علقه هاي مسلمانان هند نسبت به ايران،پلي استوار درتداوم روابط دو كشور

طی 800 سال تسلط حكومت های اسلامی - ایرانی بر هند، این كشور از فرهنگ ایران و زبان فارسی تاثیر بسیاری پذیرفته ‌است. زبان فارسی در دورهٔ غزنویان به هند رفت و با فرمانروایی دودمان گوركانیان هند، زبان رسمی این كشور شد.

فارسی در هند از چنان رشدی در شعر و ادب برخوردار شد كه خارج از سرزمین اصلی خود سبك پرمایه ادبی به نام سبك هندی را پروراند.

می توان نماد تاثیر زبان فارسی بر هند را از نام این كشور 'هند' كه واژه ای از زبان فارسی باستان و 'هندوستان' كه به عنوان نام كامل این كشور رواج دارد واژه‌ای فارسی است به معنی 'سرزمین هندوها'.

بعد از حمله اعراب به ایران گروه هایی از زرتشتیان به هند مهاجرت كردند و امروز از بانفوذترین اقلیت‌های این كشور بشمار می روند كه به پارسیان معروفند.

جمعیت پارسیان هند كمتر از 200 هزار نفر است اما نزدیك به 17 ٪ اقتصاد این كشور را در دست دارند.

پس از اسلام نیز در سال هفتصد و یازده میلادی مسلمانان در تصرف شبه قاره هند تا پاكستان امروزی پیش رفتند و در قرن دهم میلادی سلطان محمود غزنوی منطقه پنجاب را تصرف كرد. بعدها مسلمانان دهلی را تصرف كردند و اسلام رسما بر هند حاكم شد و حكومت این كشور را مسلمانان در دست گرفتند.

در سال 1526 'بابر' از نوادگان تیمور بر هند تسلط یافت و سلسله گوركانیان را بنیان گذاشت. كه تا سیصد سال بعد به تدریج تمامی شبه قاره هند را در برگرفت. هند در نیمه سده 17 میلادی، در زمان شاه جهان ثروتمندترین امپراتوری جهان آن روز بود تا در سال 1739 میلادی با حمله نادرشاه افشار به هندوستان مقدمات انقراض این امپراتوری فراهم شد و پس از آن در سال 1857 كمپانی هند شرقی توانست این امپراتوری را منقرض كند.

این تاریخ و اشتراكات طولانی دو جامعه بویژه تاثیرپذیری زیاد هند از ایران سبب شده تا هنوز مردم هند نگاه فرادستی به ایران داشته باشند.

در بیشتر دورانی كه ایران نفوذ یا حاكمیت خود را بر هندوستان داشته، سیاست مدارا و ملایمت را در كشور زیردست خود بكار برده است و این خود پلی است برای برقراری ارتباطات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی پایدار با ایران امروز.



گروه میزگردهای ایرنا به منظور بررسی این موضوع با دعوت از كارشناسان ایرانی متخصص در حوزه های مختلف هند و رایزن فرهنگی سفارت هند در ایران به برگزاری یك میزگرد با عنوان ' مناسبات فرهنگی ایران و هند با تاكید بر علقه های مسلمانان هند نسبت به ایران' اقدام كرد.



** ریشه های علاقه مردم هند به ایران

'عیسی رضازاده' رایزن فرهنگی اسبق سفارت ایران در هند، سید 'عبدالحمید ضیایی' رییس سابق خانه فرهنگ ایران در دهلی نو، 'فرزانه اعظم لطفی' استاد زبان اردو در دانشگاه تهران و 'فرهت ناصر' حقوقدان مهمانان حاضر در این نشست بودند اما عبدالسمیع رایزن فرهنگی سفارت هند در تهران غایب این میزگرد بود.

رضازاده سخنان خود را با تاكید برعلاقه زیاد مردم هند نسبت به ایران آغاز كرد و در بیان ریشه های این دوستی گفت: یكی از ملل علاقه مند به ایران هندیان بویژه مسلمانان این كشور هستند كه سه عامل از جمله مهم ترین آن زبان فارسی در ایجاد این علاقه اثر بخش بوده است.

