بيماري اوتيسم يا 'درخودماندگي'

بشر امروز در عصري زندگي مي كند كه تعاملات و روابط اجتماعي اهميت بسياري دارد و زندگي در تنهايي و انزوا، بدون برقراري ارتباط با ديگران غيرممكن است.

بيماري اوتيسم از بيماري هايي است كه باعث اختلال در ارتباطات اجتماعي و تعامل فرد با ديگران مي‌شود و عاملي براي مشكلات رفتاري فرزندان به شمار مي رود.

كودكاني كه به اين بيماري دچار مي‌شوند از جامعه كناره‌گيري نمي‌كنند بلكه از ابتدا هرگز به طور كامل به جامعه وارد نمي‌شوند ولي مي‌توان با استفاده از شناخت به موقع و روش‌ درماني مناسب، آن‌ها را وارد اجتماع كرد.

اوتيسم يا 'درخودماندگي' نام نوعي اختلال رشدي است كه در كودكان ايجاد مي‌شود، هسته مركزي اختلال اوتيسم، اختلال در برقراري ارتباط با ديگران است.

كودكان اوتيسمي معمولا در تقابل‌هاي اجتماعي و رفتارهاي هيجاني خود در مواجهه با اطرافيان دچار مشكل هستند به طوري كه در پاسخ به ديگران عكس‌العمل‌هاي غيرمعمول از خود بروزمي‌دهند و قادر به برقرار كردن تماس چشمي مناسب نيستند.

يكي از مشخصه‌هاي اين بيماري تاخير شديد در رشد زبان است كه البته بايد با علائم ديگر اين بيماري همراه باشد يعني هر كودكي كه در رشد زبان تاخير داشته باشد، بيمار اوتيسمي نيست و اين كودكان به صورت معمول الگوهاي رفتاري محدود و تكراري و كليشه‌اي دارند و تغيير در محيط اطراف آن‌ها موجب آزارشان مي شود.

هرچند علايم و شدت آن در افراد مختلف، متفاوت است، اما همه انواع اوتيسم بر توانايي برقراري ارتباط با ديگران توسط كودك، تاثير مي گذارند.

اوتيسم يكي از پنج بيماري است كه در مجموع به آنها ' اختلالات نافذ رشد ' مي گويند.

اين پنج بيماري عبارت از اوتيسم‌، اختلال آسپرگر، اختلال عدم تمركز دوران كودكي، اختلال رِت و اختلالات نافذ رشد هستند.

علايم ابتلا به اوتيسم شامل تاخير در يادگيري صحبت كردن و يا اصلا صحبت نكردن، انواع رفتارها، علايق و بازي هاي تكراري براي مثال تاب خوردن مداوم، علاقه غيرطبيعي به بعضي از اشيا و ناراحت شدن در صورت تغيير برنامه روتين زندگي، ناتواني در گفتن اسم، برقراري ارتباط چشمي، اجتناب از نوازش شدن و بغل شدن و يا كمك نخواستن، ناتواني از شروع مكالمه و صحبت با ديگران و يا عدم توانايي در حفظ مكالمات، حساس بودن به نور، صدا و يا لمس شدن و در عين حال بي توجهي به درد، عادات غذايي عجيب، همچون خوردن تعداد كمي از انواع غذا و يا خوردن مواد غيرخوراكي همچون گچ يا خاك و رفتار خودزني مثلا كوبيدن سر به زمين يا ديوار و يا با دست هاست.

همه كودكان از هر نژاد و مليتي ممكن است دچار بيماري اوتيسم شوند اما عواملي خاص شامل جنسيت كودك، سابقه خانوادگي و سن والدين است.

در خصوص جنسيت كودك بايد گفت كه پسرها چهار تا پنج برابر بيشتر در خطر ابتلا به بيماري اوتيسم هستند.

در خانواده هايي كه يك كودك مبتلا به اوتيسم وجود دارد، خطر اينكه كودكي ديگر با اين بيماري داشته باشند، بيشتر است.

هنوز هيچ راهي براي پيشگيري از ابتلاي كودك به اوتيسم يافت نشده است با اين حال با درمان به موقع بيماري بهبود يافته و مهارت هاي اجتماعي و كلامي كودك ارتقا پيدا مي كند.

درمان به موقع براي كودك مفيد بوده، زندگي را براي او آسان تر كرده و از افزايش شدت بيماري اوتيسم پيشگيري مي كند.

اوتيسم در سراسر دنيا ديده مي شود و نژاد، مكان زندگي، ميزان سواد، وضعيت مالي، نوع اعتقاد و شيوه زندگي تاثيري در شانس بروز اوتيسم ندارند.

