عوامل زمینه ساز بحران بورس تهران
#
تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی 28/05/82
از: محمد پورسراجیان
بورس تهران در روزهای اخیر، دچار تحولات بی سابقه ای شد که برخی از
کارشناسان اقتصادی، از آن به عنوان "بحران" یاد کردند.
پس از آن که در پایان سه ماهه اول سال جاری، قیمت سهام در بورس تهران
بطور غیرمنتظره و غیر عادی به رشد 80 درصدی رسید، توجه عمومی به لزوم جست
و جو برای فهم علل و عواملی معطوف شد که موجب بروز این بحران شده است.
انتظار طعبیی از رشد قیمت سهام در بورس، مبتنی به تحولات کیفی تولیدات،
به بهره وری رسیدن سامانه های تولید، سودآوری و در نهایت، شکوفایی اقتصادی
است.
اما در حالی که هیچ یک از عوامل یاد شده، در هیچ یک از کارخانجات و
مراکز تولیدی کشور اتفاق نیفتاد، شاهد افزایش تعجب انگیز قیمت سهام برخی
از شرکتها و کارخانجات بودیم.
این وضعیت موجب شد که مسئولان اقتصادی کشور، برای یافتن راه حل این
بحران، تلاشهایی را آغاز کنند. برخی از این تلاشها از این قرار است:
- دبیر کل بورس تهران، دستور توقف فوری هرگونه افزایش قیمت سهام را برای
مدت 15 روز صادر کرد.
- نشست اضطراری رییس سازمان بورس و اوراق بهادار و وزیر امور اقتصادی و
دارایی، به همراه معاونان و کارشناسانش برگزار شد.
- درخواست غیر مستقیم در برخی مطبوعات از وزارت اطلاعات، برای ردیابی
هجوم احتمالی پولهای کثیفی که بورس را برای ارائه سهام، تحت فشار قرار
دادند.
- فراخوانده شدن دست اندرکاران بورس تهران به مجلس برای پاسخ گویی در
مورد دلایل بروز این بحران.
برخی از عواملی که به نظر کارشناسان اقتصادی، زمینه ساز بروز بحران
در بورس شد، شامل این موارد است:
1 - تحمیل ریسک سیاستگذاری به مشارکت کنندگان بورس:
"ثمین اردهالی" کارشناس بورس، به این عقیده است که سیاست مدیریت بورس،
مبنی به "امکان نداشتن رشد قیمت سهام"، یک عامل ایجاد شوک به بازار بورس
بود.
2 - هجوم "تقاضا" و ناتوانی بورس در "عرضه":
هجوم تقاضا برای خرید سهام، بورس را در شرایطی تحت فشار قرار داد که
این بازار، قادر به عرضه سهام کافی به متقاضیان نبود.در نتیجه قیمت سهام
بالا رفت.
دبیر کل بورس در اواخر تیرماه گذشته در مصاحبه ای با روزنامه یاس نو
تاکید کرده بود که "اگر من به عنوان دبیر کل بورس بگویم که چون این سهام
گران است نخرید، ممکن است از آن سوء تعبیر شود."
3 - تعریف نشدن اقدامات مخل رقابتهای سالم:
تعریف نشدن اقداماتی که مخل رقابتهای سالم است، زمینه را برای تامین
منافع بازیگران عمده و با نفوذ در این بازار فراهم کرد.
4 - ارائه سهام شرکتهای دولتی در شرایط تب قیمت سهام:
کارشناسان اقتصادی معتقدند مهمترین عاملی که در بروز بحران بورس جای
تامل بیشتر دارد، این است که "در شرایطی که قیمتهای سهام، بدون طی شدن
روال عادی و منطقی و تنها با تحریک تقاضا افزایش یافت، چرا مردم را به
خرید سهام شرکتهای دولتی با قیمت بالا! دعوت کردند؟"
پس از این اقدام، دبیر کل بورس و اوراق بهادار نیز، عرضه سهام شرکتهای
دولتی در شرایط "تب قیمتها" را جفا به خریداران نامید.
5 - شائبه انحصاری بودن سهام برخی شرکتها:
کارشناسان اقتصادی، شائبه انحصاری بودن سهام برخی شرکتها و کارخانجات
را به عنوان یکی از عوامل زمینه ساز بحران بورس می دانند.
عبده تبریزی دبیر کل بورس تهران، پیش از بروز این بحران، در پاسخ به
این انتقاد، در مصاحبه با روزنامه یاس نو با تایید ضمنی این مطلب گفته
بود: "این که بورس، انحصاری است یا رقابتی، و این که آیا شرکتهایی که
وارد بورس شده اند، درصد انحصاری بودنشان بیشتر از درصد انحصاری بودن
انحصار موجود در کل اقتصاد کشور است، بررسی نکرده ایم. اما چون ما شرکتهای
معتبر و بزرک را می آوریم، از دید شما انحصار دیده می شود."
6 - انحصار اطلاعات:
برخی افراد و گروه های خاص که دسترسی به "اطلاعات انحصاری" دارند،
سریعتر از دیگران می توانند به خرید و فروش سهام اقدام کنند. این امر
موجب رویگردانی مردمی خواهد شد که می توان آنان را عامل اصلی قوام بورس
دانست.
در مورد انحصار اطلاعات، برخی از سهامداران جزء به ایرنا گفتند: "برخی
صاحب منصبان اقدام به خریدهای کلان سهام در بورس کرده اند."
هر چند که دبیر کل بورس در این مورد در مصاحبه با یاس نو توضیح داد
که "شهروندان عادی که وارد بورس می شوند و فاقد اطلاعات تخصصی هستند، در
بورس مورد حمایت مقام ناظر قرار می گیرند."
اما وی در عین حال، تایید کرد که "اطلاعات در بورس بطور متقارن در
اختیار همه سهامداران قرار نمی گیرد."
بنابراین به نظر می رسد که اقدامات سازمان بورس از جمله تعیین مقام
ناظردر بورس، نمی تواند در حل مساله انحصار اطلاعات و سایر مشکلاتی که در
بورس موجب رویگردانی مردم از آن خواهد شد، نقش مهمی ایفا کند.
تحقیق - د.ا -