موزه های استان مركزی، دریچه های تمدن

استان مركزی دارای آثار باستانی و جاذبه های طبیعی ناب و منحصر به فرد از دوره پیش از اسلام تا معاصر است كه بخش هایی از آن در موزه ها به نمایش گذاشته شده و داشته های فرهنگی و فكری این خطه را فرا روی بینندگان گذاشته است.

موزه های دفاع مقدس، سلطان آباد، چهار فصل، تنوع زیستی و مفاخر در اراك و چهار سوق ساوه، موزه های مردم شناسی در شهرستان های خمین، محلات، فراهان، تفرش، نراق، آشتیان و كمیجان است كه در ایام عید برای بازدید میهمانان نوروزی آماده هستند.

این موزه ها با اشیاء و جلوه های فرهنگی متنوع ناقل سنت ها، آداب و رسوم نیاكان استان مركزی هستند و پیام های ارزنده، احساس، نگاه هنری، اندیشه و ارزش های گذشتگان را كه معرف واقعی زوایای فرهنگ و تمدن این سرزمین كهنسال است، در خود دارند.



***موزه مفاخر استان مركزی

بنای این موزه منزل قدیمی زیبایی است كه از دوره قاجاریه به یادگار مانده است.

نقشه این بنای كوشكی توسط یك مهندس روسی تهیه شده و اجرای آن توسط استاد مراد چمنی اراكی بوده كه با درختان سر به فلك كشیده و تزئینات زیبا، سال ها مامن آرامش ساكنان آن بوده است.

این بنا دارای دو ایوان شرقی و غربی و 11 اتاق، حمام خزینه ای قدیمی و دو رشته قنات است كه در سال 1379 به ثبت آثار ملی كشور رسیده و با تغییر كاربری به موزه ای برای معرفی مشاهیر و نخبگان استان مركزی تبدیل شد.

تالار موزه ها، كتابخانه مركزی استان، اسناد و نامه ها، انواع سردیس ها تالارها، عكس و تابلوهای تاریخی در این اثر قدیمی برای بازدید كنندگان به نمایش درآمده است.

امام خمینی(ره ) ، امیر كبیر، قائم مقام فراهانی، عباس اقبال آشتیانی، پروفسور حسابی، شهید چمران و فاضلین نراقین از جمله شخصیتهایی هستندمه در این موزه معرفی شده اند.

استان مركزی بیش از دو هزار نخبه بین المللی و ملی در عرصه های مذهبی، علمی، سیاسی، فرهنگی، تاریخی و هنری دارد كه آثار ، زندگینامه ، تندیس ها و اسناد آن ها در این موزه به معرض دید علاقه مندان گذاشته شده است.



***موزه چهار فصل اراك

این موزه در بنای یك حمام قدیمی با همین عنوان قرار دارد كه زیبایی های معماری و تزئینات كاشیكاری خود بنا یكی از جلوه های دیدنی آن است.

بنای این حمام مربوط به دوران قاجاریه است كه در 38 ماه ساخته شد و از زیباترین آثار معماری دوره قاجاریه در اراك محسوب می شود.

ساختمان این حمام در زمان حكومت احمد شاه قاجار توسط شخصی به نام حاج محمد ابراهیم خوانساری ساخته شده كه حدود یك هزار و 600 مترمربع مساحت دارد و از چهار بخش مجزا مردانه، زنانه، حمام ویژه اقلیت های دینی و حمام خصوصی تشكیل شده است.

آب مورد نیاز حمام از آب جاری قنات تامین می شده و به لحاظ تامین آب و همچنین حفظ گرما و حرارت، كف حمام حدود سه تا 5/3 متر از كف خیابان پایین تر ساخته شده است.

تنگ های سفالی، كاسه، خمره، قدح، پیمانه، انواع مجسمه، آفتابه و لگن، سنگ نوشته و ابزار آلات كشاورزی و دفاعی در این موزه نگهداری می شود.

محراب تاریخی و با ارزش مسجد جامع ساوه كه از آثار منحصر به فرد معماری و گچبری دوره سلجوقیان است در این محل نگهداری می شود.

استادكاران ، معماران و كارگران سلطان آبادی و استادكاران كرمانی و یزدی كه در ساخت راه ها در بازار اراك تجربه ارزنده ای به دست آورده بودند در ساخت و تزئین این بنا همكاری داشتند.

این اثر ارزشمند در سال 56 به شماره 1339 در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است.

حمام چهار فصل اراك در سال 1373 به همت مسوولین سازمان میراث فرهنگی استان مركزی پس از اتمام عملیات مرمت و بازسازی به عنوان موزه باستان شناسی و مردم شناسی احیا شد و پذیرای گردشگران و هنردوستان است.