والدين بايد توجه داشته باشند كه مهمتر از عنوان بيماري، پرداختن به درمان آن است و بايد در نظر داشت كه اين كودكان با درمان مناسب و به موقع مي توانند مطالب را بياموزند، رفتارهاي درست را از خود نشان داده و در آينده مانند افراد عادي زندگي كنند، اما به دست آوردن اين اهداف مستلزم درمان به موقع و درست، تحمل مشكلات و سختي هاي مربوط به اين درمان است.

در افراد اوتيستيك ممكن است رفتارهايي از قبيل اصرار بر يكنواختي و مقاومت در برابر تغييرات، استفاده از اداها و اشاره به جاي كلمات در بيان نيازهاي خود، تكرار كلمات، خنده نابجا، گريه بي مورد، نشان دادن استرس و نگراني بي علت، ترجيح بر تنهايي، پرخاشگري، عدم تماس چشمي، عدم يادگيري با روشهاي معمول آموزشي، انجام بازي هاي غير عادي، دلبستگي غير عادي به بعضي از اشيا و نداشتن حركات بدني به صورت نرم و عادي نيز بروز كند.

*** وجود 90 بيمار اوتيسمي شناسايي شده در آذربايجان غربي

مديركل بهزيستي آذربايجان غربي در اين خصوص به خبرنگار ايرنا گفت: در حال حاضر در استان 90 پرونده در خصوص بيماران اوتيسمي تشكيل شده است.

راضيه خدادوست افزود: تعداد بيماران اوتيسمي در استان نسبت به ساير استان ها كم است و در آذربايجان غربي يك مركز حمايتي و درماني بيماران اوتيسمي با مجوز بهزيستي توسط بخش خصوصي در اروميه فعاليت مي كند.

وي اظهار كرد: اين بيماري مدرن براي بسياري از خانواده ها گمنام است و اين عدم آگاهي در بسياري از موارد به تشديد بيماري دامن مي زند.

وي اضافه كرد: اختلالات طيف اوتيسم به مجموعه اي از اختلالات رشدي گفته مي شود كه مهارتهاي كلامي و غير كلامي ارتباطي و تعامل اجتماعي را به طور معني داري تحت تاثير خود قرار مي دهد و اغلب علايم آن در آغاز 18 ماهگي و دو سالگي يا پيش از سه سالگي بروز مي كند.

وي ادامه داد: اين بيماري علاوه بر اثر گذاري بر اغلب جنبه هاي رشدي و اجتماعي عملكردهاي آموزشي شناختي فرد را نيز تحت تاثير خود قرار مي دهد.

مدير كل بهزيستي آذربايجان غربي گفت: خصوصيات اصلي اختلالات طيف اوتيسم با نشانه هايي در دو زمينه رفتاري مشخص شده كه شامل نقص در ارتباط اجتماعي و رفتارها، علايق يا فعاليت هاي تكراري و محدود است.

خدادوست افزود: اصطلاح 'طيف' به اين موضوع اشاره دارد كه سمپتوم هاي اين اختلال، بسته به شدت آنها، سطح رشدي و سن تقويمي، بسيار متغير هستند.

وي اظهار كرد: مشاهده دقيق كودك پيش ازسه سالگي ممكن است وجود علايم اوتيسم را آشكار سازد و تعدادي از كودكان نيز تا 18-24 ماهگي داراي رشدي عادي هستند و بعد رشدشان متوقف مي شود و يا مهارت هاي كسب شده را از دست مي دهند.

وي ادامه داد: براي شناسايي علايم اوتيسم در سال اول زندگي بايد نحوه تعامل كودك با جهان پيرامون را مورد بررسي قرار داد.

وي اضافه كرد: كودك داراي اوتيسم ممكن است علايم واكنش نشان ندادن و عدم برگشت به جهت صداي مادر، عدم واكنش نسبت به نام خود، نگاه كردن به چشم ديگران، فقدان اشاره تا سن يك سالگي، فقدان لبخند و يا ساير علايم اجتماعي در برابر ديگران را از خود نشان دهند كه البته كودكان فاقد اوتيسم نيز مي توانند چنين علايمي از خود نشان دهند، اما بهتراست در صورت نگران شدن با پزشك كودكتان مشورت كنيد.

مدير كل بهزيستي آذربايجان غربي گفت: علايم هشدار دهنده اوتيسم در سال دوم زندگي بسيار قابل مشاهده ومشخص است و در حاليكه كودك داراي رشد عادي شروع به بيان اولين كلمه ها و اشاره كردن به محيط پيرامون خود مي كند، كودك داراي اوتيسم همچنان بريده از محيط خود باقي مي ماند.

خدادوست افزود: علايم هشدار دهنده اوتيسم در سال دوم زندگي فقدان تك كلمه تا سن 16 ماهگي، فقدان بازي هاي وانمودي تا سن 18 ماهگي و فقدان عبارت هاي دوكلمه اي تا سن دو سالگي است.

