#
تهران ، ایرنا: 27 آبان 1380 برابر با 18 نوامبر 2001
محمدرضا تاجیک مشاور رییس جمهوری، پدیده تجمعات خیابانی را که بعد از
مسابقات فوتبال در جامعه رخ داد، "پدیده ای اجتماعی - سیاسی" دانست و
افزود:این پدیده اجتماعی -سیاسی بود نه صرفا اجتماعی یا سیاسی.
وی روز یکشنبه در میزگردی در جمع معاونان، مدیران، سردبیران و خبرنگاران
سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی اضافه کرد: هر چند این پدیده ماهیتا
اجتماعی بود اما در تقابل با کنشها و واکنشهای ما چهره ای سیاسی بخود
گرفت.
به گفته تاجیک پنج رویکرد موجود در جامعه در خصوص پدیده تجمعات
خیابانی بعد از مسابقات فوتبال وجود دارد. رویکرد اول، این پدیده را
اساسا غیرسیاسی و دارای ماهیت اجتماعی تحلیل می کند، رویکرد دوم تلاش دارد
این پدیده را اجتماعی اما غیر طبیعی جلوه دهد، رویکرد سوم این پدیده را
اساسا اجتماعی- سیاسی تحلیل می کند، رویکرد چهارم تلاش دارد این پدیده را
سیاسی اجتماعی تحلیل کند و رویکرد پنجم سعی می کند این پدیده را ناشی از
اراده خارجی مورد بررسی قرار دهد.
دکتر تاجیک با تشریح این پدیده از منظر درونی گفت: در فرایند انقلاب،
ما چهره نوینی از قدرت را به نمایش گذاشتیم که عمدتا از تکنولوژیهای
میکروفیزیکی بهره می جست و در برابر ماکروفیزیک قدرت ایستاد.
وی اضافه کرد: در این فرایند توانستیم میکروپلتیک تقاضاها را در نظر
بگیریم و به تقاضاهای گوناگون در یک مقطع زمانی خاص پاسخ مناسب بدهیم.
دکتر تاجیک اضافه کرد: اما بتدریج به سیاست و سیاست ورزی گرایش
بسیاری پیدا کردیم و با برجسته کردن مولفه قدرت سیاسی، جامعه را بگونه
دیگری کاریکاتوریزه کردیم در حالیکه وقتی جامعه ای کاریکاتوریزه می شود
مستعد آسیب پذیری و تهدیدزایی است.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: به همین جهت از تولید و بازتولید
هنجاری و نیز نظام فرهنگی و معرفتی بازماندیم و همه چیز را اسیر چارچوب
سیاست و سیاست ورزی کردیم.
وی اضافه کرد: بارها گفته ایم که دیانت ما عین سیاست ماست و سیاست ما
عین دیانت ماست، اما هیچ تعریف دقیق و مشخصی از سیاست و دیانت ارایه
نکرده ایم بلکه دچار قرائت های مختلفی شده ایم و به همین دلیل عاملان و
حاملان فرهنگی و معرفتی ما نیز تبدیل به حاملان و عاملان قدرت و سیاست
شده اند و در جامعه خلاء ای ایجاد شده است.
مشاور رییس جمهوری خاطر نشان کرد: از آنجا که برای پوشاندن این خلاء
نیز نمی توانستیم در عرصه های فرهنگی و معرفتی تولید و بازتولید داشته
باشیم، رو به ورزش آوردیم و تلاش کردیم از مواد خام ورزشی، کالای فرهنگی
ایجاد کنیم.
تاجیک افزود: بنابراین اندک اندک، ورزش به مثابه کالای فرهنگی درآمد و
در پس آن، گفتمان مسلطی ایجاد شد که در کنار آن فرهنک عامه پدید آمد.
وی گفت:از آنجا که فرهنک عامه روی رفتار و کرداراجتماعی تاثیر می گذارد،
نوعی رفتار اجتماعی خاصی را ساماندهی می کند که این رفتار تا زمانی که
می توانستیم کالای ورزشی را بعنوان کالایی فرهنگی به جامعه عرضه کنیم، شکل
ناهنجار جدی به خودش نگرفت، اما زمانی که در این عرصه نتوانستیم به صورت
مستمر تولید و بازتولید داشته باشیم، به بن بست رسیدیم.
