به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا ، بر مبنای اصل 115 قانون اساسی، رییس جمهوری باید از میان رجل سیاسی و مذهبی انتخاب شود، اما تعریف رجل سیاسی و اینكه مصداق های این قید چه كسانی هستند و چه ویژگی هایی باید داشته باشند، همواره با اما واگرهایی روبرو بوده است.
برخی دیدگاه ها مبنی بر این است كه رجل سیاسی باید دارای سابقه اجرایی باشد و صرف داشتن تخصص دانشگاهی یا فعالیت سیاسی نمی تواند مصداق این مفهوم باشد. از سویی بعضی بر این عقیده اند كه در تعریف رجل سیاسی، شرایطی همچون؛ داشتن فعالیت، مقبولیت و شهرت سیاسی، تخصص و. . . باید مدنظر قرار گیرد.
در تعریف رجل سیاسی عده ای بر این تاكید دارد كه باید شورای نگهبان مفهوم رجل سیاسی را بر مبنای حقوقی یا عرفی ارائه دهد و برخی نیز مدعی تعریف فقهی برای آن هستند.
مدیر و مدبر بودن نیز پیشنهادهای دیگری هستند كه برای تعریف مفهوم رجل سیاسی از سوی برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی مطرح شده اند. در همین زمینه «مصطفی كواكبیان » یكی از نمایندگان مجلس اواخر فروردین در نشست علنی مجلس عنوان كرد : مصوبه ای در خصوص تعریف رجل سیاسی به مجمع تشخیص مصلحت نظام فرستاده شده؛ اما 8 سال است این مصوبه گرد و خاك می‌خورد.
با توجه به قرار گرفتن در ایام انتخابات و تعدد تعبیرها و تفسیرهایی كه از مفهوم رجل سیاسی وجود دارد، پژوهشگر ایرنا در این زمینه با «غلامحسین كرباسچی»، سیاستمدار 62 ساله ایرانی به گفت و گو پرداخت.
او بنیانگذار و دبیركل حزب كارگزاران سازندگی است كه در كارنامه او علاوه بر فعالیت های سیاسی، تصدی شهرداری تهران در فاصله سال های 68 تا 77، انتشار و سردبیری روزنامه های همشهری و هم میهن دیده می شود.
مشروح گفت وگو به این شرح است:
**ایرنا: طبق اصل 115 قانون اساسی، كسی كه باید برای ریاست جمهوری انتخاب می شود از میان رجل سیاسی باشد، تعریف شما از رجل سیاسی چیست؟
**كرباسچی: بخشی از تعریف این مفهوم به عرف جامعه بر می گردد به این معنا كه رجل سیاسی در عرف هر جامعه ای مفهوم روشنی دارد. در شورای نگهبان نیز چون این موضوع بحث فقهی به شمار نمی آید، باید به عرف جامعه نگاه كنند.
به نظر من در هر جامعه ای، كسانی كه دارای سوابق فعالیت سیاسی، مدیریتی، اجرایی باشند در جامعه به عنوان رجال سیاسی شناخته می شوند.
**ایرنا: اما درباره مصادیق رجل سیاسی همیشه ابهاماتی وجود دارد، از نظر شما این ابهامات و تكثر تفاسیر از چه چیزی نشات می گیرد؟
**كرباسچی: این ابهامات بیشتر به تعریف شورای نگهبان از این مفهوم بر می گردد. زیرا شورای نگهبان برای تفسیر خود از این مفهوم، دلیل قانع كننده ای ارائه نمی دهد. رجل سیاسی مبحثی شرعی نیست كه بخواهند آن را با احكام یا به عبارتی حلال و حرام های شرعی تطبیق دهند. بلكه بحثی عرفی است كه تشخیص آن بر عهده شورای نگهبان است و برای آنكه بتواند ذهنیت جامعه را قانع كند توضیحات قانع كننده ای داشته باشد. البته در شورای نگهبان نیز این بحث بیشتر به حقوقدانان بر می گردد نه فقها. عمده شبهات و ابهامات موجود ناشی از این است كه دلایل قانع كننده برای افكار عمومی ارائه نمی شود.
**ایرنا: اطلاق و شمول این ویژگی به زنان نیز با تفسیر هایی همراه است، دیدگاه شما در این باره چیست؟
**كرباسچی: برداشت من این است آن زمان كه قانون اساسی تدوین می شده است، منظور خبرگان یا كسانی كه به هر حال در تدوین قانون نقش داشتند، این نبوده است كه نیمی از جامعه را كه بخش عظمی از زنان آن در حوزه های سیاسی، اجرایی و مدیریتی فعالیت دارند از یك حقی محروم كند. به نظر من در این تعریف بیش از هرچیز قید شخصیت سیاسی مد نظر بوده است. البته این تعریف تغییراتی نیز داشته است. اگر شورای نگهبان نیز بر این دیدگاه است كه قید رجل سیاسی زنان را شامل نمی شود باید برای تفسیر خود دلیل قانونی، عرفی یا فقهی موجهی ارائه دهد كه در بسیاری مواقع برای آن نه دلایل، كه نظرات بیان می شوند.