***موزه سلطان آباد

این موزه در یكی از سراهای قدیمی مجموعه بازار اراك به نام سرای كاشانی قرار دارد كه خصوصی بوده و توسط یك استاد برجسته كنده كاری روی مس به نام استاد باباخانی تاسیس شده است.

مساحت این موزه 130 مترمربع است و فعالیت آن به صورت تخصصی در زمینه خوشنویسی و صنایع فلزی است.

موزه سلطان آباد سه تالار دارد و در گنجینه آن صد اثر صنایع دستی ایران كه از استان های مختلف گردآوری شده اند به چشم می خورد.

در تالارهای موزه آثار برجسته خوشنویسی، سوزن دوزی، لباس های قاجاری، خاتم كاری، قلمزنی، فلزكاری و كتیبه های مختلف به همراه تابلوهای هنری و اشیاء قدیمی به چشم می خورد.

بخش خوشنویسی موزه بسیار غنی است به طوری كه آثاری از خوشنویسان دوره های مختلف را در خود جای داده است.

قدیمی ترین اثر خوشنویسی موزه مربوط به سده هفتم هجری است و در این موزه آثار ارزشمندی از خوشنویسان مشهور ایرانی همانند درویش عبدالمجید طالقانی، میرعماد حسنی، میر علی هروی، میرزا فتحعلی حجاب شیرازی، میرزا غلامرضا اصفهانی، یاقوت مستعصمی، محمد هاشم لولوء اصفهانی، میرزا كاظم، میر علی هروی، ظل السلطان محمد باقر خان، محمد جعفر تبریزی، میرزا رضا خان فراهانی، فتحعلی تنكابنی، میرزا اسدالله شیرازی، كیخسرو خروش و فتحعلی واشقانی فراهانی وجود دارد.

موزه سلطان آباد با همكاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مركزی در سال 1386 به روی علاقه مندان گشوده شد.



***موزه چهار سوق ساوه

این موزه در بنای تاریخی گنبد چهار سوق واقع شده كه یك بنای گنبد دار به صورت دوازده ظلعی است كه از داخل مدور است.

در بدنه بنا هشت نورگیر وجود دارد كه در بالای سقف حجره ها واقع شده در قسمت فوقانی گنبد نیز پنج نور گیر تعبیه شده است.

مصالح ساختمانی آن گل ، آهك، گچ، كاشی و اجر است و گنبد از داخل با نقوشی هندسی تزئین شده است.

از جمله تزئینات باقی مانده در پا كار گنبد اسماء الهی ، محمد(ص) و علی (ع) است كه به خط كوفی بنایی و با كاشی اجرا شده است.

در این موزه آثاری همچون اسناد و كتاب های خطی، سكه های تاریخی، انواع قفل ها، ظروف مسی و سفالی، سنگ قبرهای مربوط به دوره قاجار و همچنین پیكرهایی كه نشانگر پوشش های مختلف مردم ساوه در زمان قاجار است، به نمایش گذاشته است.

این بنا سال 1356 به شمار 1382 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.



***موزه آشتیان

یكی ازمكان های دیدنی بازار آشتیان منزل میرزا هدایت الله متین دفتری است كه درحال حاضر با عنوان موزه به حیات تاریخی خود ادامه می دهد و نشانگر استفاده مناسب و كاركرد نوین از یك بنای قدیمی است.

منزل متین دفتری در بازار آشتیان واقع شده و با طی كردن دالانی سر پوشیده وسنگ فرش شده می توان به حیاط منزل رسید، در میان حیاط، حوض و مخزن آب انباری كه روزی از قنات شهر پر می شده، نشان از شكوه و عظمت آشتیان قدیم دارد.

این منزل تاریخی از جمله بناهای عهد قاجار به شمار می رود و مصالح به كار رفته در آن خشت، گل، چوب، آجر و گچ است كه با دست هنرمندان معمار به باغی از لطافت و زیبایی بدل شده است .

آرایه های معماری و تزئینات بنا شامل گچبری های زیبا با موضوعات گل و گیاه در سقف و دیوار اتاق ها و نقوش روی چوب سقف، آب نما و آجر كاری های عمارت است.

این بنا پس از مرمت و تجهیز در خرداد ماه سال 85 توسط اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مركزی به موزه آشتیان تبدیل شد است.

بیشتر اشیای به نمایش در آمده در این موزه شامل نسخ خطی، سفالینه های دوره اسلامی، ابزار و وسایل روشنایی، وسایل آشپزخانه و ابزارآلات كشاورزی توسط علاقه مندان به میراث فرهنگی اهداء شده است.



*** موزه سالار محتشم خمین

این موزه در بنای تاریخی قلعه سالار محتشم در شمال غربی شهر خمین و در محله قلعه واقع شده كه دارای یك هزار متر مربع عمارت اشرافی در درون یك باغ مصفا است.

این بنا در دو طبقه ساخته شده و از عمارت های ایوان دار است.