هنوز هم دولت هند سالانه بیش از چهار میلیون دلار برای آموزش و حفظ زبان فارسی هزینه می كند این مبلغ صرف استخدام 400 استاد زبان فارسی در دانشگاه ها و ترویج این زبان می شود.

رایزن فرهنگی اسبق ایران در هند افزود: در تمام كتابخانه های هند نیز كتاب های فارسی وجود دارد كه این امر مستلزم حضور یك كارشناس زبان فارسی در هر كتابخانه است.

رضا زاده كه سال ها به عنوان رایزن فرهنگی در كشورهای تركیه و یونان نیز فعالیت كرده است از دومین دلیل علقه هندیان به ایران گفت: ‌نحله های فكری كه از طریق ایرانیان به صورت ملایم و لطیف وارد هند شد.

وی اضافه كرد: سومین دلیل، حضور ایرانیان زرتشتی است كه از زمان های دور به این كشور مهاجرت كرده بودند.

رضا زاده كه اكنون به عنوان مشاور در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی مشغول به فعالیت است افزود: در هر دو زمانی كه ایرانیان به هند رفتند آنجا را نه با سلطه بلكه با ابزار فرهنگ تسخیر كردند كه سبب گسترش بستر روابط متقابل ایران و هند شده است.



*هند دارای عجیب ترین تمدن های بشری

رییس سابق خانه فرهنگ ایران در دهلی نو نیز در ادامه این بحث گفت: هند از عجیب ترین تمدن های بشری است زیرا پارادوكس های فراوانی در آن است و جامعه تناقض هاست. چند خدایی، تك خدایی، وحدت وجود و جان انگاری به معنی طبیعت پرستی را با هم دارد.

رواج زبان های گوناگون كه امروزه 22 زبان به عنوان زبان رسمی در ایالات مختلف این كشور و یكهزار و 400 گویش رسمی این جامعه را به یك دمكراسی بزرگ تبدیل كرده است و بستری برای تبلیغ ادیان مختلف فراهم آورده است.

دكتر عبدالحمید ضیایی دانش آموخته حقوق و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران و دكترای فلسفه غرب از دانشگاه 'سوربن' پاریس است در توضیح ارتباطات دینی ایران و هند افزود: اسلام جزو ادیان غربی است نه شرقی. اولا بخش زیادی از آثار اسلامی ترجمه آثار ارسطو و افلاطون است حتی نحله های مشایی و اشراقی نیز به مقدار زیاد از این دو فیلسوف غربی تاثیر پذیرفته اند.

وی اضافه كرد: گفت و گوی اسلام با ادیان غربی نتیجه نخواهد داشت اما با ادیان شرقی می تواند به اشتراكات زیادی برسد. هندوئیسم و بودیسم سینه گشاده برای گفت و گو و آرای مختلف دارند. دعوت از عالمان دینی حتی غیر مسلمان هند می تواند برای ایران یك شریك دینی قوی ایجاد كند و برقراری ارتباطات فرهنگی و دینی می تواند بخش اقتصاد دو كشور را به هم پیوند دهد.

به گفته ی ضیایی: 'تاثیر و تاثر در روابط هند و ایران با هم عجین بوده و بخش زیادی از عرفان ایرانی برگرفته از عرفان بودایی است زیرا عرفان ایرانی قابلیت ارتباط با ادیان و افكار مختلف را دارد.'

اسلام بوسیله فقه یا زبان عربی به هند نرفت بلكه با زبان فارسی و عرفان زیبای ایرانی وارد شد و زمانی مسلمان و اسلام در هند ضعیف شدند كه حكومت های ایرانی قاجار و پهلوی حمایت خود را از صوفیان هند برداشتند و امروز كار به اینجا رسیده كه زبان فارسی در هند به یك بیمار در حال احتضار تبدیل شده است.

این فیلسوف تصریح كرد: گفت و گوی ادیان ایران و هند و نسبت ایران و هند را می شود در قالب بزرگتر‌ آن گفت و گوی ادیان غرب و شرق نامید.



