چشم انداز جنگ در خاورمیانه بی برجام

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، بروز درگیری و جنگ در خاورمیانه احتمالی است كه این روزها بیش از پیش از آن سخن به میان می آید.
همزمان با اظهارات معاون وزیر امور خارجه ایران درباره تبعات عدم مسوولیت پذیری اروپا برای انجام تعهدات مربوط به توافق هسته ای و موج مهاجرت، تروریسم و بحران های هسته ای كه از خاورمیانه به سوی اروپا روانه خواهد شد، «جرمی هانت» وزیر خارجه بریتانیا نیز اظهاراتی مشابه را از دریچه نگاهی متفاوت بر زبان راند.
هانت كه در سفر روز دوشنبه (بیست و هشتم آبان) به تهران با روزنامه «گاردین» در سفارت انگلیس مصاحبه كرد، ضمن تشبیه خاورمیانه امروز به اروپای پیش از جنگ جهانی اول گفت منطقه به شكل انباری از باروت درآمده است كه رخدادهایی كوچك و پیش بینی نشده می تواند آن را به سمت انفجار ببرد.
وی مساله تحریم های آمریكا علیه ایران، اختلافات تهران و ریاض، سیاست ها و اهداف رژیم اشغالگر قدس و جنگ های نیابتی را از مهمترین كانون های اثرگذار بر ایجاد تعارضات موجود عنوان كرد.
اظهارات هانت البته به این نتیجه گیری و در واقع برداشت وی منتهی شد كه انگلیس قدرتی كوچك در خاورمیانه نیست و می تواند نقش یك بازیگر بزرگ را در تحولات منطقه ایفا كند؛ سخنانی كه تا حدی ناظر بر تلاش های اخیر لندن برای پایان دادن به بحران یمن از طریق رایزنی با بازیگران اصلی تحولات خاورمیانه است.
به رغم ترسیم دورنمایی از جنگ از دو منظر متفاوت، سخن راندن از آن در وضعیت كنونی و هشدارهای دیگری كه پیش از این در زمینه تاثیرات مداخله جویی قدرت ها در امور كشورهای خاورمیانه، تجاوزگری های اسرائیل، حمایت از تروریسم تكفیری و ... مطرح شده، موجب می شود تا جنگ از قالب رخدادی دور از دسترس و نامحتمل خارج شده و سایه هایی هراس انگیز از آن به حركت درآید.
در شرایط كنونی وضع دوباره تحریم های ضدایرانی و مشخص نبودن راهكار دیگر اعضای برجام برای مقابله با نقض تعهد آمریكایی ها در توافق هسته ای به مهمترین نگرانی طرفداران صلح و ثبات در منطقه تبدیل شده است.
آنچه مشخص است اینكه فروپاشی كامل برجام خود به خود موجب راه افتادن مسابقه بی پایان هسته ای در ملتهب ترین نقطه جهان خواهد شد.
بحران دیگری كه با بحران هسته ای محتمل در خاورمیانه هم افزا شده و آن را تشدید خواهد كرد، رویكردهای تهاجمی سعودی است كه برخلاف دهه های گذشته به مهمترین كانون تغییر وضعیت موجود مبدل شده است.
قرار گرفت جریان مورد حمایت سعودی ها پشت میز مذاكره با انصارالله یمن كه با فشارهای فرانسه، انگلیس و آمریكا و افزایش هزینه های بین المللی تجاوز به یمن محتمل تر از گذشته به نظر می رسد، در حكم ناكامی ریاض برای تحقق اهداف سه سال تهاجم مكرر به همسایه جنوبی بوده و پرونده یمن را در كنار سایر شكست های منطقه ای عربستان در تحولات سوریه، عراق، لبنان و حاشیه جنوبی خلیج فارس یعنی تقابل با قطر قرار می دهد؛ ضمن اینكه ماجرای قتل «جمال خاشقچی» فشاری مضاعف را بر رهبران سعودی وارد آورده و اكنون پادشاهی آل سعود در یكی از پرچالش ترین تنگناهای حیات خود به سر می برد.
در چنین فضایی، حمایت های بی دریغ «دونالد ترامپ» از شركای سعودی و صهیونیستی سبب تهاجمی تر شدن رویكردهای رهبران ریاض و تل آویو شده و خطر تصمیم گیری های رادیكال و غیرمنطقی را نزد این دو بازیگر منطقه ای افزایش داده است.
افزایش شمار شهدای فلسطینی و تشدید شهرك سازی ها در اراضی اشغالی طی یك سال و چند ماه اخیر و شدت و حدت مواضع خصمانه آل سعود علیه سایر كشورها شاهدی بر این مدعا است تا جایی كه پادشاه سعودی در گیر و دار پرونده خاشقچی باز هم ادعاهای ضدایرانی خود را تكرار كرده و توهم تهدیدزایی ایران هسته ای و توان موشكی كشورمان را بر زبان می راند.
همزمان سعودی ها تلاش های پیدا و پنهان خود را برای تبدیل شدن به یك قدرت هسته ای در خاورمیانه دنبال می كنند و قصد دارند تا همچون محموله های چندصد میلیارد دلاری تسلیحات، با دور زدن قوانین انتقال امن فناوری های هسته ای آمریكا موسوم به «توافق 123»، اقدام به خریداری تجهیزات هسته ای از این كشور كنند.
در چنین فضایی شاید تشبیه خاورمیانه امروز به اروپای دهه نخست قرن گذشته چندان دور از ذهن نباشد با این تفاوت كه درگیری مستقیم میان قدرت های بزرگ خاورمیانه به دلیل نامعلوم بود تبعات و پیامدهای آن با شك و تردیدهایی جدی روبرو است. در همین پیوند بود كه رهبر معظم انقلاب مردادماه امسال با اشاره به توان بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران و واقعیت نامعلوم بودن تبعات و هزینه های جنگ برای كشوری چون آمریكا، تاكید كردند كه همچون مذاكره، جنگی نیز میان این دو كشور صورت نخواهد گرفت.
با این حال واقعیت های امروز منطقه می گوید در شرایطی كه هنوز جنگ در سوریه به پایان نرسیده و یمن نیز همچنان هدف حمله نیروهای ائتلاف قرار دارد، امكان فعال شدن گسل های تحت فشار در جغرافیای خاورمیانه از احتمال بالایی برخوردار است؛ وضعیتی كه به قطع نه به سود كشورهای خاورمیانه خواهد بود و نه بازیگران اروپایی كه هنوز تجربه رخدادهای تروریستی مونیخ، لندن، پاریس، بروكسل و سیل مهاجران سال های اخیر پیش چشم آن ها خودنمایی می كند.
پژوهش**9279