**ایرنا: برخی دیدگاه ها مبنی براین است چرا حق شركت و نامزدی از كسانی كه ظرف دو دهه اخیر رجل سیاسی به شمار می رفته اند به یكباره در انتخابات سلب می شود و كسانی حق شركت و اجازه حضور می یابند كه در كارنامه آنان هیچ سابقه ای از فعالیت سیاسی درخور دیده نمی شود؟
**كرباسچی: اگر شورای نگهبان عده ای را رد صلاحیت می كند استناد آنها به رجل سیاسی نیست، بلكه به سایر صفات هچون عدم التزام به اسلام، انقلاب اسلامی، ولایت فقیه و ... است. اما درباره كسانی كه به تازگی در شمول رجل سیاسی قرار می گیرند حتی اگر فعالیت سیاسی، اجرایی یا مدیریتی طولانی مدت نیز نداشته باشند نمی توان این حق را از آنها سلب كرد. رجل سیاسی شمول انحصاری ندارد اما به هرحال بررسی شرایط نامزدهای ریاست جمهوری باید یكسان باشد. و هیبچ تبعیضی در این زمینه اعمال نشود.
**ایرنا: با وجود آنكه داشتن پایگاه حزبی یكی از پیش فرض های نامزدهای ریاست جمهوری در بیشتر نظام های مردم سالار است اما گاه نامزدهای ریاست جمهوری به رغم آنكه رجل سیاسی به شمار می روند از پایگاه حزبی برخوردار نیستند، نظر شما در این باره چیست؟
**كرباسچی: در پاسخ به این سوال باید گفت بسیاری از كسانی كه عضو احزاب بوده و فعالیت حزبی می كنند جزو رجل سیاسی به شمار نمی آیند و به همان صورت نیز بسیاری از رجال سیاسی هستند كه به هیچ حزبی وابستگی ندارند و هیچ گونه فعالیت حزبی نیز در كارنامه آنها دیده نمی شود. اما باید در نظر داشت كه چنانچه كسی واقعا هیچ وابستگی به هیچ حزب و جریانی ندارد و این گونه قلمداد می كند كه می تواند پایگاه رای قوی داشته باشد در اشتباه است. البته اشخاصی نیز هستند كه جناح ها، نهادها و باندهایی را بسیج می كنند اما ادعا می كنند كه مستقل هستند كه این روالی است كه معمولا در انتخابات دیده می شود.
**ایرنا: با توجه به اینكه در چند روز اخیر شاهد بودیم شمار زیادی از فعالان سیاسی برای انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام كرده اند، شما این ویژگی را در چند تن از نامزدها می بینیند؟
**كرباسچی: اطلاق رجل سیاسی نباید بر اساس تشخیص و برداشت شخصی افراد بلكه بر مبنای تعریف شورای نگهبان باشد. اگر شرایط مطرح شده برای رجل سیاسی به صورت شفاف تعریف شود؛ می توان قضاوت كرد كسانی كه ثبت نام كرده اند در شمول رجل سیاسی قرار می گیرند یا نه. از آنجا كه این موضوع، شفاف نیست و به صورت موردی و بنابر تشخیص شورای نگهبان صورت می گیرد بنابراین نه قابلیت پیش بینی دارد نه از نظر افكار عمومی قانع كننده است.
انتخابات در نظام های مردم سالار اهمیت حیاتی دارد. از این رو مجلس و شورای نگهبان باید با هماهنگی بتوانند موضوع تشخیص صلاحیت ها را شفاف سازی كنند و قانون نیز در این زمینه روشن و شفاف اجرا شود. در غیراین صورت ممكن است این گونه تلقی شود كه عده ای مخالف مردم سالاری و جمهوریت نظام، با دوری از قانون می خواهند انتخابات را به عنوان نماد مردم سالاری به استهزا بگیرند.
پژوهشم**3050**1601** خبرنگار: فاطمه دوله ** انتشاردهنده : شهناز حسنی
تهران- ایرنا- انتخاب رییس جمهوری از میان رجال سیاسی و مذهبی، یكی از اصول قانون اساسی است؛ اما با گذشت 11 دوره از انتخابات ریاست جمهوری، هنوز تعریف مشخص و شفافی برای این مفهوم وجود ندارد.