان افزود: عمر فرآورده های خونی محدود است به عنوان مثال گلبول قرمز تا 35 روز و پلاكت حداكثر 72 ساعت قابل نگهداری هستند. بنابراین حفظ ذخایر خونی در وضعیتی قابل قبول باید همواره مد نظر باشد. شاخص اهدای مستمر كمك می كند این هدف تامین شود. اهداكننده مستمر به كسی می‌گویند در سال حداقل 2 بار خون اهدا كرده باشد. در واقع همراهی اهداكنندگان در تمامی شرایط سال مهم است. هرچند در شرایط آب و هوایی، تعطیلات طولانی و همچنین روزهایی مانند رمضان میزان اهدای خون دچار چالش می‌شود.
*گروه اطلاع رسانی (مهسا شریفی)
پژوهشم**2059**9131
تهران- ایرنا- نهم مرداد روز اهدای خون است؛ رفتاری انسانی و خداپسندانه كه نویدبخش سلامتی و زندگی سرشار از نشاط برای همگان است و چه بسیارند نیكوكارانی كه همنوعان بیمار خویش را در دوران درد و رنج یاری می رسانند و نویدبخش تندرستی آنان می شوند.