به گزارش ايرنا، گسترش بيابان ها سومين چالش جهاني بعد از چالش‌هاي تغيير اقليم و كمبود آب شيرين است.
در ايران نيز باوجود اقليم خشك و نيمه‌خشك اين وضعيت به مراتب بحراني‌تر است بگونه اي كه تنها هشت درصد از مراتع كشور، پوشش گياهي بيش از 50 درصد دارند.
بوته كني، چراي مفرط و خارج ازفصل دام درمراتع، تبديل مراتع به ديمزار، برداشت بي رويه آب از سفره هاي آب زيرزميني، جاده سازي وتوسعه شهرها وروستاها ورشد نامتناسب جمعيت از عمده عواملي است كه برخي ازعرصه هاي جنگل ومراتع كشوررا به مرز بياباني شدن نزديك كرده است .
اين عوامل همراه با خشكيدگي گونه هاي جنگلي و مرتعي و تداوم خشكسالي هاي اخير، فقر پوشش گياهي در عرصه هاي طبيعي كشور را شتاب داده است .
به گزارش ايرنا، 14.3 ميليون هكتار جنگل در كشور وجود دارد كه دو ميليون هكتار آن در شمال وجنگل هاي خزر، شش ميليون هكتار جنگل در زاگرس، بخشي در ˈمانگروˈ خليج فارس، بخشي در مركز كشور و مابقي جنگل هاي ارسباران است.
مطابق آخرين آمار مسوولان سازمان جنگل ها، مراتع و آبخيزداري كشور، در سال هاي اخير يك ميليون و 130 هزار هكتار از جنگل هاي زاگرس خشك شده و جنگل هاي بلوط چهارمحال وبختياري در منطقه زاگرس مياني كه از مهمترين عرصه هاي جنگلي زاگرس محسوب مي شود، در معرض تهديد خشكيدگي است .
به گفته رييس اداره فني جنگلداري اداره كل منابع طبيعي چهارمحال و بختياري از 307 هزار هكتار جنگل در استان حدود 57 هزارهكتار آن درمعرض پديده خشكيدگي قرار دارد .
'شهرام جزايري' ميزان خشكيدگي اين جنگل ها را بين 10تا 50 درصد عنوان كرد و گفت: شهرستان لردگان، كوهرنگ و كيار از شهرستان هاي درمعرض تهديد اين پديده است .
وي با بيان اينكه درچهارمحال و بختياري به عنوان يكي از استان هاي سبز كشور زمين بياباني وجود ندارد اظهارداشت: بياباني شدن بصورت آني اتفاق نمي افتد اما برخي مرغزارهاي استان با ازدست دادن آب هاي سطحي در مسير بياباني شدن قرار گرفته است.
جزايري ادامه داد: مرغزار شهركرد از مواردي است كه دچار خشكي شده و زمينه تبديل شدن به بيابان را دارد.
وي بيان داشت: جنگل هاي چهارمحال و بختياري نسبت به ديگر استان هاي منطقه زاگرس در وضعيتي بهتري بسر مي برد اما نسبت به وضعيت مطلوب نگران كننده است .
جزايري در زمينه وضعيت بياباني شدن در محدوده جنگل هاي استان نيز تصريح كرد: بهره برداري بيش ازحد دام و انسان، زراعت ديم در جنگل، ذغال گيري و قطع درختان ، جنگل ها را از حالت طبيعي خارج كرده و آماده پذيرش آفات شده اند .
رييس اداره فني جنگلداري اداره كل منابع طبيعي چهارمحال و بختياري افزود: با گسترش آفات و پديده هاي خشكي، جنگل ها به مرور زمان به بياباني شدن نزديك مي شود .
وي تصريح كرد: اقداماتي از سال گذشته براي احياي جنگل ها در دستور كار منابع طبيعي قرارگرفته و امحاي درختان خشكيده و كاشت درختان جديد در حدود پنج هزارهكتار از جنگل هاي منطقه بارز لردگان انجام شده كه اين اقدام نيازمند سرعت عمل بيشتر ، حجم وسيعتر و تخصيص اعتبارات 400 ميليارد ريالي ملي است .
به گزارش ايرنا، هم اكنون معيشت 20 هزار خانوار در چهارمحال و بختياري وابسته به مراتع است و 2.5 ميليون واحد دامي در اين استان، از طريق مراتع تعليف مي شود كه اين تعداد، 3.7 برابر بيش از ظرفيت وحدمجاز اين مراتع است.