وي ادامه داد: علايم اين اختلال از 18 ماهگي بروز يافته و معمولا در 24 ماهگي قابل تشخيص است و بهترين زمان شناسايي اختلال اوتيسم جهت مداخله به هنگام اين بازه زماني است.

وي تاكيد كرد: تشخيص اين اختلالات در سنين اوليه زندگي اهميت دارد و مداخلات تاثير بيشتري مي گذارند.

*** بهترين زمان تشخيص و درمان اوتيسم، تولد تا سه سالگي است

ابراهيم خليلي كارشناس سلامت روان معاونت بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني آذربايجان غربي نيز در اين خصوص به خبرنگار ايرنا گفت: در دنياي امروز، كودكان و افرادي كه مبتلا به اين بيماري هستند اغلب از حمايت كافي برخوردار نبوده و دسترسي آنها به خدماتي از جمله مدرسه و مراقبت هاي بهداشتي محدود است.

وي اظهار كرد: اين كودكان با چالشي بزرگ در رابطه با انگ و تبعيض در جامعه روبرو هستند و از آزار، انزوا و تضييع حقوق اساسي خود رنج مي برند.

وي اضافه كرد: مداخلات زود هنگام به عنوان بخشي از فعاليت هاي مربوط به بهداشت، تغذيه و رشد و تكامل كودكان خردسال در تشخيص و مداخله در سلامت، آموزش و رفاه اجتماعي كودكاني كه با اختلال اوتيسم زندگي مي كنند، بسيار مهم است.

وي ادامه داد: مطابق برخي سنجش هاي صورت گرفته در آمريكا، از هر 50 دانش آموز آمريكايي يك نفر به اوتيسم مبتلاست.

خليلي افزود: اين در حالي است كه در ايران آمار دقيقي در خصوص بيماران اوتيسمي وجود ندارد اما تخمين زده مي شود كه از هر 150 كودك ايراني يك كودك مبتلا به اوتيسم باشد.

كارشناس سلامت روان معاونت بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني آذربايجان غربي گفت: بهترين زمان براي تشخيص و درمان كودكان اوتيسمي فاصله بين تولد تا سه سالگي است و اگر تشخيص اوتيسمي بودن كودك در اين فاصله انجام شود، با تكنيك‌هايي كه در علم پزشكي و روانپزشكي و مشاوره ابداع شده است، مي‌توان اميدوار بود كه اين گونه افراد بتوانند از حداقل امكان ارتباط براي اشتغال در كار هاي سهل و ساده برخوردار شده و به نوعي به اجتماعي شدن آنها كمك كرد.

وي اظهار كرد: كودكاني كه در معرض خطر ناتواني هاي ذهني هستند يا با آنها زندگي مي كنند، بايد در زودترين زمان ممكن از طريق برنامه هاي غربالگري و سلامت دوران بارداري شناسايي شده و به سوي خدماتي از جمله مداخلات زود هنگام، آموزش پيش دبستاني، مراقبت و طرح هاي سلامت جامعه هدايت شوند.

هرچند درمان كاملي براي بيماري اوتيسم وجود ندارد، تركيبي از درمان هاي خانگي و مدرسه‌اي مي تواند به درمان اين بيماري كمك كند و هدف درمان افزايش عملكرد كودك با كاهش شدت بيماري است .

كودكان مبتلا به اوتيسم ممكن است به بيماري هاي ديگر ناشي از اوتيسم همچون بيماري صرع، اختلالات خواب و مشكلات معده مبتلا باشند و بايد در كنار درمان اوتيسم به درمان اين بيماري ها هم پرداخته شود.

آموزش از طريق شنوايي، آموزش جزء به جزء، ويتامين درماني، درمان با رژيم غذايي بدون غلات، برقراري ارتباط آسان، موسيقي درماني، بازي درماني، كار درماني و بهبود مجموعه حواس از جمله روش هايي است كه مي تواند در درمان بيماري اوتيسم موثر باشد.

به طور كلي مي توان تمامي اين روشها را به دو دسته درماني و تربيتي تقسيم كرد كه روشهاي درماني شامل تصحيح رفتاري و روش بهبود ارتباط، روشهاي رژيمي و داروئي و روشهاي تركيبي هستند.

اهميت بيماري اوتيسم به قدري است كه مجمع عمومي سازمان ملل متحد روز دوم آوريل را به عنوان روز جهاني آگاهي از بيماري اوتيسم اعلام كرده است تا بر نياز به بهبود زندگي كودكان و بزرگسالاني كه از اين اختلال رنج مي برند، تاكيد كند و بايد اين جديت در بين فعالان بهداشتي، درماني و حتي والدين نيز بيشتر شود تا شاهد نتايج مطلوب و كاهش اين بيماري در دنيا و كشورمان باشيم.

گزارش از سيده فاطمه سجادي

8137/2093