* حزین لاهیجی عامل بقای نفوذ ایران در هند

دكتر 'فرزانه اعظم لطفی' استاد زبان اردو دانشكده زبان های خارجه دانشگاه تهران نیز گفت: من در این میزگرد می خواهم از 'حزین لاهیجی' به عنوان شاعر، عارف و مروج مذهب شیعه در هند به عنوان یك راه باقی ماندن نفوذ ایران در هند سخن بگویم .

حزین لاهیجی به رغم نقش بسیار موثر خود در تعمیق اسلام و تشیع در هند، بسیار مهجور مانده و برما ایرانیان است كه از وی بسیار یاد كنیم و راهی كه برای حضور ما در هند گشاده است را باز نگه داریم.

اعظم لطفی افزود: حزین نزدیك به 30 سال از عمر خود را در شهر بنارس، مذهبی ترین شهر هندوها سپری كرد اما ما به عنوان بزرگترین كشور شیعی از فعالیت های او غافل مانده ایم.

مقبره حزین امروز نیز در بنارس محل زیارت و اجتماع مسلمانان شیعه و غیر شیعه و حتی غیر مسلمانان است. در كنار مقبره او مراسم تاسوعا و عاشورا و بویژه ضربت خوردن حضرت علی با شكوه تمام برگزار می شود.

زمینی كه متعلق به وی بوده امروزه مكانی مذهبی است كه با نام فاطمیه شناخته می شود.

وی گفت:‌ در سال 1383 كنگره حزین لاهیجی در لاهیجان برگزار شد و رهبر معظم انقلاب در دیداری كه برگزار كنندگان كنگره با وی داشتند از حزین قدر دانی كردند و ما می توانیم این گرامی داشت را مجوزی برای فعالیت های خود در شناخت و ترویج دیدگاه های حزین لاهیجی بدانیم.

عضو هیات علمی دانشكده زبان های خارجی دانشگاه تهران از عدم پیشگیری از نفوذ دیدگاه های ضد شیعه در جامعه امروز ایران و جهان انتقاد كرد و گفت:‌ در نمایشگاه كتاب امسال كتابی در 22 جلد از 'ذاكر نائیك' كه یك وهابی است از سوی یك انتشارات افغان به فارسی ترجمه و عرضه شده بود در حالیكه این فرد وهابی در خود هند اجازه سخنرانی ندارد در سرزمین شیعه و مملكت حزین لاهیجی كتاب او در نمایشگاه ارایه می شود كه من همان زمان به دفاتر علمای دینی اعتراض خود را اعلام كردم زیرا به عنوان یك معلم كار دیگری نمی توانستم بكنم.

حین برگزاری نمایشگاه كتاب تهران ، دو تن از مجتهدان قم نسبت به انتشار این كتاب در نمایشگاه بین المللی تهران تذكر دادند.

اعظم لطفی گفت:‌ كشور هند بیش از 800 سال زبان فارسی را در دامان خود نگهداری كرده و ما هرچه از هند بگوییم گویا از خود و بخشی ا ز فرهنگ خود سخن گفته ایم شاید هند را بتوانیم سرزمین دوم خود بدانیم. ما موظفیم شخصیت های بزرگ ایرانی و شیعه را در دنیا معرفی كنیم.



*كشمیر، ایران صغیر

یك خقوق دان و مسلمان اهل كشمیر نیز در این نشست در بیان علقه مسلمانان هند به ایران گفت:‌ كشمیر به ایران صغیر مشهور است این لقبی است كه ما بواسطه شباهت زیاد ایران و كشمیر به سرزمین خودمان داده ایم.

خانم فرهت ناصر كه نزدیك به دو سال است به تابعیت ایران در آمده و به زبان انگلیسی صحبت می كرد، افزود: مردم كشمیر در وصف زیبایی های سرزمین خود می گویند، 'اگر فردوس بر روی زمین است همین است و همین است و همین است.' و روایت است كه شاه جهان پادشاه هندوستان به وادی كشمیر كه رسید با دیدن زیبایی های وصف ناشدنی این منطقه برای اولین بار این جمله را بیان كرد.

