"دهانه غلامان" تنها شهر هخامنشی در سیستان همچنان ناشناخته است
#
زابل ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 08/06/85
داخلی.فرهنگی.میراث.
"دهانه غلامان" تنها شهر مربوط به دوره هخامنشی در سرزمین سیستان با
توجه به اهمیت و جایگاه ویژه اش تاکنون آنچنان که باید شناخته نشده است.
محوطه باستانی دهانه غلامان در دو کیلومتری روستای "قلعه نو" از توابع
شهرستان زهک بر روی تراسی به طول تقریبی چهار تا پنج کیلومتر واقع است.
البته جای جای مناطق مختلف سیستان با توجه به تمدن کهن و دیرینه ای که
دارد در نوعخود برای باستانشناسان و محققان از اهمیت قابل توجهی برخوردار
است.
وجود صدها اثر و محوطه تاریخی از جمله "شهرسوخته، کوه خواجه، زاهدان
کهنه و دهانه غلامان" با یادمان دوره هخامنشی و به عنوان تنها شهر شناخته
شده به معنای متعارف امروزی از دوران باستان با اندیشه های منظم و مستحکم
مذهبی گویای استقرار تمدن دیرینه ای در این گوشه از کشور است.
شهر دهانه غلامان در عهد هخامنشی و زمانی که در بستر "هیرمند" آب جریان
داشت از اهمیت و عظمتی بسیار برخوردار بوده است.
در این محوطه آثار و خرابه های بسیار زیادی از دوره های مختلف تاریخی
وجود دارد که نشانگر وجود دوره های شکوفایی و اوج تمدن و فرهنک در این
منطقه بوده است.
برای نخستین بار یک گروه ایتالیایی در سال 1344 تحقیق و بررسی باستان
شناسی را در این محوطه برای معرفی و شناسایی زوایای پیچیده و مبهم تاریخی
دهانه غلامان آغاز کردند.
این گروه با کشف آثار و بقایای شهر و پژوهشهای مختلف به این نتیجه
رسیدند که دهانه غلامان مربوط به دوره هخامنشی است.
کمتر شهری از دوره هخامنشی وجود دارد که از نظر وسعت و تقسیم بندی و
کاربری محله ها، خانه ها و ساختمانها، با دهانه غلامان سیستان قابل مقایسه
باشد.
این شهر هخامنشی دارای بخشهای مختلفی شامل صنعتی، مسکونی، عمومی، مذهبی
و بخش حاکم نشین است که از لحاظ مطالعه باستانشناختی، تاریخی و زمینه های
گوناگون اهمیت زیادی دارد.
کارشناسان دیرینه شناس معتقدند دهانه غلامان تنها شهر باستانی کشور است
که ساختمانهای آن بر اساس نقشه بنا شده و کل شهر با برنامه ریزی جامع و
نقشه قبلی و نیز هدفهای خاصی طراحی شده است.
بی گمان می توان گفت که دهانه غلامان تنها شهری از دوران هخامنشی است که
در آن به روشنی می توان انواع خانه ها و حریمهای خصوصی مردم را در کنار
ساختمانهای دولتی، اجتماعی و مذهبی مشاهده کرد.
به همین خاطر دهانه غلامان از نادرترین محوطه های باستانی فلات ایران
بشمار می رود که اطلاعات مفیدی درباره آیینهای پرستش را در خود مدفون کرده
است.
معماری رسمی هخامنشی و همچنین چگونگی تاثیرپذیری از معماری محلی و
وضعیت آب و هوایی در ترکیب ساختمانی شهر در آن جمع شده است.
به اعتقاد کارشناسان، شهر دهانه غلامان عمر کوتاهی بین 150 تا 200 سال
در سده های ششم و پنجم پیش از میلاد داشته و با توجه به اینکه نسبت به
طراحی آن اهدافی خاص در نظر بوده، از دیگر محوطه های باستانی متمایز است.
البته از نام اصلی این شهر تاکنون خبری نیست اما پژوهشهای کارشناسان
نشان می دهد که این شهر برای مدت کوتاهی یکی از مراکز مهم و حساس سیاسی،
اداری و اجتماعی سلسله هخامنشیان محسوب می شده است.
با توجه به نبود هرگونه شئی قابل توجه، تمیز و خالی بودن محوطه های
حفاری شده از بقایای سکونت می توان نتیجه گرفت که تخلیه این شهر با نظم و
ترتیب انجام شده و عامل خارجی در آن نقشی نداشته است.
باستانشناسان و محققان تاکنون پنج فصل در دهانه غلامان زابل کاوش
کرده اند که نتایج خوبی نیز حاصل شده است.
کاوش در پادگان، شناسایی ساختمانهای متعدد، معماری و تعیین حریم شهر
بخشی از این فعالیتها بشمار می رود.
کشف بزرگترین نقاشی دیواری دوران هخامنشی بر روی یکی از دیواره های شهر
به عنوان اثری منحصر به فرد نشانگر اهمیت راهبردی و شاخص بودن این شهر
است.
این نقاشی، شخصی را نشان می داد که سوار بر ارابه در حال شکار گراز است.
پنجمین فصل کاوش در دهانه غلامان زابل اواخر پارسال توسط باستانشناسان
ایرانی به سرپرستی دکتر سید منصور سیدسجادی در این محل انجام شد.
سرپرست تیم باستانشناسی بین المللی شهرسوخته و دهانه غلامان زابل به
خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: باستانشناسان در فصل پنجم کاوش موفق شدند سه
بنای دیگر را در تنها شهر هخامنشی سیستان یعنی در دهانه غلامان زابل کشف
کنند.
سجادی این موارد را بناهای شماره 17، 23، 21 و 20 ذکر کرد و افزود:
البته حفاری بنای شماره 15 این شهر هخامنشی نیز به پایان رسیده است.
وی با بیان اینکه تحقیقات بیشتر بر روی این بناها توسط محققان درحال
انجام است ادامه داد: در این فصل از کاوش بخش مسکونی و صنعتی دهانه غلامان
مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است.
او همچنین گفت: باستانشناسان در این مرحله کار حفاری در اتاقهای بنای
شماره 15 را تمام کردند.
وی با بیان اینکه بناهای شماره 20 و 21 یکی است اظهار داشت: بخش زیادی
از دیوارهای این بناهابه سبب فرسایش از بین رفته است.
او گفت: در حفاریهای بنای شماره 15 دو سکوی خشتی و آجری با پایه ستونی
سفالی پیدا شده است.
سرپرست تیم باستانشناسی بین المللی دهانه غلامان زابل افزود: تاکنون تعداد
سکوهای پیدا شده در این بنا به هشت مورد رسیده است.
سجادی ادامه داد: در کنار برخی از سکوها اجاقهایی وجود دارد که قسمتی
از کارگاههای صنعتی را شامل می شود.
2694/565/660