درحال حاضر موزه فرهنگی شهر خمین در زمینه اشیای باستانی و مردم شناسی در این بنا قرار دارد و انواع لوازم ابزار معیشتی مردم منطقه در سالیان دور در معرض دید بینده ها قرار گرفته است.

در بخش مردم شناسی این موزه با تندیس و پیكره ها آیین محلی شب چله ، كوسه ناقالدی و كرد علی به كوه كه از رسوم دیرین استان مركزی است به نمایش گذاشته شده است.



***موزه تنوع زیستی اراك

موزه تنوع زیستی اراك با نمایش ماكت گونه های كم نظیر جانوری و گیاهی یكی از جاذبه های مهم گردشگری استان مركزی است.

موزه تنوع زیستی اراك این فرصت را مهیا كرده تا گردشگران نوروزی با ذخایر غنی جانوری و گیاهی این منطقه آشنا شوند.

بازسازی مناطق سد 15 خرداد دلیجان، دره سیبك لته در و دره چكاب در منطقه حفاظت شده 70 قله و تالاب كویری میقان، منطقه سربند و شراء از بخش های جذاب این موزه است.

در این موزه نمونك 390 گونه جانوری شامل پستانداران، پرندگان، خزندگان، دوزیستان و ماهی ها به نمایش درآمده و در قسمتی از آن 827 نمونه از بی مهرگان ، 17نمونه جمجمه و50 نمونه از سنگ ها و كانی ها در معرض دید علاقه مندان قرار گرفته است.

به منظور بهینه سازی وضعیت نمونه های جانوری موجود در موزه حیات وحش استان مركزی 264 قطعه پرنده شناسایی و رده بندی شده كه این تعداد از 16 راسته، 46 تیره، 100 جنس و 145 گونه تشكیل شده است.

همچنین نمونك 67 نمونه از 160گونه پستاندار وحشی شناسایی شده ایران نیز در موزه دیده می شود كه از جمله آن می توان به قوچ، آهو، پلنگ، بز كوهی (پازن)، مرال و خرس اشاره كرد.

تاكنون 53گونه پستاندار، 205 گونه پرنده، 54گونه خزنده،40 گونه دوزیست، 19 گونه ماهی و یكهزار و 336 گونه گیاهی در استان مركزی شناسایی شده است.



*** موزه حسن پور اراك

این موزه در خانه ای زیبا در بافت تاریخی شهر اراك واقع شد و همچون سایر بناهای اولیه شهر سلطان آباد، بنایی درون گرا با حیاط مركزی است كه در زمینی به وسعت 600 متر مربع در دو طبقه ساخته شده است.

این بنا تزئینات زیبای آجركاری دارد در حال حاضر به عنوان موزه صنایع دستی پذیرای اشیای هنری دست ساز دوران های پیش از اسلام تا معاصر است.

یكی از جلوه های خاص این موزه بخش فرش و زیراندازهای سنتی است كه از نفیس ترین فرش های استان مركزی در برابر دید بیننده قرار می دهد.

بخش تحتانی این بنا را چندین كارگاه صنایع دستی فعال تشكیل داده كه بازدید كنندگان موزه با حضور در این مكان لذت وافری را از تولید زنده صنایع دستی می برند.

به گفته مدیر كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مركزی ،از 29 اسفند تا 9 فروردین امسال130 هزار مسافر از 11 موزه استان مركزی دیدن كردند كه نسبت به ایام تعطیلات نوروز پارسال 10 درصد رشد نشان می دهد.

سیدمحمد حسینی افزود: تهیه برنامه های فرهنگی و هنری متنوع، نمایش اشیاء قدیمی جدید و گستردن سفره هفت سین از دلایل افزایش آمار بازدید كنندگان در نوروز امسال از موزه های استان مركزی است.

وی توضیح داد: استان مركزی در شهرستان های اراك، خمین، محلات، فراهان، نراق، تفرش، آشتیان و كمیجان دارای موزه مردم شناسی است.

وی با بیان اینكه موزه چهارفصل اراك بیشترین بازدید كننده را داشته است، افزود: استان مركزی از نظر تعداد بازدید كننده و تنوع آثار در موزه در بین موزه های كشور جایگاه پانزدهم را دارد.

حسینی نگهداری آثار گذشتگان و انتقال آنها به آیندگان، ارزیابی و قیاس میان پدیدارهای تاریخی، علمی، فنی، صنعتی و هنری گذشته، شناخت و نمایش سهم اقوام و ملل در فرهنگ و تمدن جهانی، جلوگیری از انهدام فرهنگ بومی در برابر فرهنگ سرگردان و نامانوس بیگانه را از اهداف ایجاد موزه ها عنوان كرد.

استان مركزی بیش از دو هزار داشته فرهنگی تاریخی، معنوی، طبیعی و مذهبی شناخته شده دارد.ك/4

6991/6012