مردم كشمیر كه 95 درصد آنان را مسلمانان تشكیل می دهند خود را بسیار به ایران نزدیك می دانند.

این كارشناس مسائل اجتماعی كشمیر اضافه كرد: علقه های مردم كشمیر نسبت به ایرانیان به دلیل مشتركات فرهنگی زیاد میان مردم كشمیر و ایران است . مردم كشمیر ، امام خمینی(ره) و آیت الله خامنه ای را بسیار مورد ستایش قرار می دهند. و در موضوع اقتصادی حتی تولیدات كشمیر یعنی قالی و زعفران نیز مشابه تولیدات سنتی ایران است.

فرهت ناصر گفت: بعد از جدایی پاكستان از هند، كشمیر به یك مشكل سیاسی تبدیل شد و همه روزه در این منطقه ناآرامی وجود دارد چرا كه اكثر مردم این منطقه خواهان استقلال كشمیر هستند و این موضوعی است كه حكومت های هند آن را برنمی تابند.



** سوال دیگری كه در این نشست تخصصی پرسیده شد درباره اختراع زبان اردو در تقابل و تضعیف زبان فارسی بود .

دانش آموخته زبان اردو دانشگاه جواهر لعل نهرو هند در این باره گفت: زبان فارسی زبان دربار و دیوان بوده است نه زبان مردم كوچه و بازار، امروز نیز زبان فارسی در دانشكده ها ، در معماری و نسخ خطی هند پیدا می شود.

اعظم لطفی افزود: زبان اردو از دل فرهنگ هند بوجود آمد و 80 درصد دستور این زبان از زبان هندو گرفته شده است تنها 20درصد اشتراك با زبان فارسی دارد. تلمیحات آن نیز هندی است به همین دلیل است كه از هند خارج نشده حتی در پاكستان هم فقط چهار درصد مردم به اردو صحبت می كنند.

استاد زبان اردو دانشگاه تهران افزود: پادشاهان ایرانی حاكم بر هند، مغول بودند و انتظار حمایت از زبان فارسی از تركان نمی رفت. در هند فرهنگسازی برای حفظ فارسی انجام نشده است و ابداع زبان اردو به دلیل خواست جامعه هند در از بین رفتن زبان فارسی نبوده است.



ضیایی نیز در پاسخ به این پرسش چنین توضیح داد:‌ 'میشل فوكو'، رابطه زبان و اقتدار را مطرح می كند به گفته او زبان هنگامی زبان رسمی یك جامعه می شود كه زبان علم یا سیاست یا قدرت نظامی یا اقتصادی باشد اما فارسی، زبان هیچ كدام از این موارد در هند نیست.

شكوه زبان فارسی در رواق های مقرنس و نسخ خطی بیشمار آن است اما این زبان باشكوه دیگر رو به مرگ و فراموشی است.

میشل فوكو فیلسوف معاصر فرانسوی در مطالعات انسان شناختی خود مطرح می‌كند كه میان استفاده از زبان و قدرت، نوعی همبستگی وجود دارد، به گونه‌ای كه زبان برای قدرتمندان و صاحبان امتیاز جنبهٔ ابزاری دارد و در حفظ و حمایت از پایگاه اجتماعی-سیاسی آنان عمل می‌كند.

ضیایی اضافه كرد: طرفداران و زبان آموزان فارسی در هند به دلایلی همچون امكان وارد شدن به دانشگاه آن را انتخاب می كنند.

وی اظهار داشت: برای پیشگیری از نابودی زبان فارسی در هند می توان چند ترفند اندیشید. یكی احیای نسخ خطی است. گفته می شود هشت میلیون نسخه خطی در هند وجود دارد. این كتاب ها در بازارهای معمولی و با قیمت های بسیار ارزان بفروش می رسد. من پیشنهاد كرده بودم یكصد میلیون روپیه از سوی دولت ایران برای خریداری این كتب تخصیص داده شود نتیجه این كار نه تنها فرهنگی بلكه اقتصادی نیز هست.

