#
لندن، خبرگزاری جمهوری اسلامی 31/03/83
خارجی.علمی.زیست شناسی.
یک گروه از محققان دانشگاه آریزونا با انجام پژوهش هایی در مورد جلبک
و خزه آبگیرها و برکه ها، موفق شده اند برای یکی از دشوارترین پرسشها در
حوزه زیست شناسی، پاسخی خرسندکننده پیدا کنند.
این پرسش که چه شد موجودات زنده به دو گروه نر و ماده تقسیم شدند از
جمله پرسشهای دشواری است که سال ها ذهن زیست شناسان را بخود مشغول کرده
است.
اهمیت این پرسش بخصوص زمانی بیشتر اشکار می شود که توجه شود در طبیعت
شماری از گونه های زیستی از جمله برخی از گیاهان و نیز خزندگان می توانند
بدون آنکه نیاز به داشتن دو گروه متمایز نر و ماده در میان خود داشته
باشند کار تکثیر و تولید مثل را به انجام رسانند.
اکنون یک محقق آمریکایی به نام "ریچارد میکود" از دانشگاه آریزونا در
مقاله ای که به اتفاق همکارانش در نشریه علمی "پراسیدینگز او درویال
سوسایتی Society Royal the of Proceedings" ارگان علمی انجمن سلطنتی
علوم انگلیس، به چاپ رسانده متذکر شده است که تطور و ظهور جنسیت شگردی
هوشمندانه برای کاستن از فشارها و استرسهای محیطی بر گونه های زنده بوده
است.
این محقق و همکارانش این نظریه را مطرح ساخته اند که وجود دو جنس مخالف
این امکان را پدید می آورد که آسیب هایی که به مولکول "دی ان آ" و ساختار
ژنتیکی هر یک از آنها وارد آمده در فرزندی که از آنها پدید می آید برطرف
شود و به این ترتتب فرایند تطور با این ساخت و کار هوشمندانه راهی برای
بقای اصلح بوجود آورده است.
اما نظریه این محققان تنها در این حد متوقف نمی شود بلکه آنها مدعی
هستند که ارتباط جنسی میان جانوران پرسلولی، موجب ترمیم آسیبهای وارده به
دی ان آ خود آنها نیز می شود.
یک شاهد عینی که این نظریه را به نحو اساسی تر تایید می کند، ارتباط
تناسلی میان باکتریهاست. در این جانداران برقراری ارتباط جنسی موجب می شود
آسیبهایی که به دی ان آی هریک از دو باکتری نر و ماده وارد شده نیز تصحیح
شود.
در واقع توجه به ژنهای جنسی در باکتریها آشکار می سازد که این نوع ژنها
در این جانداران کاملا با سیستم ترمیم دی ان آ در بدن آنها، مرتبط است.
برخی از پژوهشگران در مورد ادعای قویتر محققان دانشگاه آریزونا تردید
روا داشته اند و متذکر شده اند که شیوه های متعارف برقراری ارتباط جنسی میان
جانداران پرسلولی که در آن اسپرم و تخمک با یکدیگر پیوند می خورد با آنچه
که در جهان باکتری ها دیده می شود تفاوت دارد و بنابراین نمی توان از بینه
مربوط به باکتری ها که تک سلولی هستند به نفع حالت موجود در جانداران پر
سلولی استفاده کرد.
اما محققان دانشگاه آریزونا در مقاله خود تاکید کرده اند که بررسیهایی
که در مورد خزه ها و جلبکها انجام داده اند نشان می دهد که در مورد جانداران
پر سلولی نیز ژنهای جنسی ارتباط نزدیکی با مکانیزم های ترمیم مولکول
دی ان آ در بدن این جانداران دارد.
خزه های مورد بررسی از گونه "ولوکس کارترک" carteri volvox هستند، خزه
هایی به رنک سبز که در زمره جانداران پر سلولی به شمار می آیند.
این خزه ها در مواقع عادی صرفا با مشابه سازی خود و بدون ارتباط جنسی،
عمل تکثیر را انجام می دهند.
اما زمانی که دمای محیط تا 42/5 درجه سانتیگراد بالا می رود، آسیبی که
از این رهگذر به مولکول دی ان آ آنها وارد می شود مکانیزمی را به کار
می اندازد که این خزه ها را وادار می کند برای ترمیم آسیبها به ارتباط جنسی
با جنس مخالف خود پناه ببرند.
در این حال خزه های ماده تخمک هایی تولید می کنند و خزه های نر اسپرم های
خود را در آب شناور می سازند و این تخمک ها و اسپرم ها با یکدیگر ترکیب
می شوند.
در جریان عمل تولید اسپرم و تخمک، اسیبهای وارده به بدن خود این خزه ها
نیز ترمیم می شود.
گرمای زیاد محیط موجب می شود مکانیزم سوخت و ساز در بدن خزه ها دچار
استرس و تنش شود و مقدار زیادی اکسیژن با خاصیت ترکیبی بالا تولید کند.
این اکسیژن به نوبه خود نوعی ماده شیمیایی موسوم به پراکسید هیدروژن
بوجود می آورد که سبب آسیب رسیدن به مولکول دی آن آ می شود.
نکته جالب در این بررسی آن است که دانشمندان مشاهده کردند زمانی که
تولید پراکسیدهیدروژن از حد معینی بالاتر می رود مکانیزم ترمیم دی ان آ
دستوری به ژنهای جنسی در خزه ها صادر می کند و آنها را به فعالیت جنسی وا
می دارد.
محققان دانشگاه آریزونا در بررسی خود مشاهده کردند زمانی که از ماده
ضد اکسید شدن برای کاستن از عوارض پر اکسید هیدروژن استفاده می کنند، حالت
دوگانگی جنسی خزه ها از بین می رود.
به گفته ریچارد میکود شواهدی نیز در دست است که نظیر همین واکنش جنسی
در نوع دیگری از خزه ها موسوم به "کلامیدوموناس رینهاردتی " reinhardtii
chlamydomonas نیز به چشم می خورد با این تفاوت که در این خزه ها عامل
ایجاد تنش و استرس در مولکول دی ان آ ازدیاد دما نیست بلکه کاسته شدن از
میزان نیتروژن است.
محقق آمریکایی اطمنیان دارد که می توان مکانیزمهای مشابهی را در همه
دیگر انواع جانداران پیدا کرد.
علمی 34/2222/127 1418