مشاور رییس جمهوری اضافه کرد: همچنین از آنجا که متولی این تولید و
بازتولید نهادهای حکومتی بودند و ما کماکان بر اساس نظمی پیشینی به مسایل
نگاه می کردیم و قدرت را در همه سطوحش از جمله تولید و بازتولید کالاهای
فرهنگی در زمینه ورزشی در حکومت متمرکز کرده بودیم، بنابراین رفتار جمعی
حالت اعتراض گون و ناهنجار پیدا کرد و این اعتراض ،مخاطب طبیعی خودش را
گفتمان مسلط و حکومت یافت و به همین جهت چهره سیاسی یافت.
تاجیک افزود: بر این اساس ورزش که چهره ی "گفتمان" یافته بود، بتدریج
بر اثر چهره اعتراض گونش به شکل "پادگفتمان" درآمد و تبدیل به نوعی
مقاومت در مقابل هنجارها و گفتمان مسلط شد و سعی کرد از این رهگذر
روزنه هایی را ایجاد کند تا بتواند در پوسته آنچیزی که بعنوان نظام هنجاری
او را احاطه کرده است، رخنه کند.
مشاور رییس جمهوری تاکید کرد: بنابراین ما با پدیده ای به نام 22 نفر
که در زمین بازی هستند بعلاوه N (ان )میلیون نفر مواجه شدیم و چون در کنار
این فرهنک نتوانستیم یک نوع فرهنک، روح و وجدان جمعی را ایجاد کنیم، این
حالت جدایی از حاکمیت و تردید نسبت به دستگاهها و نهادهای حاکم ، موجب شد
شکافی بین مردم و حاکمیت ایجاد شود.
وی همچنین به برداشت ها و درکهای متفاوتی که از این پدیده در جامعه
وجود دارد ، اشاره کرد و گفت: برداشت و درک ما از این پدیده است که
جامعه را دچار مشکل کرده است.
دکتر تاجیک افزود: همواره اینگونه بوده که درکی که نخبگان از یک پدیده
حاصل می کنند به مراتب مخرب تر از خود آن پدیده بوده است.
وی با بیان اینکه ذهنی بودن از خصوصیات پدیده های اجتماعی و امنیتی است،
گفت: نخبگان ما از ورای دریچه های گفتمانی، پیشافرضها و پیشافهم هایشان به
پدیده های اجتماعی می نگرند و تصویری را بدست می دهند که تعیین کننده است.
در حقیقت تصویری که آنها ارایه می دهند،در جامعه نقش بازی می کند.
مشاور رییس جمهوری اظهار داشت: در شرایط کنونی، ذهن نخبگان ما در تسخیر
نوعی ذهنیت ایدئولوژیکی است و درک آنها نسبت به جامعه امن، درکی سنتی است
و چون نمی توانند بعضی از امور را هضم بکنند، آنها را دفع می کنند.
وی تصریح کرد: وقتی جامعه ای که تک صدایی باشد، جامعه امنی تلقی می شود،
طبیعی است که هرگونه صدا، رنک، اندیشه و رفتاری می تواند یک تهدید تلقی
شود.
تاجیک ادامه داد: متاسفانه از منظر ما، وقتی حوادث می گذرند، ما
آنها را به فراموشی می سپاریم. در حقیقت، وقتی مقطع تاریخی حادثه ای فروکش
می کند، ذهن نخبگان ما نیز فروکش می کند.
وی اضافه کرد: همچنین ما به فرهنک و رویکرد سلبی عادت کرده ایم و
رویکرد سلبی ما بیشتر از رویکرد ایجابی است. یعنی " لا " گفتن های ما
بیشتر از "الا"های ماست .
مشاور رییس جمهوری افزود:به عبارتی،ما فقط به"چه نباید کرد"
اندیشیده ایم و کمتر درباره "چه باید کرد" وقت صرف کرده ایم و اندیشیده ایم.
وی با بیان اینکه با استراتژی "حصار کشی" نمی توان مشکلات را حل کرد،
گفت: متاسفانه چون ما استراتژی "کانال کشی" را برای مسایل نداریم و
نمی توانیم کانال بکشیم، حصاری به بلندی دیوار چین به دورآن می کشیم.
تاجیک در ادامه بر لزوم "همگونی در نوع برخورد مسوولان" درباره
پدیده های اجتماعی تاکید کرد و گفت: مسوولان علاوه بر اینکه باید در برخورد
با اینگونه پدیده ها کنشها و واکنشهای همگونی را از خود بروز دهند، باید
اشکال مختلف حوادث را نیز در نظر بگیرند .
مشاور رییس جمهوری همچنین بر تقویت نهادهای مردمی و بسیج تمامی
دستگاههای فرهنک ساز و اقتصادی جامعه برای حل چنین مسایلی در جامعه
تاکید کرد.