وی ادامه داد: یك راه دیگر این است كه زبان فارسی را در حوزه های علمیه هند تقویت كنیم. و دیگر اینكه طلبه های هندی كه در ایران درس می خوانند را به ترویج و تدریس فارسی بین عموم مردم هند تشویق كنیم.

به گفته وی ایجاد موسسه زبان فارسی در دهلی نیز لازم است و بنیاد تازه تاسیس سعدی می تواند این وظیفه را به عهده گیرد.

ضیایی از تبادل دانشجو بین ایران و هند و برگزاری دوره های بازآموزی فارسی برای فارسی آموختگان هندی و نیز تایید مدارك دكترای زبان فارسی دانشگاه های هند از سوی وزارت علوم ایران و اعزام استاد برای این دانشگاه ها از سوی ایران ، راه مناسب دیگری در احیا و حمایت از زبان فارسی در هندوستان است.



** چه وظیفه ای برای ایران در قبال مسلمانان هند تعریف می شود؟

رییس سابق خانه فرهنگ ایرن در دهلی نو، آباد كردن و رونق بخشیدن به مقبره شعرای ایرانی و فارسی زبان در كشمیر را راه حل مناسبی برای آغاز پاسخگویی به خواست مسلمانان كشمیر می داند.

ضیایی با بیان اینكه اگر دولت ایران مقبره شاعران ایرانی كه بنیانگذاران و مروجان سبك هندی در شعر فارسی هستند را بازسازی كند می توان از این طریق روابط فرهنگی دو كشور ایران و هند را براحتی و بدون دخالت دادن موضوعات پیچیده سیاسی گسترش داد.

در مقبره شعرای ایرانی شهر سرینگر كشمیر ، 'فیض'، 'میركشمیری'، 'آملی' ، 'طالب آملی'، 'كلیم كاشانی'، 'سلیم تهرانی'، 'قدسی مشهدی' و 'طغرای مشهدی' كه از شاعران به نام سبك هندی هستند مدفون اند و جز طالب كه در دوره شاه جهانگیر، مقام ملك‌الشعرایی داشت، بقیه در دوره شاه جهان (پسر جهانگیر) می‌زیستند و در این میان كلیم كاشانی ملك الشعرای عصر خود در دربار شاه جهان بود.



رضازاده رایزن اسبق فرهنگی ایران در هند نیز پیشنهاد ایجاد تشكل هایی مثل كمیته خاص هند یا كشمیر كه بتواند در موضوعات اقتصادی فعالیت كند را ارایه داد.

وی اظهار داشت كه این گونه تشكل ها می تواند پاسخ خوبی به خواست مسلمانان هند بویژه شیعیان كشمیر باشد.



** با وجود سال ها حكومت مسلمانان بر هند تنها 13 درصد(غیر رسمی 20 درصد) مردم این كشور مسلمانند.

كارشناسان حاضر در میزگرد ایرنا در علت یابی این نقصان جمعیت مسلمان هند نظرات خود را ارایه كردند.

رضا زاده گفت:‌ در این مورد باید جمعیت حدود 180 میلیونی پاكستان و 150 میلیونی بنگلادش كه در سده اخیر از هند جدا شده اند را هم محاسبه كرد. البته اینكه چرا اسلام دین غالب شبه قاره هند نشد را می توان چنین آسیب شناسی كرد كه اسلام با بخش حاكمیتی و حكومت به هند وارد شد و نتوانست در بین عموم مردم اثر كافی بگذارد بیشتر آنچه از ایران و مسلمانی در هند اثر گذاشته توسط شعرا و عرفا بوده نه حاكمان.



ضیایی: در جامعه هند بین دین و سایر ابعاد زندگی مثل عرفان و علم، شكاف نیافتاده است، مدرنیزاسیون به هند وارد شد اما مدرنیسم نه. مصادیق مدرنیزاسیون یعنی صنعت وارد هند شد اما فرهنگ به عنوان مصداق مدرنیسم وارد نشد. هنوز می توان دانشمندان علوم روز را دید كه پیرو اعتقادات فرهنگی خود سینه خیز در معبد هندو حركت می كند و آداب دینی را درست مانند اجداد خود بجا می آورد.