به گفته كارشناسان اداره كل منابع طبيعي استان به دليل وجود دام و بهره بردار بيش ازظرفيت، مراتع چهارمحال وبختياري به سمت فقير شدن پيش مي رود بگونه اي كه بيشترين سطح مراتع استان را مراتع فقير و متوسط تشكيل داده و تنها سه درصد مراتع استان را سطوح خوب شامل مي شود.
معاون فني اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان نيز بروز خشكسالي را از عوامل تشديد كننده فقر منابع طبيعي مي داندو مي گويد: خشكسالي هاي اخير، 150 هزارهكتار از عرصه هاي جنگلي و يك ميليون و 93هزارهكتار از زمين هاي مرتعي چهارمحال وبختياري را دچار پديده خشكيدگي كرده است.
'علي محمد محمدي' اظهار مي دارد: گر چه در فصل بارشي گذشته برخي بارش هاي جوي به صورت برف اتفاق افتاد اما آمار ايستگاه هاي هواشناسي استان، كاهش 16 درصدي بارش ها نسبت به بلندمدت را نشان مي دهد.
به گفته محمدي اين عامل بر توان توليدي مراتع چهارمحال و بختياري تاثير منفي گذاشته و كاهش حدود 10 تا 20 درصدي توليدات مراتع را به همراه داشته است.
وي مي افزايد: خشكسالي هاي اخير همچنين با كاهش رطوبت خاك، توان مقابله گونه هاي درختي و درختچه ها را در برابر آفات و بيماري ها كاهش داده و گونه هاي جنگلي نظير بلوط، بنه، افرا و زبان گنجشك را در معرض خشكيدگي قرار داده است.
معاون فني اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري چهارمحال وبختياري تصريح مي كند: خشكسالي دهه اخير باعث بروز ضعف عمومي در گونه هاي گياهي مراتع شده و آفات نيز به عنوان عامل ثانويه، برخي گونه هاي با ارزش مرتعي را در معرض خطر نابودي قرار داد.
اين مسئول در اداره كل منابع طبيعي استان، اجراي طرح هايي نظير مديريت چراي دام در مراتع، رعايت الگوي ظرفيت چراي دام در اين عرصه ها، اجراي دقيق تقويم چرا و كاهش تعداد دام ها در مراتع را از اقدامات اين اداره كل براي كاهش آسيب هاي ناشي از خشكالي هاي اخير مي داند.
به گزارش ايرنا، 86.6 درصد مساحت چهارمحال وبختياري را عرصه هاي منابع طبيعي شامل زمين هاي جنگلي و مرتعي تشكيل مي دهد.
بر اساس گفته كارشناسان،30 درصد از جنگل ها و مراتع اين استان دچار خشكيدگي كامل تاج درخت و تك پايه شده است.
درختان بلوط، بنه، زبان گنجشك، نارون و بادام كوهي در جنگل ها و گونه هاي گون و دافنه در مراتع استان از جمله گونه هايي است كه به پديده زوال و خشكيدگي دچار شده است.
مشكلات فعلي بيابان و بيابان زايي درايران صرفا مشكلات فني و تكنيكي نيست بلكه مسايل ساختاري و اجتماعي است بنابراين درهر برنامه اي كه در ارتباط با جوامعي كه دربستر منابع طبيعي شكل مي گيرد بخصوص جوامع روستايي، شناخت ساختار اجتماعي و اقتصادي و فرهنگي ضرورت دارد و بدون توجه به آن هر گونه طرحي نه تنها با موفقيت همراه نخواهد بود بلكه باعث بروز ناهماهنگي و برهم زدن ساختار سنتي اجتماعي و اقتصادي روستا نيز خواهد شد.
فعاليت هاي چند دهه اخير مهار بيابان زايي تا حدودي گوياي اين واقعيت است زيرا در اغلب طرح هايي كه تاكنون به مرحله اجرا در آمده به وضعيت اجتماعي و اقتصادي مردم كمتر توجه شده به طوري كه مردم در مقام معارضه با منابع طبيعي بوده اند.
در اين زمينه بايستي خلاء ناشي از ضعف فرهنگي بويژه فرهنگ منابع طبيعي به طريقي پر شود ضمن آنكه اقدامات قانوني در برابر متجاوزان به منابع طبيعي براي هر قشري از جامعه با قاطعيت اجرا شود.
8125 /558/
از:شكوفه سليماني
شهركرد-ايرنا- كشف چندين تن محموله چوب قاچاق، درخت هايي كه ذغال مي شود، چراي مازاد دام در مراتع، گسترش بيابان و ... از عناوين اخباري است كه در سال هاي اخير به گوش مي رسد و در اين ميان طبيعت و منابع ارزشمند آن هر روز تحليل مي رود.