این استاد فلسفه دانشگاه توضیح داد:‌ ویژگی هندویسم این است كه فرهنگ های تازه وارد را به سود خود مصادره كند مثلا بودا را با این عنوان كه تجلی نهم ویشنو (ایزد ایزدان در آیین بودا) است، پذیرفت. در هند هیچ دینی خالص نیست به همین دلیل است كه می بینیم هندوها در عزاداری مثل مسلمانان زنجیر می زنند.

وی افزود: دین در هند موروثی و سنتی است نه عقلایی. در فرهنگ دینی این مردم، شك كردن وجود ندارد. جامعه نیز بر اساس كاست (طبقه بندی) شكل گرفته است و این طبقه بندی به حفظ موروثی بودن دین كمك كرده است. در هند آنقدر فاصله طبقانی زیاد است كه هر كاست سعی در رسیدن به كاست بالاتر را به ذهن خود راه نمی دهد و آن را بسیار فرادست تر از رسیدن می دانند.



رضا زاده نیز در این باره گفت: در جامعه هند ثروتمندان و فقرا در كنار هم زندگی می كنند اما این اختلاف طبقانی منجر به بنیادگرایی و اعتراض و انقلاب نمی شود. كاست یا طبقه در هند به معنی طبقه اجتماعی نیست بلكه یك تقسیم بندی ماهوی است. مردم قیاس را فارغ می دانند حتی نوع قناعتی كه در بین مردم هند پذیرفته شده ناشی از اندیشه وجودی آنهاست.



اعظم لطفی نیز در بیان دیدگاه خود گفت:‌ در دوره اورنگ زیب پسر شاه جهان، ركود فرهنگی بر هند حاكم شد در آن زمان جمعی از هنرمندان به دلیل اعتراض به این ركود و بی توجهی به فرهنگ ، یك ساز را به نشانه جنازه نمادین موسیقی، تشییع و دفن كردند. اورنگ زیب در برخورد با این اعتراض گفت كه بهتر است این ساز و هنر را در عمق زیاد دفن كنید كه دیگر هرگز صدایی از آن شنیده نشود.

به این شكل می بینیم كه حاكمیت زور در آن زمان رایج بوده است و این به موقعیت زبان فارسی و رشد اسلام در هند بسیار لطمه زده است.

به گفته این دانش آموخته دانشگاه جواهر لعل نهرو ، دین هندویسم ریشه دار تر و عمیق تر از آن است كه بشود آن را حذف كرد چون در این دین ، سرنوشت را خدایی و ازلی می دانند و تمایلی به تغییر خواست خدا ندارند این فرهنگ فكری یكی از مهم ترین علل غالب نشدن اسلام در هند است.



فرهت ناصر، كارشناس مسائل اجتماعی كشمیر نیز گفت: هندوها خیلی در پایبندی به مذهبشان سرسخت هستند. هندوها به دلیل اعتقاداتشان حتی نزدیك ترین خویشان خود را هم قربانی می كنند.

ضیایی در پاسخ به این بانوی كشمیری گفت: ما ندیدیم كه در هند هندوها نزدیكان خود را قربانی عقایدشان كنند. البته این اعتقادات خرافی و تعصبات بی جا را در كشمیر هم می توان دید مثلا آنجا كه بر اسب امام حسین(ع) نیز می گریند و سرسختانه برایش عزاداری می كنند.

فرهت ناصر نیز پاسخ داد: در شهر كارگیل كشمیر كه تمام مردم مسلمان و شیعه هستند به نمادهایی از قیام كربلا بسیار علاقه مندند و احترام می گذارند آنها علم و اسب و شمشیر می سازند و به این نمادها احترام زیادی می گذارند اما این خرافه پرستی تلقی نمی شود.

گزارمیز**1823**1542**